اواخر اسفندماه زمزمه‌هایی مبنی بر تغییر در مدیریت اداره‌کل
هنرهای نمایشی شنیده شد و شایعه‌هایی بر سر زبان‌ها افتاد و نام‌های بسیار زیادی
به‌عنوان جایگزین مهدی شفیعی؛ که از بهمن سال ۹۳ تا اسفند سال ۹۶ مدیر اداره کل
هنرهای نمایشی بود، مطرح شد اما درنهایت مهدی شفیعی طی نامه‌ای اعلام کرد شهرام
کرمی؛ نویسنده و کارگردان تئاتر که پیش از این در دوره‌های بسیرا زیادی دبیر
جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک و نوجوان بوده است و تا اسفند سال گذشته مدیر امور نمایشی
سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، مدیر جدید این نهاد شده است. ۲۷ اسفند سال
گذشته مراسم تودیع و معارفه مهدی شفیعی و شهرام کرمی برگزار شد و به همین بهانه با
شهرام کرمی درباره برنامه‌هایش در حوزه تئاتر گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید

آقای کرمی در دوره‌های گذشته هم چندین‌بار از
شما درخواست شده بود که مدیریت اداره‌کل هنرهای نمایشی را برعهده بگیرید اما شما
نپذیرفته بودید. چه شد که در این دوران تصمیم گرفتید این مسئولیت را قبول کنید؟

اسفندماه سال گذشته برای سومین‌بار به من پیشنهاد کردند که
مسئولیت اداره‌کل هنرهای نمایشی را قبول کنم و در طی پنج یا شش سال اخیر، دو بار
دیگر هم به من پیشنهاد داده بودند که مدیریت اداره‌کل را بپذیرم اما چون هویت وجودی
خود را بیشتر نویسنده و کارگردان می‌دانم، همیشه ترجیح دادم در بخش‌های سبک‌تری
مسئولیت داشته باشم و این مدیریت را نپذیرفتم. حتی سال گذشته که دوباره این بحث
مطرح شد، در ابتدا این سمت را نپذیرفتم و اصرار داشتم که خود مهدی شفیعی شایستگی
این را که در ادامه مدیر اداره‌کل هنرهای نمایشی باقی بمانند را دارند اما وقتی
نهایتا به این نتیجه رسیدم که تصمیم بر تغییر مدیر اداره‌کل هنرهای نمایشی قطعی
است و خود آقای شفیعی هم تصمیمی بر ماندن ندارند، این نگرانی برای من پیش آمد که مدیر
بعدی چه‌کسی خواهد بود. در تمام این سال‌ها همواره اهالی تئاتر نگران بودند که
مدیر اداره‌کل هنرهای نمایشی چه‌کسی است چون یک یا دو تجربه ناموفق در دورانی که
افرادی خارج از خانواده تئاتر به این عرصه وارد شده‌اند، داشته‌ایم. وقتی دریافتم
رفتن آقای شفیعی قطعی است و حتی اصرار من برای باقی ماندن ایشان به نتیجه نمی‌رسد،
با خود فکر کردم اگر کاری از دست من برمی‌آید، نباید آن را دریغ کنم چون بر دوش
همه ما تکلیفی برای کمک به تئاتر هست. پذیرفتن مدیریت اداره‌کل هنرهای نمایشی، سخت‌ترین
تصمیم زندگی من بود. هیچ‌گاه در زندگیم در موقعیتی قرار نگرفته بودم که تصمیمی به
این دشواری را بگیرم چون این تصمیم هم کار هنری‌ام را تحت‌شعاع قرار می‌دهد و هم
زندگی خانوادگی‌ام را. مسئولیت بسیار دشواری را بر عهده گرفته‌ام.

یعنی چون مدیریت اداره‌کل هنرهای نمایشی را
برعهده گرفته‌اید، دیگر قصدی برای کارگردانی ندارید؟

بله و بدون شک تا در این سمت هستم، تئاتر کار نخواهم کرد.
من پیش از این در سال، یک نمایش روی صحنه می‌بردم و دو الی سه نمایشنامه هم منتشر
می‌کردم. حتی تا دو ماه قبل داشتم برای کار جدیدم که قرار بود تابستان روی صحنه
برود، برنامه‌ریزی می‌کردم و گروه اجرایی مشخص شده بود اما متاسفانه این بار
مسئولیت مرا از علاقه همیشگی‌ام دور می‌کند. به همین دلیل می‌گویم سخت‌ترین تصمیم
زندگی‌ام را گرفته‌ام. از این‌رو این مسئولیت را قبول کردم که بتوانم موثر باشم و
به تئاتر کمک کنم. امیدورام با کمک خانواده تئاتر بتوانم در این عرصه موفق باشم
چون تنها پشتوانه من خانواده تئاتر است و خودم را نماینده این قشر می‌دانم. اعتقاد
دارم اگر حمایت این قشر نباشد، در کار خود ناکام خواهم شد.

امسال برای دومین سال متوالی شاهد برگزاری مراسم
روز ملی تئاتر بوده‌ایم و امسال در ایام نوروز نمایش‌های بسیار زیادی در سراسر
تهران و برخی از شهرستان‌ها اجرا شده‌اند. میزان استقبال از این آثار چگونه بود و
چه میزان اجرای تئاتر در ایام نوروز خصوصا آثار خیابانی می‌تواند به شناساندن
بیشتر تئاتر کمک کند؟

هنرمندان تئاتر در تمام طول سال فعال هستند؛ حتی در ایام
سوگواری هم ما تئاتر داریم. می‌توان گفت هنرمندان تئاتر بی‌وقفه کار می‌کنند. سالن‌ها
هم فعال هستند و شاهد هستیم بسیاری از سالن‌ها چه دولتی و چه خصوصی، در روزهای
شنبه که روز تعطیلی تئاتر هست هم نمایش اجرا می‌کنند. در سال‌های گذشته ایام نوروز
به‌عنوان یک فرصت استراحت هنرمندان و کارمندان شناخته می‌شد اما در پنج الی شش سال
گذشته، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که سالن‌های تئاتر در ایام نوروز فعال باقی
ماندند و اجراها متوقف نشدند. جالب این‌جاست که استقبال بسیار خوبی از نمایش‌ها
صورت گرفته است. البته این ایده حدود هشت سال پیش مطرح شد و من در آن دوران مدیریت
تالار هنر را برعهده داشتم. در آن زمان اصلا این برنامه‌ریزی برای من و بسیاری
دیگر از همکارانم خوش‌آیند نبود چون با این شرایط ناچار بودیم به تعطیلات نرویم.
گروه‌های نمایشی هم تمایل داشتند استراحت کنند. با تردید این کار را آغاز کردیم
اما دیدیدم استقبال فوق‌العاده خوبی صورت گرفت. باید این نکته را در نظر بگیریم که
تمام تهران در این ایام تعطیل نیست و برای بین بیست الی سی درصد ساکنان شهر تهران
امکان مسافرت فراهم نیست و در شهر باقی می‌مانند. این‌که در این ایام گروه‌های
هنری به اجرای برنامه بپردازند، نوعی ارائه خدمت هنری محسوب می‌شود. از دید من
تعطیل نشدن تئاتر در ایام نوروز اتفاق خوبی است و از سویی دیگر چون از اجراها
استقبال صورت می‌گیرد، گروه‌های تئاتری هم از این موضوع خوشنود هستند. اعتقاد دارم
تعطیل نشدن تئاتر در ایام نوروز، به رونق تئاتر کمک می‌کند. یکی از نکات بسیار
خوبی که در نوروز شاهد آن بودیم، اجرای برنامه‌های سنتی و آیینی ایرانی است. این
آیین‌ها فضایی شاد، بومی و سنتی دارند و شخصیت‌هایی همچون مبارک که نماد جشن نوروز
است، در آثار خیابانی بسیار نمود داشت و این اجراها به رشد تئاتر سنتی ما بسیار
کمک کرد.

امسال شاهد رشد تئاتر محیطی و خیابانی هم
بودیم. آیا می‌توان با کمک شهرداری‌ها این اجراهای محیطی را به‌صورت اجرای عمومی
در طول سال تجربه کرد؟

مدتی است که برنامه‌های محیطی و میدانی جزء برنامه‌های موثر
و همیشگی شهرداری تهران شده است. امسال هم شاهد برگزاری برنامه «نوروزگاه» بودیم
که بیش از پنجاه گروه در این برنامه شرکت کرده بودند که شهرداری این برنامه را
برگزار کرد. در طول سال هم بنا بر مناسبت‌های مختلف، گروه‌های نمایشی فعال هستند و
حضوری موثر دارند. این‌که تئاتر و به‌خصوص نمایش‌های بیرونی در فضای شهرداری‌ها
جایگاه خود را پیدا کند، اتفاق بسیار مثبتی است. شاید در دورانی فقط مسابقات
نقاشی، جنگ‌ها و … رونق‌بخش فضاهای بیرونی بود اما امروز، تئاتر یکی از اجزاء
ثابت برنامه‌های سازمان فرهنگی‌وهنری شهرداری شده است.

بسیاری دورانی که شما مدیر امور نمایشی سازمان فرهنگی
هنری شهرداری تهران بودید را دورانی بسیار موفق می‌دانند. در آن دوران شاهد افتتاح
پردیس خاوران، برگزاری جشنواره تئاتر شهر که مدتی تعطیل شده بود و …. بودیم. آیا
با توجه بودجه‌ای که برای اداره‌کل هنرهای نمایشی در نظر گرفته شده، آیا می‌توان
به‌عنوان مثال به بهبود شرایط زیرساخت تئاتر امیدوار بود؟

در اداره‌کل هنرهای نمایشی، یکی از مشکلات ما، مساله اعتبار
است. در طول سالیان گذشته تا امروز این مشکل وجود داشته است و حتی هنرمندان هم با
این شرایط خو گرفته‌اند. هنرمندان با اداره‌کل هنرهای نمایشی قرارداد می‌بندند و
نمایش خود را اجرا می‌کنند اما گاه حتی تا یک سال بعد از اتمام اجراها، پول خود را
دریافت نمی‌کنند! یکی دیگر از مشکلاتی که در ساختار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وجود دارد، بودجه‌های عمرانی است. بسیاری از سالن‌های ما حتی در شهر تهران، نیاز
به بازسازی دارند اما امکان این بازسازی فراهم نمی‌شود. در حوزه تاسیس سالن هم
نتوانسته‌ایم کاری جدی انجام دهیم و در طول سالیان گذشته هیچ سالنی به سالن‌های
تئاتری شهر تهران اضافه نشده است. اگر بخش خصوصی نبود، برای وزارت فرهنگ و ارشاد
اسلامی اصلا امکان ساخت سالن وجود نداشت. در این مدت، نقش سالن‌سازی را نهادهای
دیگری بر دوش کشیده‌اند و شاهد افتتاح سالن‌هایی همچون تماشاخانه ایرانشهر، پردیس
تئاتر تهران و … به مجموعه سالن‌ها اضافه شده است. همچنین بخش خصوصی بسیار خوب
عمل کرده است و در طول سه سال گذشته شاهد هستیم که حدود بیست سالن به سالن‌های
تئاتر شهر تهران افزوده شده است. مشکل ساخت سالن دولتی در ساختار وزارت فرهنگ و
ارشاد اسلامی وجود دارد و برای رفع آن، به نگاهی کلان نیاز داریم. باید هم ممچلس
به این بحث ورود کند و هم در بودجه عمومی نهادی همچون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،
بخشی برای سالن‌سازی پیشبینی شود. در مرکز کشور اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی پنج
مرکز تئاتر فعال دارد که در بیست سال پیش هم همین مراکز وجود داشته‌اند و حتی یک
سالن به این مجموعه سالن‌ها اضافه نشده است.

به شهرداری اشاره کردید. در تمام کشورهای
پیشرفته، شهرداری‌ها از بازوان کمک‌رسان به هنر و خصوصا تئاتر محسوب می‌شوند. یکی
از امکاناتی که در اختیار شهرداری است و می‌تواند به تئاتر ما بسیرا کمک کند، بحث
تبلیغات شهری است. چه برنامه‌ای برای ایجاد تعامل میان اداره‌کل هنرهای نمایشی و
شهرداری دارید؟

بسیاری از این مسائل، نیاز به تفاهم، تعامل، مشارکت و
همکاری جدی دارند. نهادهای مختلف امکانات و بودجه‌های خوب و ویژه‌ای دارند. یکی
اتز ضعف‌هایی که همیشه در زمینه سیستم‌های فرهنگی و هنری داریم، این است که نهادها
با هم هماهنگ نمی‌شوند. این مساله بسیار به فرهنگ و هنر ما لطمه می‌زند. اگر
شهرداری در زمینه تبلیغات و ساخت سالن از فعالیت‌های تئاتر حمایت کند و حتی حمایت
از گروه‌های تئاتری صورت گیرد، شاهد اتفاق‌های بسیار خوبی در تئاتر خواهیم بود. در
سالیان گذشته این نقش، افت‌وخیز داشته است و به‌نوعی تابع رابطه میان مدیران بوده
است؛ در دورانی که رابطه مدیر اداره‌کل هنرهای نمایشی با شهرداری خوب بود، امکانات
تبلیغی خوبی برای تئاتر به‌دست می‌آمد و در دورانی که این رابطه خوب نبود، این
امکانات از تئاتر دریغ می‌شد. این مساله را هم باید با تفاهم و ارتباط خارج از
ساختارهای اجرایی به آن رسید. اگر در عرصه فرهنگ و هنر، ساختاری منسجم داشته باشیم
که تمام نهادها را ملزم به همکاری متقابل شوند، می‌توان به رشد تئاتر و رشد فرهنگ
و هنر امیدوار بود. در شهرستان‌ها می‌توان نمونه‌های خوبی از این تعامل پیدا کرد؛
به‌عنوان‌مثال زمانی‌که جشنواره بین‌المللی کودک و نوجوان در همدان برگزار می‌شود،
شهرداری، آموزش‌وپرورش، حوزه هنری، استانداری و … به کمک هم می‌آیند تا جشنواره‌ای
خوب برگزار شود. یک ساختار منسجم استانی در همدان وجود دارد که استاندار تمام
نهادها را با هم هماهنگ می‌کند. متاسفانه در عرصه کلان‌شهر تهران این ساختار پیش‌بینی
نشده است. این بحث را هم باید با نگاه کلان مرتفع کرد. اگر با کمک سایر نهادها
زمینه تعامل و همکاری میان دولت و شهرداری به‌صورت ساختاری تعیین شود، همه‌چیز
نظام‌مند رشد می‌کند. خوشبختانه در این دوره شورای شهر و دولت روابط نزدیک و خوبی
دارند که امیدوارم این اتفاق به رشد تئاتر کمک کند.

زوم:

نیاز به حمایت اهالی تئاتر برای رشد تئاتر

من خودم را جدا از نویسندگی و کارگردانی، خدمتگزار عرصه
تئاتر می‌دانم و به این دلیل در عرصه
مدیریت هم فعالیت کرده‌ام این بود که همواره باری را بر دوش خود حس می‌کنم و
خوشبختانه در این سال‌ها همواره مورد
اعتماد جامعه تئاتری بوده‌ام و با حمایت هنرمندان تئاتر توانسته‌ام کارهای مد نظرم
را در حوزه مدیریت به انجام برسانم. امیدوارم با کمک اصحاب رسانه و هنرمندان در
این راه سخت و در سمت مدیر اداره‌کل هنرهای نمایشی، موفق باشم. حال که پا به میدان
گذاشته‌ام برای من بسیار مهم است که بتوانم نقشی جدی و موثر ایفا کنم. امیدوارم
همه با همکاری هم بتوانیم به رشد تئاتر کمک کنیم.

مینا صفار