جلال‌الدین محمد بلخی معروف به مولانا، مولوی و رومی، شاعر
بزرگ قرن هفتم هجری قمری است. وی در سال۶۰۴ هجری‌قمری در بلخ‌‌ زاده شد. پدر وی بهاءالدین
که از علما و صوفیان بزرگ زمان خود بود به سبب رنجشی که بین او و سلطان‌محمد خوارزمشاه
پدید آمده بود از بلخ بیرون آمد و بعد از مدتی سیر و سیاحت به قونیه رفت. مولانا بعد
از فوت پدر تحت تعلیمات برهان‌الدین محقق ترمذی قرار گرفت. ملاقات وی با شمس تبریزی
در سال۶۴۲ هجری‌قمری انقلابی در وی پدید آورد که موجب ترک مسند تدریس و فتوای وی شد
و به مراقبت نفس و تذهیب باطن پرداخت.

با آن‌که آثار مولوی برای عموم جهانیان است ولی پارسی‌زبانان
بهره خود را از او بیشتر می‌دانند، چرا که حدود شصت تا هفتادهزار بیت او فارسی است
و خطبه‌ها و نامه‌ها و تقریرات او نیز به فارسی بوده است. او تنها حدود هزار بیت عربی
و کمتر از پنجاه بیت به زبان‌های یونانی و ترکی دارد.

آثار مولانا به علاوه مناطق فارسی‌زبان، تاثیر فراوانی در هند
و پاکستان و ترکیه و آسیای میانه گذاشته ‌است. آثار مولانا تاثیر فراوانی روی ادبیات
و فرهنگ ترکی نیز داشته ‌است. دلیل این امر این است که اکثر جانشینان مولوی در طریقه
تصوف مربوط به او از ناحیه قونیه بودند و آرامگاه وی نیز در قونیه است.

برخی مولوی‌شناسان؛ همچون عبدالحسین زرین‌کوب معتقد هستند که
در دوران مولوی، زبان مردم کوچه و بازار قونیه، زبان فارسی بوده ‌است.

وی در سال۶۷۲ هجری‌قمری در قونیه وفات یافت. از آثار او می‌توان
به «مثنوی»، «دیوان غزلیات» یا «کلیات شمس»، «رباعیات»، «مکتوبات»، «فیه‌مافیه» و «مجالس
سبعه» اشاره کرد.

مولانا در یک دهه گذشته به‌سرعت در جهان غرب مشهور شد به‌طوری‌که
ترجمه کتاب او در آمریکا به بزرگ‌ترین و پرفروش‌ترین کتاب سال تبدیل شد. ترجمه کولمن
بارکس در سال۲۰۰۱ بیش از ۵۰۰هزار نسخه در آمریکا فروش داشت!

در ایران نمی‌توان گفت تا آن اندازه که باید و شاید به این
شخصیت مهم فرهنگی و ادبی پرداخته شده است. در زمینه فعالیت‌هایی که درباره معرفی
مولانا به مردم صورت گرفته است می‌توان به ساخت مجموعه‌تلویزیونی «جلال‌الدین» به
کارگردانی مشترک شهرام اسدی و آرش معیریان اشاره کرد که در ۱۱قسمت، سال۱۳۹۳ از
شبکه یک سیما پخش شد.

همچنین بهروز غریب‌پور؛ نویسنده و کارگردان تئاتر و سرپرست
گروه تئاتر «آران» اپراتئاتر «مولوی» را سال۱۳۸۸ روی صحنه برد. این نمایش نخستین
اپراتئاتر از سلسله آثار بهروز غریب‌پور بود که درباره هنرمندان ایران‌زمین ساخته
شده است و در تمام رپرتوآرهایی که این هنرمند از آثار گروه تئاتر آران برگزار می‌کند
اجرا می‌شود و مورد استقبال بسیار زیادی هم در ایران و هم در خارج از ایران واقع
شده است.