بیست‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان
به سومین روز خود رسیده است. به همین بهانه با کارگردان‌های حاضر در جشنواره گفت‌وگو
کرده‌ایم و امکانات شهرستان همدان را که سال‌هاست میزبان این جشنواره بوده و قرار
است تا حداقل چهار سال دیگر هم به این روند ادامه دهد، جویا شده‌ایم و همچنین به
آسیب‌شناسی تئاتر کودک‌ونوجوان و بودجه‌ای که به این جشنواره اختصاص داده شده است،
پرداخته‌ایم.

سیدجواد رحیم‌زاده: داوری تئاتر نوجوان و تئاتر
کودک در کنار هم اشتباه است

سیدجواد رحیم‌زاده که به‌عنوان کارگردان با نمایش
«پسرها تنهایند» از شهرستان اصفهان در بخش مسابقه تئاتر ایران بیست‌وچهارمین
جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک نوجوان حضور دارد، ضمن اعلام این نکته که تئاتر
مشهد با اغلب شهرستان‌های ایران شرایط متفاوتی را دارد، گفت: ازنظر اجرای عمومی و
حضور هنرمندان ما با مشکلی مواجه نمی‌شویم. زمانی‌که تئاتر کودک‌ونوجوان تولید می‌کنیم،
به‌راحتی می‌توانیم صبح‌ها را به مدارس و بعدازظهرها را به خانواده‌ها اختصاص
دهیم. هنرمندان بسیار خوبی هم در این حوزه داریم. دو جشنواره تئاتر مطرح درزمینه
تئاتر کودک‌ونوجوان برگزار می‌شود که یکی از آن‌ها جشنواره کودک‌ونوجوان رضوی و
دیگری جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان در همدان است که خوشبختانه مشهد
هرسال در این دو جشنواره نماینده دارد و همواره نماینده‌های این شهر برگزیده‌های
این جشنواره بوده‌اند. همچنین به‌سبب حضور داوود کیانیان، مروم منصور همایونی، سعید
تشکری، حمید قلعه‌ای و… در مشهد، این شهر پیشینه پنجاه‌ساله در حوزه تئاتر کودک‌ونوجوان
دارد. تنها مشکل ما در مشهد این است که مسئولان شهر، تئاتر کودک‌ونوجوان را به‌اندازه
تئاتر بزرگ‌سال باور ندارند و آن را نپذیرفته‌اند. متاسفانه به‌اندازه تئاتر بزرگ‌سال
از کار کودک‌ونوجوان حمایت نمی‌شود. البته این مشکل به مشهد محدود نمی‌شود و در
تمام شهرستان‌ها همین شرایط برقرار است. لازم است به همان اندازه‌ای که به تئاتر
بزرگ‌سال بها داده می‌شود، به تئاتر کودک‌ونوجوان هم بها داده شود. متاسفانه مشهد
حتی سالن مشخصی برای آثار کودک‌ونوجوان ندارد. تئاتر کودک‌ونوجوان در سراسر دنیا
از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و امیدواریم از سوی وزارت ارشاد هم اهمیت بیشتری به
این نوع تئاتر داده شود.

رحیم‌زاده درباره دشواری‌های ساخت تئاتر نوجوان،
گفت: نوجوانی پلی است میان کودکی و بزرگ‌سالی و تئاتر نوجوان هم همین شرایط را
دارد. اگر این پل اشتباه ساخته شود، یا نمایش به‌سمت آثار بزرگ‌سال می‌رود و یا به‌سمت
تئاتر کودک. نوجوان باید باتمام بخش‌های تئاتر، متن، موسیقی، دکور، بازی‌ها و… ارتباط
برقرار کرده و احساس کند که کار به او تعلق دارد. به‌عنوان‌مثال ما در «پسرها
تنهایند» به بحث بلوغ پرداخته‌ایم که مختص نوجوان است و نه به کودک مربوط می‌شود و
نه بزرگ‌سالان. پس در تمام شرایط باید استقلال او را حفظ کنیم و شأن او را نگاه
داریم. من به دانش‌آموزان مقطع راهنمایی، تئاتر آموزش می‌دهم و وقتی می‌خواهم
نمایشی را کار کنم با آن‌ها صحبت می‌کنم و از حرف‌ها و مشکلاتشان برای آماده‌سازی
نمایشم استفاده می‌کنم. گروه تئاتر «ققنوس» در حوزه تئاتر کودک‌ونوجوان کار می‌کند
و تمام اعضای این گروه همواره از خود کودکان و نوجوانان برای آماده‌سازی نمایش
استفاده می‌کنند. باید افرادی به تولید تئاتر برای نوجوانان بپردازند که همواره با
این قشر در ارتباط هستند.

کارگردان «پسرها تنهایند» میزان کمک‌هزینه‌های
جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان را اندک ارزیابی کرد و گفت: به‌عنوان‌مثال اگر قرار
باشد در شهر مشهد یک کار معمولی کودک‌ونوجوان را برای اجرا آماده کنید، حداقل باید
۱۰ الی۱۵میلیون تومان هزینه کنید. کمک‌هزینه‌ای که به گروه‌ها اختصاص داده می‌شود
تنها کفاف هزینه ایاب‌وذهاب آن‌ها را می‌دهد و تصور برگزارکنندگان جشنواره این است
که چون ما اجرای عمومی داشته‌ایم، با بلیت‌فروشی هزینه‌های کار را درآورده‌ایم و
الان با تقبل هزینه‌های ایاب‌وذهاب می‌توانیم به‌سادگی نمایش را اجرا کنیم!
درصورتی‌که آثاری که در شهرستان اجرای عمومی می‌روند، نمی‌توانند هزینه‌های خود را
تامین کنند چون برای این نمایش‌ها بلیت چهار الی پنج‌هزار تومانی در نظر گرفته می‌شود
و رسیدن به این مرحله اجرایی ۶ ماهه را می‌طلبد که رخ نمی‌دهد.

این هنرمند تئاتر ضمن اعلام این نکته که جشنواره
بین‌المللی تئاتر فجر یکی از مهم‌ترین اتفاقات هنری ایران است، گفت: تئاتر کودک‌ونوجوان
هم باید در این جشنواره در نظر گرفته شود. البته این حضور، باید به‌صورت کامل بوده
و نگاه برگزارکنندگان جشنواره فجر به تئاتر کودک‌ونوجوان نگاه حاشیه‌ای نباشد. ما
دو الی سه جشنواره بسیار خوب درزمینه تئاتر کودک‌ونوجوان داریم که می‌شود
برگزیدگان این جشنواره‌ها به جشنواره تئاتر فجر بیایند. در گذشته بخش «جشنواره
جشنواره‌ها» را داشتیم که بخش خوبی بود و می‌توان دوباره آن را برگزار کرد. حتی می‌توان
بخشی به نام تئاتر کودک‌ونوجوان را هم به فجر افزود اما لازم است آثار این بخش در
سالن‌های خوب تهران اجرا شوند چراکه حضور این نمایش‌ها در سالن‌های دورافتاده و
پرت هیچ فایده‌ای ندارد. در ابتدا باید نگاهی را که به تئاتر کودک‌ونوجوان وجود
دارد،تغییر داد. حتی می‌توان در بخش نمایشنامه‌نویسی هم به تئاتر کودک‌ونوجوان
پرداخت. در این صورت نویسندگان مطرح هم به نگارش نمایشنامه‌های این حوزه می‌پردازند.
مشکل اصلی ما این است که از تئاتر کودک‌ونوجوان حمایتی صورت نمی‌گیرد. باوجود این‌که
همه اعتقاد دارند تئاتر کودک‌ونوجوان بسیار اهمیت دارد، اما هیچ‌کس حاضر نیست بخشی
از اعتبار مالی و معنوی تئاتر بزرگ‌سال را به این نوع تئاتر اختصاص دهد.

رحیم‌زاده ضمن اعلام این نکته که در دوره بیست‌وچهارم،
نمایش‌ها در دو مسابقه تئاتر ایران و بین‌الملل شرکت می‌کنند، گفت: با این کار
آثار کودک‌ونوجوان در کنار هم داوری می‌شوند! سال‌ها زحمت کشیده شده است تا تئاتر
کودک، نوجوان و خردسال از یکدیگر تفکیک شوند اما امسال تئاتر کودک و تئاتر نوجوان
که هر کدام شرایط خاص خود را دارند، با هم قضاوت می‌شوند اما این دو نوع نمایش
اصلا قابل‌مقایسه با هم نیستند. جالب این‌جاست که هیات انتخاب این دو نوع تئاتر
کاملا با هم متفاوت بودند!

محسن پورقاسمی: بودجه جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان
را صرف ارتقای شرایط سالن‌ها کنند

محسن پورقاسمی که به‌عنوان نویسنده و کارگردان با
نمایش «پنجه‌طلا» از شهرستان همدان در بخش مسابقه بین‌الملل بیست‌وچهارمین جشنواره
بین‌المللی تئاتر کودک نوجوان حضور دارد، درباره امکانات سخت‌افزاری شهر همدان،
گفت: باتوجه به شرایط اقتصادی ایران، در سال‌های اخیر کارهای زیربنایی‌ و خوبی در
شهر همدان انجام شده است اما نمی‌توان به این اتفاق‌ها قانع بود. متاسفانه سطح
اعتباراتی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به شهرستان‌ها اختصاص داده می‌شود
در حدی نسیت که بتوان کارهای زیربنایی و اساسی انجام داد. همدان به‌عنوان یک
شهرستان در حال گسترش، حدود ۸ الی ۹ سالن تئاتر دارد و در میان شهرستان‌ها شرایط
خوبی دارد اما این سالن‌ها ۹ سال قبل در همدان ساخته شدند که جشنواره فیلم کودک‌ونوجوان
برگزار می‌شد. این سالن‌ها مناسب تئاتر نیستند و ما در سراسر استان همدان، حتی یک
سالن تخصصی تئاتر عروسکی نداریم. به‌دلیل ضعف امکانات در سالن‌های تئاتر، برخی از
نمایش‌ها نمی‌توانند با کیفیتی که مدنظر دارند نمایش‌های خود را روی صحنه ببرند.
اصلا سالن‌ها عمق مورد نظر را ندارند.

وی در ادامه افزود: امیدوارم در سال‌های آینده
شرایط بودجه کشور به‌سمتی رود که شاهد ارتقای سالن‌ها باشیم. در این سال‌ها همدان
با تمام توان خود کار کرده است و با دشواری‌های فراوان جشنواره تئاتر کودک‌ونوجوان
را برگزار کرده است. از حداقل امکانات، حداکثر استفاده را کرده‌اند. متاسفانه هنوز
سالن استانداردی برای اجرای تئاتر نداریم. بخش اعظمی از بودجه جشنواره به هزینه
اسکان و پذیرایی گروه‌ها اختصاص می‌یابد که اصلا فایده‌ای به گروه‌ها نمی‌رساند.
اگر بتوان با این بودجه کار زیربنایی کرد، شرایط بهتر می‌شود اما هر سال یک‌سوم از
بودجه جشنواره معطوف به امری می‌شود که هیچ فایده‌ای به جامعه تئاتری ما نمی‌رساند.

پورقاسمی ضمن اعلام این نکته که کمک‌هزینه‌های
جشنواره همچون آبی است که با قطره‌چکان به یک آدم تشنه داده می‌شود، گفت: کمک‌هزینه‌ها
اصلا کفاف هزینه‌ها را نمی‌دهد. خود من از شهر همدان در جشنواره شرکت کرده‌ام اما
تصور کنید گروه‌هایی که از شهرهای دورافتاده به این جشنواره آمده‌اند، چگونه می‌خواهند
هزینه‌های خود را تامین کنند؟! سقف کمک‌هزینه‌ها در بخش صحنه‌ای، ۱۰ میلیون تومان
است که مطمئنا این مبلغ به هیچ گروهی پرداخت نمی‌شود! گروه‌ها چگونه هزینه رفت‌وآمد،
ارسال دکور، تولید کار، دستمزد بازیگران و… را پرداخت کنند؟! کمک‌هزینه‌ها
نهایتا بیست الی سی درصد از هزینه‌های گروه را تامین می‌کنند! در شهرستان درآمد از
اجرای عمومی به اندازه تهران نیست و اغلب باید از طریق حضور در جشنواره‌ها هزینه خود
را تامین کنند. به‌همین دلیل به این آب‌باریکه هم راضی هستند.

کارگردان «پنجه‌طلا» حضور نداشتن بخش کودک‌ونوجوان
در جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر را نامناسب دانست و گفت: حدود ۱۰ یا ۱۵ سال پیش،
جشنواره فجر بخشی به نام «جشنواره جشنواره‌ها» داشت. از میان تمام جشنواره‌های
تئاتری که به‌صورت کشوری یا بین‌المللی در ایران برگزار می‌شد، یک یا دو کار به آن
بخش دعوت می‌شد. این اقدام، فرصتی را در اختیار گروه‌ها می‌گذاشت تا در تهران و در
قالب یکی از مهم‌ترین جشنواره‌های تئاتر ایران، نمایش خود را روی صحنه ببرند و
جایزه خوبی برای گروه‌های منتخب بود و برای جشنواره‌هایی همچون جشنواره تئاتر کودک
و نوجوان فرصت مناسبی برای معرفی محسوب می‌شد. می‌توان از آثار منتخب جشنواره
تئاتر کودک‌ونوجوان در جشنواره‌های دیگری همچون «تهران‌مبارک» و یا «آیین‌سنتی» هم
استفاده کرد. با این کار می‌توان به آثار عروسکی در زمینه تئاتر کودک‌ونوجوان و
همچنین نمایش‌های کودک‌ونوجوان که با شیوه تئاتر آیینی‌سنتی روی صحنه می‌روند،
اهمیت بیشتری داد و جشنوراه‌هایی همچون فجر، عروسکی و آیینی‌سنتی هم پربارتر می‌شوند.

این هنرمند تئاتر همدان در پایان پیشنهاد داد: لازم
است بستری فراهم شود تا جشنواره بین‌المللی تئاتر کودک‌ونوجوان از حالت رقابتی
خارج شود چون با این کار، رفاقت گروه‌ها با هم بیشتر می‌شود و همچنین در بعد مالی
هم به‌نفع گروه‌ها است. می‌شود مبلغ جایزه و هزینه‌هایی که حضور هیات‌داوران دربر
دارد، میان گروه‌ها تقسیم شود. در این صورت تولید پربارتر می‌شود.

مینا صفار