او معتقد است در این دوره از جشنواره
شاهد رشد چشمگیر آثار رده سنی نوجوان بوده‌ایم و برعکس، در حوزه کودک، پیشرفت
چندانی نداشته‌ایم. به‌بهانه بررسی آثار این دوره از جشنواره گفت‌وگوی کوتاهی با
او داشتیم اما این گپ‌و‌گفت فراتر از ارزیابی کیفی آثار یک جشنواره رفت و زمینه‌ای
شد تا در مجالی اندک، مروری کوتاه بر بخشی از مشکلات و نیازهای نوجوانان داشته
باشیم.

به‌عنوان یکی از اعضای شورای بازبینی این دوره
از جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، ارزیابی‌تان از نمایش‌ها چیست و فکر می‌کنید
مخاطبان جشنواره با چه آثاری روبه‌رو خواهند شد؟

همه اعضای هیات انتخاب به اتفاق آراء در یک جلسه جمع‌بندی
به این نتیجه رسیدیم که اتفاق بسیار درخشانی رخ داده است و برای اولین‌بار در
جشنواره تئاتر کودک و نوجوان‌‌ و روند کلی اجرای نمایش‌های این گروه سنی، شاهد رشد
و خیزش بسیار بلند نمایش‌های مقطع سنی نوجوان بودیم. در سال‌های گذشته و اساسا در
نمایش‌هایی که در تهران و دیگر شهرها اجرا می‌شوند، آثار کودک همواره موفق‌تر و اصولی‌تر
از آثار نوجوان بوده‌اند و گویی هنرمندان فعال در زمینه تئاتر نوجوان، از درک
شرایط سنی این مقطع سنی حساس یا غافل بودند یا بدون شناخت این ویژگی‌ها آثار خود
را اجرا می‌کردند. در نتیجه در تمام این دوران، پل ارتباط بین تئاتر کودک و
بزرگسال را از دست داده بودیم.

مقطع سنی نوجوان در شکل‌گیری شخصیت و پذیرش این رده سنی در
اتفاقات جامعه بسیار مهم است. شخص تا زمان کودکی نقشی در ارتباطات اجتماعی خارج از
خانه ندارد اما در نوجوانی به‌دلیل شرکت در کلاس‌هایی خارج از آموزش تحصیلی در
مدرسه، به کوچه و خیابان راه پیدا می‌کند، در اردوها و اجتماعات فرهنگی نقشی را
ایفا می‌کند که این مسئله باعث می‌شود برای مسئولیت‌های بزرگ‌تر در دوره جوانی
آماده شود.

نوجوانی دوره خاصی است. اولین شاکله‌های فکری
افراد در این دوره اتفاق می‌افتد. ضمن این‌که دوره بلوغ است و معمولا با اولین
تجربه‌های عاشقانه همراه است اما به اعتقاد شما ما تا چه حد توانسته‌ایم در آثار
هنری‌مان به این موضوعات توجه کنیم و هنرمندان ما چقدر دستشان باز بوده تا به این
مسائل بپردازند؟

متاسفانه همواره در دوران بعد از انقلاب این مقطع سنی از
نظر احساسات روانی، عاطفی، جنسی و… نادیده گرفته شده است. عشق‌های نوجوانی سرکوب
شده‌اند و احترام به تصمیمات و استقلال رای نوجوانان نادیده گرفته شده است. در
تمام این سال‌ها با مقطع نوجوان همانند مقطع خردسال و کودک برخورد شده است؛ اما
یکی از تاثیرات بسیار مثبت جشنواره در سال‌های اخیر از یک سو و از سوی دیگر
مسئولانی که طرح و برنامه‌ریزی اجراهای کودک را در تهران و دیگر شهرها مدنظر دارند،
باعث شدند برای اولین‌بار، هیات انتخاب با تعداد بالایی نمایش‌های خلاق،
استاندارد، جذاب و هنری مرتبط با مقطع سنی برخورد کند و به‌خاطر ظرفیت محدود که
منجر به چشم‌پوشی از بعضی کارها شد، متاسفیم. کارها از نظر ظرفیت کیفیت بسیار
نزدیک به هم بودند و همین امر داوری را دچار چالش و سختی فراوان کرد. درنهایت در
یک جلسه پنج ساعته توانستیم به اجماع برسیم.

آیا دغدغه‌های نوجوانان که به آن‌ها اشاره
کردید، در این آثار دیده می‌شوند؟ چون معمولا در پرداختن به یکسری از این مسائل
دچار ممیزی می‌شویم.

باید بپذیریم که دیگر از نگاه‌های محدود و غیرکارشناسی دهه ۶۰
دور شده‌ایم. مباحثی مانند حضور کودکان و نوجوانان در کلاس‌های هنری مانند تئاتر، موسیقی
و… مختلط بودن کلاس‌های دختران و پسران تا مقطع نوجوانی، حضور معلمان خانم در
کلاس‌های نوجوانان برای ایجاد احساس امنیت و عاطفه بیشتر بین این دو طرف و… شکل
داده است. البته همچنان در زمینه شناخت از روان‌شناسی کودک و نوجوان باید کارهای
زیادی انجام داد. در تمام این سال‌ها شاهد بوده‌ایم قربانیان تجاوزهای جنسی چه در بین دختران و چه پسران، گرایش به مواد مخدر پیدا کرده‌اند
و در نتیجه دچار بحران‌های روحی و روانی شده‌اند. از سوی دیگر این احتمال وجود
دارد که این گروه سنی از سوی خانواده‌ها نیز دچار آسیب جدی شوند.

موضوع فجیعی مانند طلاق یا بیکاری نان‌آور خانه و… موضوعاتی
است که گروهی از نوجوانان با آن‌ها دست به‌گریبان هستند. اگر نظام آموزشی و سیاست‌های
کلی جامعه ما به‌سمتی نباشد که به کودکان برای مقابله با این آسیب‌ها راهکار عملی
و روان‌شناسانه به‌کار نبرد و صرفا در حد توصیه‌های اخلاقی و آموزش‌های دینی بسنده
کنیم، بازنده خواهیم بود. چنانچه براساس آمارها بازنده شده‌ایم! کودکان و نوجوانان در
تمام دنیا در دوره بلوغ با بدن خویش و رشد و تکامل اندام‌های خود آشنا می‌شوند. در
همین مقطع در بسیاری از کشورها برای مقابله با آسیب‌های جنسی، راهکارها و کلاس‌های
عملی وجود دارد درحالی‌که ما از ارائه یک پاسخ ساده درباره بارداری مادر، به کودک
و نوجوان ناتوانیم! متاسفانه بعضی از نوجوانان در همین مقطع
سنی تکیه‌گاه‌های عاطفی خود یعنی پدر یا مادرشان را از دست می‌دهند و همین وضعیت
در سنین نوجوانی آسیب‌های بزرگی به‌همراه دارد اما هنوز نتوانسته‌ایم در برخورد با
این مسئله، مشاوران روان‌شناسی و روحی و روانی درستی برای کودکان و نوجوانان باشیم.

یعنی در جشنواره امسال شاهد اجرای آثاری با
چنین موضوعاتی هم هستیم؟

خوشبختانه جشنواره امسال با تنوع موضوعات، دیگر صرفا سراغ
تکرار قصه‌های حیوانات و دیگر اتفاقات فانتزی نرفته و با چشمی واقع‌گرایانه و بنا
بر اصول زیبایی‌شناسی تئاتر نوجوان، مسائل حساس را مدنظر قرار داده است. همچنان‌که
در جشنواره شاهد اجرای نمایش‌های تاریخی و دینی هم هستیم، به‌همان میزان هم
کارهایی که درباره کودکان کار و نجات این قشر آسیب پذیر وجود داردکه امروزه چهره
جامعه ما را زخم‌دار کرده است.

همین‌طور در بعضی نمایش‌ها به شیوه تئاتر شورایی یا تجربی،
بحث‌های عمیق‌تری در زمینه تربیت و ارتباط بین خانواده‌ها و جامعه و حتی مباحث
کلانی مانند آشنایی با فلسفه و تفکر مطرح شده است و همه نشان از دقت نظر هنرمندان
این عرصه است که باید به تک‌تک آن‌ها درود فرستاد و افسوس بابت کارهایی که به‌دلیل
کم بودن ظرفیت جشنواره، کنار گذاشته شدند.

لطفا از آثار بخش کودک هم بگویید.

متاسفانه امسال آثار این بخش مباحث گوناگون و تنوع موضوعات
را آن‌چنان که باید مانند سال‌های گذشته به‌همراه ندارد. خوب بود در این آثار
مباحث جدی تئاتر کودک، گذشته از تفریح و سرگرمی و لذت آموزش غیرمستقیم در مورد
بهداشت فردی و جمعی، فهم از مناسبات زندگی شهری یا روستایی در شکل ساده آن و… را
می‌داشتیم اما به‌نظر من در این بخش کار زیادی انجام نداده‌ایم.

……….

متاسفانه فضای آموزشی مامن و خانه دوم کودکان
نیست

شرایط تئاتر کودک و نوجوان در مدارس را چگونه
می‌بینید؟

متاسفانه فضای آموزشی جامعه ما هرگز مامن و خانه دومی برای
کودکان و نوجوانان محسوب نمی‌شود و چه‌بسا گاهی شاهد تنبیه بدنی کودکان و نوجوانان
توسط مدیران و معلمان و دیگر کارکنان مدارس هستیم. کلاس‌های درس، هیچ‌یک از نیازهای
ذهنی آنان را تامین نمی‌کند و بدون کمترین احساس لذت، تفریح و سرگرمی در آنان
برگزار می‌شود. بنابراین احتمالش زیاد است که کودک و نوجوان ما رفتارهای خشن و
دعواهای گروهی و دسته‌ای و خطرناک را تجربه کند.

آمار قتل‌هایی که با چاقو یا دیگر اشیاء در جامعه ما گزارش
شده است کم نیست و بعضا این کودکان در ندامتگاه‌ها نگهداری می‌شوند تا به سن
قانونی برسند. همه این‌ها تراژدی‌های بزرگ و دردناکی است که مسئولان ما نسبت به آن
غفلت می‌کنند.

ندا آل‌طیب