امیر تاجیک یازده ماه است که به‌عنوان مدیر شبکه مستند، شناخته
می‌شود. اما او برخلاف سایر مدیران که یک ساله نخست مدیریت را دوران‌گذار می‌دانند
و درخصوص عملکردشان توضیحی ارائه نمی‌دهند، درباره فعالیت‌های یازده ماهه مدیریتش حرف
دارد. او که همین چندی پیش بار دیگر به خاطر مستند «چنارستان» دچار حاشیه و جنجال شد،
پای این مستند ایستاد و عقب‌نشینی نکرد. تاجیک معتقد است وظیفه رسانه ملی پخش آثار
مستندی است که با نگاه بی‌طرفانه و با پول نظام ساخته می‌شوند؛ پس به‌خاطر فشار چند
رسانه مخالف قرار نیست به وظیفه خودمان عمل نکنیم. مدیر جوان سیما که برای گسترش فعالیت‌های
خود رقابت سختی با رسانه‌ها و شبکه‌های خارجی دارد، می‌گوید به فکر مقابله نیستیم.
ما تلاش می‌کنیم قوی باشیم؛ وقتی قوی باشیم مخاطب حداکثری را جذب می‌کنیم. گفت‌وگوی
کوتاه ما با او شاید آغاز پرداختن به شبکه‌ای باشد که حالا تمام قد می‌خواهد از مستندسازان
خلاق و مستقل حمایت کند و در این راه پشتیبانی سازمان صداوسیما را با خود دارد.

تاثیر رسانه بر عملکرد سیما تا چه میزان است و شبکه‌ها چقدر رسانه
را حامی خود می‌دانند؟

به‌واسطه گسترش مدیوم‌های مختلف برای پیام‌رسانی، ما نیاز داریم
که اطلاع‌رسانی‌هایمان را از طریق مدیوم‌های مختلف دنبال کنیم. مدیوم‌هایی که بجز تلویزیون،
مطبوعات و پس از آن فضای مجازی جزو مهم‌ترین راه‌های ارتباطی با مخاطب است. ضمن این‌که
در میان این وسایل ارتباطی، روزنامه پس از تلویزیون، از درصد بالای اعتماد میان مخاطبان
برخوردار است. به همین خاطر است که یک مدیر فرهنگی موفق، مدیری است که تلاش کند برای
انتقال پیام از همه این مدیوم‌ها در یک راستا کمک بگیرد. ما نیز تصمیم داریم به‌واسطه
این امکان، شبکه مستند را به یک شبکه تعاملی تبدیل کنیم. در همین راستا تلاش کردیم
با روزنامه‌های موجود به‌خصوص روزنامه صبا که در مجموعه بدنه سازمان به‌خوبی دیده می‌شود
تعاملات بیشتری برقرار کنیم؛ و در اقدام بعدی سراغ فضاهای مجازی رفتیم و سعی کردیم
اخبار شبکه را علاوه‌بر روزنامه‌های مختلف، از این طریق نیز اطلاع‌رسانی کنیم. البته
جا دارد از اعضای این روزنامه که به‌صورت کاملا حرفه‌ای به دغدغه‌های سینمای مستند
می‌پردازند تشکر کنم. اتفاقی که در مطبوعات این روزگار سابقه کمی دارد. سینمای مستند
در مطبوعات فعلی ما با دغدغه‌ای به این جدیت مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

چه اتفاقی در سینمای مستند در رسانه‌ها هنوز مغفول مانده است؟

کاری که باید توسط ما به‌عنوان یک مجموعه کوچک از رسانه ملی انجام
شود، این است که تولیدات را به سمتی ببریم که قابلیت مطرح شدن در مدیوم‌های مختلف از
جمله مطبوعات را داشته باشد. به این معنا که علاوه‌بر اطلاع‌رسانی مناسب از طریق مطبوعات،
تولیدات خودشان ارزش این اطلاع‌رسانی را داشته باشند. بدین منظور تا زمانی که در بحث
تولیدات به یک نقطه مشخص و مثبت نرسیده باشیم، نمی‌توانیم از مغفول مانده‌ها بگوییم.
درواقع ما بر این عقیده‌ایم که جذب مخاطب جز با ارائه آثار و برآورده شدن انتظارات
آن‌ها ممکن نیست؛ به همین خاطر است که تنها به‌واسطه تبلیغات یا شانتاژ خبری نمی‌توان
سینمای مستند را در رسانه مهم جلوه داد. چنین اتفاقی اگر هم بیفتند کار بیهوده‌ای است.

نقدهای رسانه‌ای گاهی بیش از پیش عملکرد یک شبکه یا مدیر را زیر
ذره‌بین می‌برد، تا به حال واکنش‌های رسانه‌های آنلاین و مکتوب باعث اختلال در کار
شما، ممنوع‌الکاری مستندساز یا مشکلاتی در صداوسیما شده است؟

رسانه ملی تمامی آثار مستندی که به صورت منصفانه به یک موضوع بپردازد
را پخش می‌کند. این نگاه منصفانه به این معناست که ما در تولید مسائلی را مدنظر قرار
دهیم که متهم به جانبداری یا قضاوت یک‌طرفه نشویم. حتی درخصوص هادی آفریده، با وجود
تمام فشارهای چند سایت خبری که بر ضد ما هستند، فیلم در همان زمانی که از پیش مشخص
شده بود از شبکه پخش شد. یک هفته بعد نیز بازپخش آن را روی آنتن رفت و حالا هم بخش‌هایی
از آن مستند را در قالب پروموشن پخش می‌کنیم.

با این وجود در اکثر اوقات دیدیم که رسانه ملی در عملکرد کلی‌اش
همواره سعی داشته برای آرام شدن فضا اتفاقات را اگر حذف نکند به تعویق بیندازد،
اما شما در همان شلوغی تصمیم گرفتید که این مستند را پخش کنید. نگران نبودید؟

ما اعتقاد داشتیم که نسخه تلویزیونی «چنارستان» هیچ مشکلی ندارد؛
به همین خاطر آن را پخش کردیم و پای آن ایستادیم. هنوز هم معتقدیم این فیلم مشکلی ندارد،
ضمن این‌که این مستند در داخل نظام و با بودجه نظام تولید شده است. اگرچه برخی از رسانه‌ها
می‌خواهند با فشار وارد کردن، سینمای مستند را به سمتی که مدنظرشان است سوق دهند؛
اما ما به این اتفاقات اعتقادی نداریم و بر این باوریم که سینمای مستند باید مثل آینه‌ای
برای جامعه عمل کند. به همین خاطر معتقدیم وقتی رسانه ملی می‌تواند اثری را پخش کند
نباید به‌خاطر برخی اعتراضات از آن چشم‌پوشی کند. آن هم در شرایطی که به‌واسطه گسترش
رسانه‌های مجازی امکان پخش این آثار از طرق دیگر امکان‌پذیر است. بنابراین این رسانه
ملی است که باید بیش از همه دغدغه پخش آثار مستندسازان خلاق و مستقل را داشته باشد.
فکر ما نیز چنین بود و پای این هدف نیز ایستادیم. ضمن این‌که اتفاقاتی که حول «چنارستان»
رخ داد تنها نمونه این جنجال‌ها و شیطنت‌ها نبوده، مستندهای دیگری هم از شبکه پخش شدند
که واکنش‌های مختلفی به دنبال داشتند.

این نوع عملکرد لیست ممنوع‌الکاری در پی نداشت؟

نه، هیچ‌وقت نمی‌توان گفت که مستندسازی ممنوع‌الکار است. چون همان‌طور
که گفتم مستند آینه جامعه است. اگر هم لیستی وجود داشته باشد تا به حال به دست ما نرسیده.
البته فکر می‌کنم بیشتر از این‌که لیستی برای حضور یا عدم‌حضور افراد وجود داشته باشد؛
بیشتر نگاه سلیقه‌ای وجود دارد.

در صحبت‌هایتان گفتید رسانه ملی هنوز مثل مطبوعات مورد‌اعتماد مردم
است، اما برخی معتقدند یکی از دلایل کاهش مخاطب همین سلب اعتمادی است که نسبت به صداوسیما
اتفاق افتاده.

ما وقتی از رسانه ملی حرف می‌زنیم، مقصود مجموعه بزرگ رادیو و تلویزیونی
است که قالب‌های مختلف برنامه‌سازی دارد. نمی‌توانیم از رسانه ملی صحبت کنیم و آن را
تنها در قالب یک شبکه که ژانر مشخصی را تولید و پخش می‌کند مقایسه کنیم. درواقع صحبت
از یک سازمان عریض و طویل است. سازمانی که در قالب‌های مختلف گزارش خبری، مستند،
فیلم سینمایی، سریال و.‌.‌. برنامه‌سازی می‌کند. به‌خاطر همین گستردگی است که معتقدم
هنوز در انتقال اخبار و تحلیل رویدادها اولین مرجع اکثر مردم ایران رسانه ملی و بعد
سایت‌های خبری هستند. اطمینانی که مردم در زمینه خبر به رسانه ملی دارند به هیچ رسانه
یا مدیوم دیگری حداقل در کشور ندارند. بعد از آن در بحث سینمای مستند، علی‌الخصوص در
مستندهای مستقل، این اطمینان هنوز حداکثری است. شاید گام بعدی باید این باشد که در
بحث تولید سریال و فیلم کار بیشتری کنیم تا بتوانیم این اعتماد سلب شده را بازگردانیم.
بدون تردید ضعف‌ها و مشکلاتی در دوران مدیریت‌های قبلی وجود داشته، اما بدون شک با
تدابیری که دکتر سرافراز اندیشیدند در این بخش و سایر بخش‌ها نیز می‌توانیم مخاطبان
حداکثری را جذب صداوسیما کنیم. راه‌اندازی مرکز گسترش فیلمنامه‌نویسی یکی از اقداماتی
بود که در همین راستا شکل گرفت.

یکی از سخت‌ترین کارهایی که شما به‌عنوان شبکه مستند پیش‌رو دارید،
مقابله با شبکه‌های ماهواره‌ای است که مستندهای مورد‌توجه پخش می‌کنند. در جریان تلاشتان
برای جذب حداکثری، با وجود اعتمادی که از آن صحبت می‌کنید، چقدر توانستید در مقابله
با این رقیب موفق عمل کنید؟

بزرگ‌ترین دغدغه و مشکل ما این است که بتوانیم شرایط همکاری مستندسازان
خلاق کشور را با رسانه ملی فراهم کنیم. اگر این همکاری شکل بگیرد؛ از یک سو حضور مستندسازان
در رسانه ملی، و از سوی دیگر افزایش سعه صدر صداوسیما برای این‌که بتواند مسائل بیشتر
و گسترده‌تری را در قالب مستند در مدیوم خود نشان دهد؛ دیگر دغدغه‌ای برای مبارزه یا
مقابله با سایر شبکه‌ها برایمان نمی‌ماند. ما باید خودمان را قوی کنیم. قوی شدنی که
تنها به‌واسطه تغییر یک مدیر اتفاق نمی‌افتد؛ بلکه با حمایت مستندسازان و مردم، که
منجر‌به تولیدات خوب می‌شود به وجود خواهد آمد. در حال حاضر تنها دغدغه ما همین است
که جمعیت کثیری از مستندسازان خلاق و مستعد را دعوت به همکاری با رسانه ملی کنیم، دغدغه‌ای
که با وجود محدودیت‌های بودجه و نوع تفکری که نسبت به مستند، وجود دارد. با این همه
ما در قالب شبکه کوچک خودمان تلاشمان را می‌کنیم.

همکاری‌تان با مرکز گسترش و مستند تجربی در چه عرصه‌هایی است؟

اولین گام را در این همکاری برای تهیه آرشیو ملی سینمای مستند برداشتیم.
در این راه آرشیو مرکزی صداوسیما بسیار به ما کمک کرد و نتیجه اولیه آن برنامه «گنجینه»
شد که از شبکه درحال پخش است. علاوه‌بر این حدود یک ماه پیش قراردادی با محمدمهدی طباطبائی‌نژاد
مدیرعامل مرکز، امضا کردیم تا به موجب آن برنامه سینماحقیقت را روی آنتن ببریم. در
ادامه فیلم‌ها بازبینی شدند و در حال حاضر مشغول آماده‌سازی برنامه هستیم تا در قالب
آن فیلم‌های مستندی که در این مرکز تولید می‌شوند را پخش کنیم. امیدوارم بعد از جشنواره
سینماحقیقت این برنامه روی آنتن برود.

در بحث تولیدات چطور؟

در حال حاضر دو پروژه تولید مشترک با مرکز داریم که به‌خاطر هزینه
با همکاری آن‌ها پیش می‌روند. اولی داستان یک جانباز است که در ایران و آلمان روایت
می‌شود؛ و دومی فیلمی به کارگردانی محمدعلی فارسی است.

طی دیداری که معاون سیما روز گذشته از شبکه مستند داشتند، به عناوین مختلف
به حمایت سیما از این شبکه تاکید کردند. حالا و پس از این اعلام رسمی از سوی علی‌اصغر
پورمحمدی، چقدر کار تولید و حمایت از مستندسازان خلاق و مستقلی که دغدغه اصلی شما و
شبکه است راحت‌تر از قبل خواهد بود؟

سال گذشته یکی از کارهایی که ما به واسطه تولیدات مختلفمان انجام دادیم، این
بود که بتوانیم نگرش تصمیم‌گیران ارشد را درخصوص لزوم پرداختن به سینمای مستند در کشور
و علی‌الخصوص در رسانه ملی ارتقا دهیم. درواقع نشان دادن اهمیت و تاثیرگذاری سینمای
مستند هدف ما بود. حضور آقای پورمحمدی همزمان با سالگرد انتصابشان به عنوان معاون سیما،
اتفاق میمون و مبارکی بود که علاوه بر ارتقای انگیزه‌های کاری همکارانم در شبکه و آشنایی
ایشان با فعالیت همکاران از نزدیک، نشانگر نزدیک شدن ما به هدفمان است. فکر می‌کنم
نتیجه این دیدار بنا به قولی که دکتر پورمحمدی دادند این خواهد بود که انشاله بتوانیم
تبلیغ کارها و مستندهای تولیدی‌مان را در دیگر شبکه‌های رسانه ملی داشته باشیم. دیگر
این‌که بتوانیم برای تولید مستندهای جدی و باکیفیت که علاوه بر مخاطبان داخلی امکان
عرضه در بازارهای خارجی را دارند، سرمایه‌گذاری کنیم. این اتفاق بزرگی است که امیدوارم
ما با استفاده از آن بتوانیم مستندسازی را یک گام پیش ببریم و فضا را برای مستندسازان
داخل کشور باز کنیم. تا جایی که بنا به گفته پیشین آقای پورمحمدی آن‌ها شبکه مستند
را خانه خودشان بدانند و همکاری‌شان را با رسانه ملی ارتقا دهند.

پیش از این عرضه آثار مستند به عرصه‌های بین‌المللی هم توسط شبکه مستند اتفاق
می‌افتاد؟

عرضه در سطح بین‌المللی به معنای تلاش برای فروش مستندها نبوده و اکنون هم
نیست. ما باید سعی کنیم مستندهایی را که تولید می‌شوند علاوه بر ارائه به مخاطبان داخلی،
به شبکه‌های بین‌المللی بفروشیم. این اتفاق نیز با دو هدف انجام می‌شود. یک درآمدزایی
برای مستندسازان با هدف تولید مستند بعدی و دوم این‌که از طریق این مستندها فرهنگمان
را به مخاطبان بین‌المللی ارائه کنیم. این مستندها هم می‌توانند در زمینه مسائل اجتماعی
باشند و هم در زمینه مسائل ایران‌شناسی، اقوام ایرانی و…

با سی و دومین دوره جشنواره فیلم کوتاه هم همکاری دارید. این همکاری چطور
شکل گرفت و برچه اساسی تصمیم گرفتید بخشی از جوایز را تقبل کنید؟

یکی از اولین نهادهایی که سال گذشته با آن تفاهم‌نامه امضا کردیم، انجمن سینمای
جوان بود. به نظر ما انجمن سینمای جوان می‌تواند یکی از مهم‌ترین مراکز شناسایی استعدادهای
جوانان ایرانی در زمینه تولید فیلم کوتاه و مستند باشد. همان‌طور که مستحضرید این انجمن
۶۱ دفتر در شهرهای مختلف ایران دارد. به همین خاطر ما در قالب آن تفاهم‌نامه قرار گذاشتیم
تا از تولید یکسری فیلم کوتاه حمایت کنیم. به این وعده عمل کردیم و مبالغی را که قرار
بود پرداخت کنیم، دادیم و حالا خیلی از این فیلم‌ها درحال تولید هستند. چون مطمئن هستیم
که می‌توانیم در آینده نزدیک تعداد زیادی از این فیلم‌ها را در شبکه‌مان به نمایش بگذاریم
اما درخصوص این جشنواره علاوه بر نقش حمایتی‌ای که داشتیم، جایزه بهترین فیلم مستند
و جایزه بهترین پژوهش مستند را امشب به برگزیدگان اهدا خواهیم کرد

عسل آذرپور