به گزارش خبرنگار سینما صبا،  بیش از یک سال از آغاز فعالیت محمد خزاعی به عنوان ریاست سازمان سینمایی و معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی می گذرد، سالی سخت و روزهایی که می توان گفت با انواع و اقسام بحران ها و حاشیه ها همراه بوده است. بحران هایی که البته بخش عمده ای از آن از گذشته به خزاعی ارث رسیده است. پیش از انتخاب خزاعی، گزینه های مختلفی برای ریاست سازمان سینمایی مطرح و مورد گمانه زنی قرار می گرفتند که برخی نیز باعث ترس سینماگران از آینده می شدند اما با توجه به سابقه فیلمسازی خزاعی، قاطبه اهالی سینما با انتخاب او نسبت به سایر گزینه‌ها موافق تر بودند. فعال رسانه ای و تهیه کننده ای که سابقه دبیری جشنواره هایی مانند فیلم فجر و مقاومت را در کارنامه داشت و دوره سی ام جشنواره بین المللی فیلم فجر به عنوان یکی از بهترین ادوار آن با مدیریت او در ذهن سینماگران نقش بسته بود.

انتخاب خزاعی در شرایطی رخ داد که سینمای ایران در ورشکستگی مطلق ناشی از بحران کرونا و البته، ریزش مخاطب در نیمه دوم سال ۹۸ به سر می برد و انبوه فیلم های توقیفی در دولت قبل نیز برخلاف امیدهای داده شده در آن دولت، موجب ناامیدی گردیده بود.

٭٭٭

انتظارات از خزاعی

کارنامه خزاعی و تهیه کنندگی فیلم هایی مانند قلاده های طلا و به وقت شام و ارتباط او با سید ابراهیم رئیسی قبل از رسیدن به ریاست جمهوری، نشانگر خاستگاه او و نزدیکی به جناح سیاسی مورد نظر است. در آبان ۱۴۰۰ او در اختتامیه جشنواره فیلم کوتاه تهران و انتقاد از برگزاری پر زرق و برق این اختتامیه در حضور سید صادق موسوی مدیر وقت انجمن سینمای جوان و دبیر جشنواره فیلم کوتاه نشان داد خزاعی در اصول خود با احدی رودربایستی ندارد و زنگ خطر برای نظام سرمایه داری سال های قبل حاکم بر سینما به صدا در آمده به خصوص که در ادامه موضع گیری های خود به صراحت از پایان دوره پدرخوانده ها گفت و امید داد که در اتاقش به روی همه اهالی سینما باز است که نوید پایان نگاه از بالا به پایین را می داد.

اگر برآیند سخنرانی های خزاعی در این یکسال و اندی را در نظر بگیریم، او اغلب بر این تاکید دارد که از بدنه سینما آمده و با تمام طیف های سینمای ایران تعامل دارد. او در مراسم بی سابقه تجلیل از فعالان رسانه که در مرداد ۱۴۰۱ به مناسبت روز خبرنگار با حضور تمام طیف ها برگزار کرد، نشان داد که در برابر نقد و انتقاد نیز آغوش باز و گوش شنوا دارد و حتی از منتقدان خود نیز قدردانی می کند.

اما خزاعی با دو طیف در سینمای ایران مواجه است، نخست کلیت اهالی سینمای ایران که انتظار حمایت شدن از سوی مدیران را دارند و نگاه هنر برای هنر سرلوحه آن هاست و دوم جبهه فرهنگی انقلاب که یک طیف گسترده دیگر، از سینماگران موسوم به ارزشی تا مقامات و افراد با نفوذ خارج از سینما را شامل می شوند. از این رو می توان دیدارهای خزاعی در سفرهای استانی با روحانیون و ائمه جمعه تا موضع گیری او در حمایت از حجاب در اختتامیه سینماحقیقت را تعریف کرد.

٭٭٭

بحران اکران و دویست فیلم در صف انتظار

محمد خزاعی در روزی که روی صندلی ریاست سینمای کشور نشست با انبوهی از پروانه‌های ساخت صادر شده در دولت قبل و به تبع آن فیلم های تولید شده و همچنین، دو سال بحران کرونا و اکران نشدن تعداد زیادی از فیلم ها به دلیل رکود و تعطیلی کرونایی سالن های سینما مواجه شد. تاثیر کرونا بر تن نحیف اقتصاد سینمای ایران تا آنجا بود که کمتر کسی امیدی به احیای این بیمار در کما داشت. سازمان سینمایی کوشید تا مدیریت اکران را سامان بخشد و تا جایی پیش رفت که در تابستان و علیرغم مصادف شدن با مناسبت های مذهبی، گیشه سینما رونق گرفت و در روزهایی هم رکورد زد.  اما این رونق دیری نپایید که تحولات سیاسی و اجتماعی اخیر آن را تحت تاثیر قرار داد تا این بار رکود اعتراضی جای رکود کرونایی را بگیرد.

٭٭٭

اهمیت فیلم و سرمایه به جای رفتار فیلمساز و بازیگر

یکی از دردسرهای سال های اخیر برای فیلمسازان، مهاجرت برخی بازیگران و عوامل فیلم های در نوبت اکران به خارج از کشور و موضع گیری های آنها بوده که به مانعی در برابر نمایش آثار آنها تبدیل می شد. مهاجرت ریحانه پارسا بازیگر فیلم گشت ارشاد ۳ پیش از اکران این فیلم و رفتارهای خارج از عرف او، اولین رویارویی مدیران فرهنگی و سینمایی دولت فعلی به معضلی این چنینی بود که با عقلانیت و رفتار منطقی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس سازمان سینمایی مانعی در برابر اکران گشت ارشاد ۳ نشد و ضمن اضافه نشدن به لیست فیلم های توقیفی این سالها، این فیلم توانست به گیشه سینماها نیز پس از دو سال رکود کرونایی، جان تازه ای ببخشد. راه یافتن فیلم «چرا گریه نمیکنی؟» علیرضا معتمدی به بخش مسابقه چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر علیرغم موضع گیری های شدید الحن مانی حقیقی بازیگر این فیلم در اعتراضات اخیر نیز گواهی بر این مدعاست. رفع توقیف فیلم «چپ، راست» حامد محمدی که باعث شد پس از سالها یک فیلم کمدی سیاسی بر پرده سینماها ظاهر شود، جلوه ای دیگر از سعه صدر مدیران فعلی سینما است.

٭٭٭

ادغامی که بحث برانگیز شد

خزاعی در ادامه تصمیم های جسورانه خود، اوایل آبان سال ۱۴۰۰ اعلام کرد که جشنواره های ملی و جهانی فیلم فجر پس از پنج سال انشقاق، از سال ۱۴۰۱ دوباره بصورت یکپارچه برگزار می شوند. تصمیمی که دوباره به محل ایجاد حاشیه و واکنش تبدیل شد اما در نهایت به دلیل انتقادهایی که این سالها از تجزیه جشنواره فیلم فجر صورت گرفته بود و اثبات ایجاد هزینه بی نتیجه و بدون دستاورد برگزاری دو بخش مجزا، ادغام محمد خزاعی با استقبال هم اهالی سینما هم رسانه و کارشناسان همراه شد.

٭٭٭

بی حیثیتی و اتهام زنی با می تو

یکی دیگر از چالش ها که البته استارت آن، از آن طرف آب خورده بود اما در داخل فراگیر شد، موج می تو بود. اتهامات بی پایه و اساسی که افرادی نه چندان مشهور و در حاشیه سینما و تلویزیون، پس از مهاجرت از کشور ادعا کردند و نتیجه آن بازی با آبروی افراد و البته سینمای ایران شد. محمد خزاعی بارها از این بی اخلاقی در پوشش ادعای اخلاق انتقاد کرد و سعی در اعاده حیثیت از سینمای ایران نمود و بر سلامت همکاران خود در سینما صحه گذاشت.

٭٭٭

توقیف لامینور؟!

ماجرایی که رضا درمیشیان تهیه کننده لامینور آغاز کرد و با داریوش مهرجویی کارگردان آن اوج گرفت، یکی دیگر از ادعاهای بی پایه و اساس و حاشیه ساز برای سینمای ایران بود. درحالیکه موضوع موسیقی که محوریت این فیلم بود برای اکران ماه محرم در نیمه اکران نوروزی نامناسب بود و اکران فیلم قرار بود به جای نوروز، مدتی بعد در اکران عید فطر باشد، تهیه کننده و کارگردان سعی کردند تا آن را توقیف جلوه دهند که همان انتشار ویدیوی معروف داریوش مهرجویی را به دنبال داشت. سازمان سینمایی و شخص محمد خزاعی سعی کردند علیرغم اتهام زنی بی پایه و اساس، حرمت مهرجویی را نگه دارند و برای درمیشیان نیز پرونده قضایی باز نکنند. آخر سر نیز هم پروانه نمایش فیلم منتشر شد، هم مشخص شد که تهیه کننده به موقع برای کارهای اداری اقدام نکرده و تا آخرین لحظه دست نگه داشته و هم فیلم در عید فطر روی پرده رفت و علیرغم جنجال تبلیغاتی ایجاد شده، با واکنش منفی مردم و شکست در گیشه مواجه شد! علیرغم جنجال درمیشیان، فیلم دیگر او به نام «مجبوریم» که در دولت قبل توقیف بود، توسط سازمان سینمایی مجوز گرفت و روی پرده رفت.

٭٭٭

حاشیه را زمین بگذار!

بیانیه حاشیه ساز «تفنگت را زمین بگذار» نیز یکی دیگر از چالش های ایجاد شده برای سینما در این مدت بود. همزمان با حادثه دلخراش متروپل آبادان، برخی سینماگران پا را از همدردی فراتر گذاشتند و وارد فاز سیاسی شدند که به مذاق برخی دستگاه ها هم خوش نیامد. سازمان سینمایی اگرچه دل خوشی از این بیانیه نداشت اما علیه هنرمندان امضا کننده آن گاردی نیز نگرفت و حتی در برابر فشارهایی برای ممنوع از کار شدن تمامی امضا کنندگان و برخورد با آنها ایستاد. فقط در این جریان محمد رسول اف و جعفر پناهی که از قبل پرونده باز داشتند، دستگیر شدند و بقیه هنرمندان از این خطر جستند، البته با رایزنی و تلاش های تیم محمد خزاعی. رایزنی و تلاشی که در جریان اعتراضات اخیر نیز بیشتر وقت و تمرکز سازمان سینمایی را گرفت و اگر خرج کردن محمد خزاعی و تیم مدیریتی او از ارتباطات و اعتبار خود نبود، معلوم نبود در جریان موضع گیری های اعتراضی برخی هنرمندان، چه تعداد دستگیر، ممنوع از کار و دچار دیگر مشکلات می شدند.

٭٭٭

جنجال عنکبوتی

در بیشتر این سالها، اظهارنظر سینماگران در فستیوال های خارجی جنجال برانگیز بوده است. اظهارات سعید روستایی و ترانه علیدوستی در جریان نمایش فیلم «برادران لیلا» در فستیوال کن و رفتار خارج از عرف نوید محمدزاده و فرشته حسینی در فرش قرمز و از سوی دیگر نمایش فیلمی بحث برانگیز با عوامل ایرانی به نام «عنکبوت مقدس» در این فستیوال، حاشیه ساز شد تا مخالفان سینمای ایران به دروغ ساخته شدن فیلمی در خارج از کشور را به گردن سازمان سینمایی اندازند و از طرفی به عوامل برادران لیلا نیز بتازند. البته پیمان معادی دیگر بازیگر این فیلم سعی کرد با لایوی اینستاگرامی این شکاف را کاهش دهد و تعامل ایجاد کند اما بالاخره سرنوشت این فیلم که بدون مجوز نمایش به اکران خارجی در آمده بود، از دست سازمان سینمایی خارج شد تا به نظر برسد در ایران به نمایش در نخواهد آمد.

٭٭٭

در جستجوی عدالت

محمد خزاعی برای رسیدن به عدالت فرهنگی دو حرکت عرضی و طولی انجام داد. سفرهای استانی و رسیدگی به مطالبات هنرمندان شهرستانی از یک طرف و انحلال شورای صنفی نمایش و برکناری اعضای تکراری آن در جهت حذف رانت از طرف دیگر. اگرچه حذف افراد ذی نفوذ ممکن است برای یک مدیر هزینه داشته باشد اما خزاعی این ریسک را کرد تا دیگر تهیه کننده ای با رانت خود در شورای صنفی نمایش فیلم خود را خارج از نوبت اکران نکند و حق دیگران را ضایع کند اما فعلا با رکود حاکم شده باید منتظر ماند و دید سرنوشت این تغییرات برای اکران عادلانه چه می شود.

٭٭٭

انحلال هنر و تجربه

انحلال گروه هنر وتجربه با توجه به انتقادهایی که در دولت قبل در سطح وسیع به آن وارد شده بود، اقدام دیگر خزاعی بود. گروهی که قرار بود فرصتی برای دیده شدن آثار دغدغه مند و سینمای هنری باشد اما در عمل به اکرانی مهجور و ایزوله شدن سینمای متفکر تبدیل شده بود. با رفتن هنر و تجربه به زیرمجموعه مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و انیمیشن، مشخص شد تمام جوسازی ها علیه خزاعی مبنی بر اینکه او قصد حذف هنر و تجربه را دارد، باز هم تلاشی در جهت زمین گیر کردن مدیریت سینما بوده و اتفاقا در دوره جدید این گروه مدیریت بهتر و حساب شده ای پیدا کرده است بطوری که بیش از صد و پنجاه فیلم متقاضی اکران در آن شده اند. اضافه شدن بخش انیمیشن به مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز دیگر اقدام مهم محمد خزاعی بود تا این سینمای مهم و جهانی اما مغفول مانده مورد حمایت قرار گیرد.

٭٭٭

خزاعی و ساحل آرامش

طوفانی که این مدت بر محمد خزاعی گذشت، با توجه به مشکلاتی که از دوره قبل به او ارث رسیده بود، می توانست هر مدیری را زمین گیر کند و یا به واکنش های عصبی روی آورد. اما او سعی کرد بر حاشیه سازی غلبه کند، کما اینکه در برابر اظهارات بی دلیل نوشین معراجی در نشست خبری فیلم «نمور» در جشنواره چهلم فیلم فجر که کلیت سینمای ایران و مدیریت سینما را زیر سوال برد، مسیر تقابل در پیش نگرفت. یا برخلاف دبیر وقت جشنواره جهانی فیلم فجر که در برابر هر انتقادی، روزنامه نگار را به دادگاه  ذ می کشاند، خزاعی حتی در برابر تهمت و تخریب نیز مسیر تقابل در پیش نگرفت تا سعه صدر خود را نشان دهد. برگزاری آبرومند جشنواره سینماحقیقت و فیلم کوتاه تهران در این مدت نشان از مسیر تحول در مدیریت سینما داشت. تحولی که قضاوت اصلی درباره آن با برگزاری جشنواره چهل و یکم فیلم فجر، فراهم می شود.

مغز متفکر سازمان سینمایی دولت سیزدهم که همه مسیرها به او ختم می شودو همه می دانند که تمام تصمیم گیری ها در حوزه تولید، برنامه ریزی و ساختار و حتی، شیوه برگزاری جشنواره ه توسط او مدیریت می شود در مواجهه با جشنواره فجر چه خواهد کرد؟

آنچه پیداست اینکه خزاعی این روزها بیش از هر زمان و خسته تر از همیشه به نظر می رسد مدیری که برآمده از سینما و از دل آن آمده است و در طول دوران مدیریتش در اتاقش به روی همه خانواده سینما و سلایق باز بوده  با فشارها و مطالبات گسترده از خودی و غیرخودی – از جبهه اصولگرا و تفکر نزدیک خویش تا فشارها و نقدهای جریانات سیاسی دیگر و، هجمه های عظیم معارضان و معاندان داخلی و بین المللی-  آیا کم خواهد آورد؟ و آیا قادر است این همه تلاطم سینما را تحمل کند؟

آنچه مبرهن و روشن است اینکه اهالی سینما می دانند که با رفتن او از مدیریت سینما تنها حامی دغدغه مند خویش را در دولت سیزدهم از دست خواهند داد و شاید انتخاب های بعدی سینما را کاملا با دیدگاه های موجود به بن بست و انسداد مطلق خواهد کشاند.

به هر حال، شکی نیست که رئیس سینمای دولت وضعیت بغرنج و آزمون سختی پیش رو دارد. پایان جشنواره بین‌المللی فیلم فجر- و این پرسش در میان است: او در مواجهه با اتفاقات اخیر و این گرانیگاه مهم حوزه فرهنگ چه خواهد کرد؟