کاش می‌شد هنگام خواندن این مطلب می‌توانستیم برای‌تان شاهکاری از احمد عبادی، حسین علیزاده، مسعود شعاری، جلیل شهناز یا محمدرضا لطفی می‌گذاشتیم تا بهتر آن را درک کنید. و بیشتر کیف کنید.

دل که می‌شکند دست‌ها به ساز می‌رود، اما سه‌تار ساز دل‌سوختگان و دل‌شکستگان است که وقتی نوای آن در هر جایی می‌پیچد آدم از خود بی‌خود می‌شود و در یک مستانه‌ی الهی فرو می‌رود.

پیشنهاد می‌کنم هنگام خواندن این مطلب جست‌و‌جو کنید موسیقی بی‌کلام سه‌تار…..از  جلال ذوالفنون، کیهان کلهر یا هر کدام که نام بردیم و یا حتی جوانان جویای نامی که آثاری برجسته دارند روح شما را جلا می‌دهد.

یادم می‌آید یک بار جلوی سر در دانشگاه تهران بودم و حالی نداشتم تا به خانه روم. همین هنگام پسری نشسته بود و سه تار می‌زد و ابوعطایش کل فضای خیابان انقلاب را فرا گرفته بود. ماشین ها رد می‌شدند. آدم ها می‌آمدند و می‌رفتند. عده‌ای می‌نشستند، خلوت می‌کردند. شاید بعضی ها هم حواسشون به این طنین سه‌تار نبود.

حال و هوای شهر و آدم‌ها این روزها بیشتر به چشم می‌آمد که چگونه است.

سخن کوتاه، در این مطلب می‌خواهیم اندکی با ساز سه تار آشنا شویم. ما هنگام نوشتن این مطلب سه‌تار احمد عبادی را پلی کردیم و حالی به حالی هستیم و در این هوای اردیبهشتی که نم‌ناک باران می‌آید عشق می‌کنیم و خدا را سپاس می‌‎گوییم. شاید به آن علاقه‌مند شدید و خواستید آن را آموزش ببینید یا اگر نه به نوای آن گوش کنید و این ساز جز پلی‌لیست‌های شما شود.

منبع متن زیر سایت saaz24 است.

سه تار ساز خلوت هنرمند با خویشتن است. جثه‌ای کوچک و ظریف از جنس چوب دارد و ناله‌ای که هنگام نواختن آن بر می‌خیزد، ارتباطی ویژه بین نوازنده و ساز بوجود می‌آورد. شاید حجم صدای سه تار به نسبت سازهای دیگر کمتر باشد، اما همین صدای نحیف از لطافت خاصی برخوردار است که باعث شده تا بسیاری از علاقه‌مندان به موسیقی و بویژه موسیقی اصیل ایرانی، به این ساز علاقه نشان داده و به یادگیری و اجرای آن بپردازند. سه تار در دسته سازهای زهی-زخمه‌ای قرار می‌گیرد و گرچه در گروه‌نوازی‌ها نیز کاربرد دارد،‌ اما بیشتر از آن بعنوان سازی که می‌توان در تنهایی و برای دل خود نواخت و لذت برد یاد می‌شود. یار و یاور همیشگی یک عاشق حقیقی، که با آن نجوای درونی دلش را سوار بر نوایی دلنشین به صدا در‌ می‌آورد.

تاریخچه سه تار

پیشینه ساز سه‌تار ریشه در سازهای باستانی عود و تنبور دارد و در بررسی‌های تاریخی آن را هم‌خانواده سازهایی مانند دوتار و تنبور می‌دانند، اما سه‌تار امروزی از نظر ساختار، پرده‌بندی و شیوه نوازندگی شباهت زیادی به تار دارد. در برخی نگاره ها و آثار سفالی کشف شده در شهر باستانی شوش، نشانه‌هایی از سازی مشابه سه‌تار دیده شده است که قدمتی چهار هزار ساله را بیان می‌کند (حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح)، اما قدیمی‌ترین نمونه‌های باقی‌مانده از این ساز ایرانی متعلق به قرن یازدهم هجری‌ (حدود چهارصد سال قبل) است. سه‌تار را یک ساز ملی، و نه قومی، می‌دانند، چرا که به فرهنگ عمومی ایرانی تعلق دارد. گفته می‌شود که در قدیم، سه‌تار بیشتر در میان طبقه اعیان و اشراف و شاهان و شاهزادگان خواهان داشته، اما میزرا عبدالله فراهانی (از اساتید برجسته موسیقی ایرانی در دوره قاجار) با شروع آموزش این ساز در کلاس درس، به تدریج آن را به سازی متداول برای همگان تبدیل کرد.

سیر تحول سه تار

یقیناً مانند هر ساز دیگری، شکل و ساختار فعلی سه‌تار حاصل تغییراتی است که در راستای بهینه‌سازی این ساز توسط موسیقیدانان و متخصصین در دوره‌های پیشین بر آن اعمال شده است. شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که چرا “سه‌تار” چهار سیم دارد؟ یکی از مهم‌ترین تغییراتی که در سه‌تار بوجود آمده است، اضافه شدن همین سیم چهارم است که منابع متعدد به نقل از روایت شفاهی ابوالحسن صبا، درویشی به نام مشتاق علیشاه کرمانی را بعنوان فردی می‌شناسند که برای اولین بار این سیم را به ساختمان سه‌تار افزود. از همین رو، نوازندگان سه‌تار این سیم را “سیم مشتاق” نامیده‌اند. اضافه شدن سیم مشتاق به سه‌تار، باعث گسترش قابلیت‌های نوازندگی بر روی این ساز شد (محدوده صوتی فعلی سه‌تار حدود سه اکتاو است) و به ترویج آن کمک کرد. البته باید توجه داشت که این سیم از نظر زمانی “چهارمین” سیم اضافه شده به ساز است، اما از نظر ترتیب قرارگیری سیم‌ها (که شمارش آن از پایین به بالاست) سومین سیم است.

نوازندگان تأثیرگذار

هوا، هوای دلیه، سه تار می‌خواد با ……. بچه‌ها بیایید بریم فضا …..لحظاتی دور و فارغ از این دنیای چرت…!