به گزارش خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا، یکی از مهم‌ترین بسترهایی که نقش زنان ایرانی را در آن می‌توان رصد کرد ساحت هنر است. به‌ویژه زبان هنر تئاتر، سینما و آثار تلویزیونی که طی یکی، ۲ دهه اخیر با توجه به ضریب نفوذ و گسترش آثار تولید شده در این عرصه و ارائه آن به مخاطبان جهانی، تحسین جامعه بین‌المللی از منتقدان تا مخاطبان را با خود به‌همراه داشته است.

به‌همین سبب به بهانه جایگاه حضور زنان و بانوان در عرصه تئاتر، سینما و تلویزیون کشورمان خاصه در هنر بازیگری، به سراغ عاطفه باقری از بازیگران نسل سوم سینما و تلویزیون کشورمان رفتیم و با او علاوه ‌بر مرور کارنامه فعالیت بیش از ۲ دهه حضورش در آثار تلویزیونی و سینمایی نگاهی به جایگاه نقش زنان هنرمند ایرانی خاصه در عرصه هنر بازیگری در قالب تولید آثار سینمایی و تلویزیونی در دو بعد ملی و بین‌المللی انداختیم.

عاطفه باقری که اولین تجربه حضورش را در سن پنج‌ سالگی و در برنامه تلویزیونی «شهرک الفبا» به کارگردانی فردوس حاجیان در سیمای مازندران آغاز کرد، در سال ۱۳۸۶ با ایفای نقش در فیلم سینمایی «پسر تهرونی» به کارگردانی کاظم راست‌گفتار نخستین تجربه حرفه‌ای خود را در هنر بازیگری به ثبت رساند. حضور در سریال «پایتخت» در فصل چهارم، پنجم و ششم، فصل چهارم سریال «نون خ» و سریال‌های دیگری چون «بیمار استاندارد»، «خروس» و «خداحافظ بچه» و نیز آثار سینمایی چون «پایانی برای شروع»، «دنیای پرامید» و «کاتیوشا» بخشی از کارنامه عاطفه باقری در مقام بازیگر است. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی صبا با این بازیگر عرصه تلویزیون و سینما است.

***برای آغاز گفت‌وگو به‌عنوان بازیگر از نحوه ورودتان به این عرصه بگویید و همچنین با توجه به تجربه حضور قریب به ۲ دهه در مقام بازیگر در آثار تلویزیونی و سینمایی کشورمان، ارزیابی‌تان نسبت به  جریان کمی و کیفی تولیدات، رشد و فراز و فرود آثار تلویزیون و سینمای ایران طی این چهار دهه چیست؟

-نخستین تجربه حضورم به‌عنوان بازیگر به سن پنج ‌سالگی باز می‌گردد. زمانی‌که در برنامه تلویزیونی «شهرک الفبا» در کنار فردوس حاجیان که آن زمان از سیمای مازندران پخش می‌شد حضور پیدا کردم اما اگر رویکرد بر کار حرفه‌ای در عرصه بازیگری باشد، می‌توانم بگویم که سال ۱۳۸۶ با فیلم سینمایی «پسر تهرونی» به کارگردانی کاظم راست گفتار نخستین تجربه حرفه‌ای بازیگری را پشت ‌سر گذاشتم.

در حوزه کیفیت‌سنجی تولیدات سینمایی و آثار تلویزیونی طی ۲ دهه حضورم باید بگویم که دهه ۸۰ و ۹۰ از نظر کمیت، شاهد فزونی بیشتری نسبت‌ به ۲ دهه نخست پیروزی انقلاب، چه در تولید آثار تلویزیونی و چه در آثار سینمایی بودیم. آثاری که در دهه ۸۰ و به ‌ویژه دهه ۹۰ تولید شده‌اند، علاوه ‌بر جذب مخاطب توانسته است توجه بیشتری از سوی اصحاب فرهنگ را نیز به سمت خود جذب کند.

دلیل این اتفاق نیز به ساختار، کیفیت و نوع نگرش متفاوت به تولید آثار تلویزیونی و سینمایی در دهه ۹۰ نسبت ‌به دهه‌های قبل بازمی‌گردد چراکه از نظر اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی هم جامعه و هم محیط حرفه‌ای تولید آثار تلویزیونی و سینمایی دستخوش تغییرات متعددی بود که بخش مهمی از آن به ورود کارگردانان، نویسندگان و بازیگران نسل جوانی بازمی‌گشت که در کنار تحصیلات آکادمیک با نگرشی نو توانسته‌اند آثار این عرصه را متحول کنند. آثاری که چه در مواجهه با مخاطب ملی و چه در قامت رویارویی با مخاطب جهانی، هنر سریال‌سازی و سینمای ایران را بیش ‌از پیش به دیگر کشورها معرفی کردند.

***با توجه به تمرکز شما در حوزه بازیگری آثار تلویزیونی، آیا شما جزو دسته بازیگرانی هستید که بازی در تلویزیون را با سینما متفاوت می‌دانید، یا هر ۲ را از یک جنس می‌شمارید؟

-به شکل کلی باید گفت که بازی در عرصه تلویزیون و سینما با یکدیگر متفاوت است چراکه نمی‌توان در ارائه هنر بازیگری، قابی چون تلویزیون را با پرده عریض سینما که از لحاظ بصری تفاوت‌های بسیاری با قاب تلویزیون دارد، با یکدیگر مقایسه کرد.

همچنین اگر در این ‌میان پای هنر دیگری چون تئاتر به میان آید، بازیگر در هنر تئاتر که به ‌صورت زنده، نفس به نفس و رودررو در مواجهه با مخاطب اجرا می‌شود، کاری به ‌مراتب سخت‌تر و پیچیده‌تر دارد. به ‌همین سبب است که تجربه بازی در تئاتر برای بسیاری از بازیگران در کنار سختی دل نشینی دل‌چسبی و جذابیتی متفاوت دارد چراکه حس رودررو بودن با تماشاچی و انرژی که به شکل مستقیم از مخاطب به بازیگر منتقل می‌شود دلگرمی متفاوتی را برای بازیگر ایجاد می‌کند در مقابل بازیگری که در حوزه سینما و در اثر در مقابل بازیگری که در اثر سینمایی مشغول فعالیت است زمان محدودتری برای رساندن نقشه به پختگی در راستای باورپذیری برای مخاطب دارد و در رویکرد دیگر اگر رسانه را برای بازیگر، تلویزیون و بازی در مجموعه تلویزیونی در نظر بگیریم، زمان و فرصت بیشتری در اختیار بازیگر قرار دارد تا بتواند در ارائه شخصیت خود و باوراندن آن به مخاطبان از آن‌ها بهره ببرد.

به ‌همین سبب است که بازی در مجموعه‌های تلویزیونی برای بازیگران با آرامش بیشتری همراه است چراکه آن‌ها فرصتی مناسب برای نهایی کردن نقش در درون خود و ارائه آن به مخاطبان به‌گونه‌ای که در ذهن آن‌ها، شخصیت به ماندگاری و رسوب بیشتری دست پیدا کند در اختیار دارند اما در نگاهی کلان به شخصه معتقدم که در تمامی حوزه‌های سه گانه تئاتر، سینما و تلویزیون، اگر کارها بر مدار تعجیل و روندی سریع برای تولید و ارائه به مخاطب استوار نباشد و فرصت رسیدن نقش برای بازیگر به شکلی مبسوط در اختیار او گذاشته شود، بی‌تردید بازیگر به واسطه تعهدش در هرکدام از این رسانه‌ها یعنی تئاتر، سینما و تلویزیون همواره تمام توان خود را به‌کار می‌گیرد تا بهترین نقش خود را ارائه کند. در این‌ میان مولفه‌ای چون زمان و آرامشی که از طرف گروه تولید به بازیگر منتقل می‌شود می‌تواند نقشی اساسی در توفیق آن بازیگر برای ارائه نقشی باورپذیر و ماندگار ایفا کند.

***شما در مقام بازیگر و در حوزه تقسیم‌بندی، در گروه بازیگران نسل سوم تلویزیون و سینمای ایران قرار می‌گیرید. تفاوت نسل خودتان را با بازیگران پیشین در چه مواردی و مولفه‌هایی می‌دانید؟

-در پاسخ به این پرسش ابتدا باید به این نکته تاکید کنم که من منتقد سینما نیستم که بتوانم به شکل تخصصی به ارائه پاسخ به این پرسش بپردازم اما در نگاه کلان معتقدم که در تمامی دهه‌ها شاهد حضور بازیگران درخشانی بوده‌ایم و نمی‌توانیم میان بازیگران یک دهه با دهه‌های قبل یا بعد خود، تفاوتی قائل باشیم چرا که صنعت تولیدات هنری در شاخه تئاتر، سینما و تلویزیون هر روز درحال پیشرفت است و هر دهه هنرمندان، رویکردها و ابزارهای متفاوتی برای ارائه هنرشان به مخاطبان در اختیار دارند.

***بخش مهمی از آثار ماندگار سینما و به ‌ویژه سریال‌های تلویزیونی در کشور ما به آثار تاریخی، مناسبتی و دینی بازمی‌گردد. در حوزه تلویزیون از این دسته از آثار به‌عنوان سریال‌های الف یاد می‌شود. به اعتقاد شما، این دسته از آثار چه در حوزه معرفی بازیگران و چه در رشد هنر سریال‌سازی در کشورمان تا چه میزان توانسته نقش و تاثیر داشته باشد؟ آیا این دسته از آثار توانسته است به شکل مستقیم بر کیفیت روند تولیدات سینمایی نیز اثرگذاری اختصاصی خود را داشته باشد؟

-این امری روشن و قابل پذیرش است که ریشه هر کشور در تاریخ آن نهفته است. روایت درست آن تاریخ با زبان زیبایی‌شناسانه هنر که مملو از جهان تخیل و روایت‌های مختلف آمیخته با روح سیال هنرمند و جهان تخیل او است، ارائه نهایی کار را بسیار دشوار می‌کند چراکه هنرمند تاریخ‌نگار نیست و قرار هم نیست، هنر او راوی متن و بطن تاریخ باشد.

آنچه که به حوزه و حیطه بازیگری بازمی‌گردد توجه به این مهم است که بازیگران برای هنرنمایی در چنین دسته از آثار و ارائه شخصیت‌ها باید بهترین بازی خود را ارائه کنند تا شخصیت مدنظر را با عالی‌ترین کیفیت، ابتدا برای خود ساخته و پردازش کنند، سپس در قالب هویت جدیدی فارغ از شخصیت حقیقی خود در قالب آن شخصیت و کاراکتر نمایشی و تصویری به مخاطب ارائه دهند.

درست به همین سبب است که اغلب این آثار همواره با استقبال گسترده جامعه مخاطبان همراه بوده‌ است چراکه توانسته‌اند در بسیاری از موارد تاثیر بالایی، چه در حوزه معرفی بازیگران مستعد و همچنین شناخت چهره‌های جدیدی داشته باشند که درنهایت به رشد هنر سینما، تلویزیون و تئاتر کشورمان منتج می‌شود. با همین رویکرد است که می‌توان گفت بی‌تردید ساخت تمامی سریال‌ها چه در حوزه سریال‌های تاریخی، چه اجتماعی، کمدی و یا دیگر گونه‌ها در سطح کیفی الف، می‌تواند در روند توسعه و تعالی سینما و تلویزیون نقشی مثبت و ارزنده‌ای داشته باشد. در نقطه مقابل نیز سینما می‌تواند از بازیگرانی که در بطن و متن خود می پروراند به‌عنوان چهره‌های سینمایی به تلویزیون معرفی کند.

***بازیگران نسل دوم و سوم کشور ما اغلب از تحصیلکرده‌های حوزه بازیگری هستند. این گروه به این مسئله اعتقاد دارند که در کنار استعداد برای هر بازیگر، مهم‌ترین نیاز برای رسیدن به موفقیت، دانش و سواد آکادمیک است. شما با این رویکرد موافقید یا خیر؟

-بله؛ بی‌تردید! برای رسیدن به موفقیت در هر عرصه‌ای ازجمله هنر بازیگری، نیازمند دانش و سواد آکادمیک هستیم. به ‌نظر من برای ماندگاری و موفقیت می‌بایست علاوه‌ بر استعدادی که به شکل ذاتی به عنوان هدیه خداوندی در بطن هر انسانی قرار داده شده است، از طریق دانش و طی کردن مسیر آکادمیک به بلوغ و پختگی رسید سپس شاهد حضور هنرمندی در هر عرصه‌ای از جمله بازیگری در این عرصه باشیم اما هیچکدام از این سخنانم نافی این مسئله نیست که کسب تجربه را نادیده بگیریم چرا که در مسیر پختگی بازیگر و به اوج رسیدن او، کسب تجربه، چه تجربیات مفید و رضایتمند و چه حتی تجربه‌هایی که ممکن است بعد از ایفای نقش، بازیگر از ارائه آن‌ها رضایتی نداشته باشد درنهایت به رشد بازیگر و هنر او کمک شایانی خواهد کرد.

***آن چنانکه که پیشتر در همین گفت‌وگو به آن اشاره داشتید، آثار سینمایی و تلویزیونی ایران به ‌ویژه طی یکی، ۲ دهه اخیر توانسته است مرزهای جغرافیایی کشورمان را پشت ‌سر بگذارد و در مواجهه با مخاطبان بین‌المللی قرار گیرد. یا با حضور در جشنواره‌های مختلف سینمایی و تلویزیونی نیز جوایز مختلف و متعددی را برای کشورمان به ارمغان بیاورد. امروز به اعتقاد شما هنر بازیگری ایران به‌ویژه زنان بازیگر در قیاس با بازیگران جهان، به‌ویژه زنان بازیگر جهان، در چه رتبه‌ای قرار دارند؟

-جایگاه سینمای ایران در جهان جایگاهی والا و قابل احترام است. کارگردانانی نظیر زنده‌نام آقای کیارستمی، آقای فرهادی و بسیاری از کارگردانان جوانی که هر سال شاهد افزایش تعداد آن‌ها هستیم، با سرعت و قدرت بالایی به تثبیت هرچه بیشتر جایگاه سینمای ایران در جهان کمک می‌کنند. همه این عوامل دست‌به‌دست یکدیگر می‌دهند تا شاهد افتخار سینمای کشورمان در سراسر جهان باشیم.

با وجود چارچوب‌های قاعده‌مند و اصولی که برای بازیگران زن ایرانی وجود دارد اما شاهدیم که آن‌ها با استناد به مولفه‌ای به ‌نام خلاقیت و تبدیل کردن چالش‌ها به فرصت‌هایی درخشان، بازی‌های ماندگار و درخشانی را از خود به عنوان زنان بازیگر ایرانی به یادگار بگذارند. همچنین در روایت، گفتار و شنیده‌ها از منتقدان جهانی نیز همواره شاهد تعریف و تمجید آن‌ها از قدرت و قوت بازیگری زنان ایرانی همسو با دیگر بازیگرانی هستیم که در سینمای جهان به ایفای نقش می‌پردازند. با استناد به همان گفته‌ها، شنیده‌ها و نوشته‌هاست که می‌توانیم دوشادوشی بازیگران زن ایرانی را در معتبرترین لیست و فهرست بازیگران زن جهان رصد کنیم. جایی که نام هنرمندان ایرانی در کنار هنرمندان جهانی با همان قدرت و دارای جایگاه والا و درخشان رُخ‌نمایی می‌کند.

***و حرف پایانی؟

امیدوارم با توجه به فراگیری فضای مجازی، پیشرفت تکنولوژی و گستردگی شبکه‌های اجتماعی، بودجه‌های متناسبی برای تولید آثار سینمایی و سریال‌های تلویزیونی با رویکرد جدید جامعه جهانی و پاسخ‌دهی به سطح متنوع سلایق مخاطبان در نظر گرفته شود تا هنر سینما آن چنان که طی چند سال اخیر به ویژه بعد از دوران کرونا با استقبال مردمی بالایی مواجه بودیم، از این به بعد نیز بیش ‌از پیش با اقبال و استقبال عموم مردم مواجه شود.

همچنین امیدوارم که به هنرمندانی که به شکل آکادمیک در این رشته فعالیت دارند، به‌ویژه هنرمندان جوان از سوی بدنه سینما و تلویزیون اعتماد بیشتری شود تا استعدادهای درخشانی که در سراسر کشورمان وجود دارند بیش‌از پیش معرفی شوند تا آن‌ها نیز بستر و مسندی برای ارائه هنر خود و نمایش آن به مخاطبان در دسترس داشته باشند.