سعید فانیان مدیر اسبق شبکه جام جم در گفت‌وگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون صبا، درباره تغییر نحوه پخش این شبکه جهانی اظهار کرد: به نظرم این که شبکه‌ای را از پخش ماهواره‌ای بردارند و مسیر برادکست را به پخش اینترنتی تبدیل کنند همان مسیر بستن یک شبکه است. این حرکت نه تنها کار جایگزین نیست بلکه محدود کننده شدیدی هم برای شبکه جام جم است. اگر جمع بندی صداوسیما این است که شبکه در شرایط مطلوبی نیست باید کمک کند این شرایط برای مخاطبان و خودش مطلوب شود. اگر معتقد است شبکه نسبت به سنوات پیش ریزش مخاطب داشته است که می توان گفت بنا بر سخنان رییس فعلی صداوسیما پیمام جبلی و برخی مدیران دیگر وضعیت مخاطبان شبکه های دیگر داخلی نیز در این سال‌ها ریزش داشته است. اگر هم بحث صرفه جویی است، می‌توانند صرفه جویی را از شبکه‌های موازی که وجود دارند و برنامه مشابه پخش می‌کنند و شرایط خوبی هم ندارند، آغاز کنند. بحث این است که رویکرد شبکه جام جم متفاوت است، شاید تعدادی از شبکه‌های داخلی با رویکردی یکسان و مشابه کار می کنند، اما شبکه جام جم در بدو تاسیس قرار بوده که رویکرد متفاوتی داشته باشد و مخاطبان هدفش نیز متفاوت تعریف شده‌اند.

او افزود: این تغییر رویه به مخاطبان خارج از کشور کمکی نمی‌کند، بستر اینترنت به دلایل متعددی نمی‌تواند کارساز باشد. مخاطبان برنامه‌های ایرانی در خارج از کشور یکسری نیازها دارند که وجه تمایز این شبکه و جزئی از امتیازات این شبکه در گذشته این بوده است که جام جم توانسته است به نیازهای مخاطبان پاسخ دهد. این شبکه در سنوات اولیه از طریق برنامه زنده به حل مشکلات در حوزه های مختلف می پرداخت و پاسخگو بود، علاوه بر فیلم و سریال و برنامه های سرگرمی و ورزشی با دسترسی آسان روی قاب شفاف تلویزیونی بود که در خانه خانواده های ایرانی خارج از کشور پخش می شد. اینترنتی شدن فرمول جایگزین نیست و همچنین تغییر ساده ای هم نیست بلکه توقف کامل شبکه است و با اصل این موضوع مخالفم و این تصمیم را نیز کارشناسانه نمی دانم.

 پخش اینترنتی ضعف شبکه را بیشتر نشان می‌دهد

مدیر اسبق شبکه جهانی جام جم گفت: استفاده از اینترنت در مواقعی است که شبکه ها برای اطلاع رسانی از سایت هایی که دارند، بهره می برند. در ابتدا تاسیس سایت شبکه جام جم آن را  به عنوان یک ابزار معین، کمک کننده و همراه می دانستیم که فعالانه برای اعلام برنامه ها، نظرسنجی ها و اطلاع رسانی مورد استفاده قرار می گرفت نه برای اینکه از آن طریق برنامه پخش کنند چرا که اگر هم برنامه ای در سایت پخش می کردند دیده نمی شد. من در هیچ کجا و در هیچ کشوری ندیدم که شبکه ای تعریف شده با زبان اصلی از ماهواره برداشته شود و به صورت دیگری به پخش ادامه دهد. حتی در کشورهای توسعه یافته که امکان دسترسی از شبکه به اینترنت وجود دارد هم این کار را نمی کنند. ما که در داخل ایران با چنین معضلات اینترنتی رو به رو هستیم چطور می خواهیم چند هزار نفر را به صورت همزمان در یک پخش زنده آنلاینی پشیبانی کنیم، ما اصلا چنین اینترنت پرقدرتی نداریم.

فانیان تصریح کرد: باید سازوکار از ساختار های داخلی باشد و این بسترسازی برای کار برادبند فراهم شود و امیدوارم این شبکه بتواند بخش اعظمی از نیازهای مخاطبان را پاسخگویی کند. شاید در سال‌های آینده کشورهای دیگر هم این کار را کنند اما صداوسیما اشتباهاتی می کند و بداند که در پخش اینترنتی ضعف شبکه بیشتر خود را نشان خواهد داد.

او ادامه داد: ابزاری که ما برای ارتباط با مخاطبان در طول دوران مدیریت شبکه جام جم داشتیم شامل تلفن، فکس، ایمیل و سایت شبکه بود.  روی سایت درمورد برنامه ها نظرسنجی می شد و حتی انتخابی بین برنامه های مختلف هم گروه با فرجه زمانی مشخص گذاشته می شد تا مخاطبان بتوانند نظر دهند و براساس همین نظرخواهی ها در آی پی هایی که مشخص بود از خارج از کشور است، آگاهانهپیش می رفتیم. همچنین برای نظرسنجی مکتوب کاری که می‌توانسیتم کنیم آن بود که در ورودی کشور یعنی فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) از ایرانیانی که به کشور می‌آمدند، در فاصله ای که بارهایشان بیاید نظرسنجی می کریم و فرم‌هایی را به افراد می دادیم؛ این ها کارهای خود شبکه بود اما مرکز تحقیقات صداوسیما نیز در چند نوبت این کار را با اعزام تیم نظرسنجی به تعدادی از کشورها انجام می‌داد و با فرمول‌هایی که داشت، آمارها و داده‌ها را به شبکه می‌فرستاد.

اتفاقاتی که جام‌جم را دستخوش تغییرکرد

فانیان ضمن بیان اینکه در نظرسنجی که مربوط به سال ۱۳۸۶ بود سازمان تحقیقات اعلام کرد که شبکه جام جم  ۷۰% بین ایرانیان خارج از کشور بیننده داشته است، اذعان داشت: اینگونه درباره نوع برنامه ها نیز به لحاظ محتوایی که حالا مذهبی، ورزشی، خانوادگی، علمی، اجتماعی و… باشند نقاط ضعف و قوت در درخواست ها و نقدها مشخص می شد.  از آن مقطع به بعد اتفاقات زیادی برای این شبکه افتاد، یکی آن بود که شبکه‌های ماهواره‌ای به صورت ویژه ای افزایش یافتند و بعضی از شبکه‌های پر قدرت تری مثل BBC فارسی و بعدا من‌وتو و ایران‌اینترنشنال اضافه شدند با اینکه دو شبکه پرقدرت در فضای خبری فعالیت می‌کردند اما بازهم  رقیب جام جم نبودند چرا که جام جم برنامه‌های عام و اجتماعی پخش می کرد اما تعداد شبکه ها رفته رفته زیادتر شد و بحث ریزش مخاطب به خاطر جوی در میان ایرانیان خارج از کشور ایجاد شد و در سال های اخیر در چند نوبت محل پخش و فرکانس های این شبکه تغییر کرد و به خاطر تحریم و اتفاقات دیگر رویکرد متفاوتی به خود گرفت. همراه با همه اینها ضعف‌های مدیریتی در طول زمان و کم شدن پشتیابی از درون سازمان شبکه باعث شد به این میزان از مخاطب برسیم که اگر این شبکه بخواهد روی اینترنت بیاید همین مخاطبان خود را نیز از دست می‌دهد.

او پیشنهاد داد: می‌بایست یک مقدار توجه سازمان صداوسیما  به مخاطبان خارج از کشور بیشتر شود در مجموع برنامه ریزی های داخل کشور نمایان گر این است که توجهی که باید به ایرانیان خارج از کشور شود در این دولت و دولت های قبلی صورت نگرفته سات و یکی از ابزار توجه به مسائل ایرانیان خارج از کشور همین شبکه جام جم بوده است که اگر با قدرت و جغرافیای پخش، برنامه های قوی تر و پاسخگو تر برای نیازهای ایرانیان خارج از کشور بسازد موفق خواهیم بود. همچنین تیم های برنامه ساز شبکه می توانند ازحضور هنرمندان و مجریانی که در گذشته با این شبکه در تعامل بودند استفاده کنند و درصدد جلب پشیبانی باشند. همیشه در زمان ما یک واحد مستقل به اسم امور مخاطبان فعالیت داشت و ارتباطات صمیمی بین مخاطبان با این شبکه شکل گرفته بود، خیلی ها بودند که از ما خوششان نمی‌آمد اما نسبت به برنامه‌ها مشتاق بودند، به نظر می‌توان با استفاده از این واحد تعاملات را افزایش داد. به هر حال مخاطب فارسی‌زبان خارج از کشور به زبان فارسی، تنوع، تفریحات، وطن و آب و خاک مادری علاقه نشان می‌دهد و حس نوستالژیکی برایش تداعی می‌شود؛ این واحد ارتباط با مخاطبان خیلی می‌تواند سازنده باشد.

فانیان در پایان عنوان کرد: اگر کارشناسان و ایرانیان خارج از کشور شرایط و خاصیت برادکست ماهواره‌ای را بدانند و در جریان گذشته شبکه باشند و نمونه کارها و تعاملات قبلی را ببینند احتمالا نظرشان متفاوت با من نیست. متاسفانه معقوله ایرانیان خارج از کشور یک مسئول و تشکیلات قوی برای پیگیری ندارد، می‌دانم که وازرتخانه دارد اما این وزارتخانه دارای ارتباطات قوی نیست که می‌تواند با مشارکت سازمان صداوسیما این ارتباطات را پیوسته و مستحکم کند. همچنین شان شبکه جام‌جم باید رعایت شود و یک جایگاه خوبی مثل سابق پیدا کند چرا که مخاطبان قبلی خاطرات خوبی دارند و تعامل حتما ارتباط سازنده‌ای است و برای آینده این رسانه حرکت مثبتی خواهد بود.

پگاه زارعی