به گزارش خبرنگار فرهنگ و رسانه صبا، موضوع این نشست شاهنامه پژوهی، بخش مربوط به «ضحاک» بود و ابتدا کارشناسان صاحب نظر، به خوانش بخش‌هایی از شاهنامه فردوسی پرداختند و پس از آن، هر یک از آن‌ها دیدگاه‌های خود را در رابطه با بحث‌های متنی و فرامتنی در خصوص این بخش بیان کردند‌ و در انتها نیز، دکتر محمدرسولی به ایراد سخنرانی پرداخت.

در بخش اول این نشست، مهندس منوچهر پیشوا، شاهنامه پژوه با بررسی موردی بیت‌هایی از بخش «ضحاک» در شاهنامه فردوسی، روایت داستانی موجود در آن را به شیوه‌ای قصه گو مطرح کرد. او به واکاوی ارتباط مرداس و ضحاک پرداخت و معانی مستتر در آن را بیان نمود.

در ادامه این نشست، دکتر محمدباقر یوسفی گفت: فردوسی در شاهنامه به هیچ وجه از واژه‌های زشت، کلمات زننده و دشنام استفاده نمی‌کند و اگر بر حسب ضرورت نیازی به بیان این مسئله باشد، این موضوع به صورت رمز بیان می‌شود.

دکتر محمد رسولی پژوهشگر شاهنامه نیز گفت: در خوانش شاهنامه و برخورد با واژه‌ها، نباید قاعده و مصداق را با یکدیگر اشتباه گرفت. دکتر رسولی در بخش دیگری از صحبت‌های خود شاهنامه را منبع علوم در شناسایی واژه‌ها دانست.

دکتر شیرازی نیز گفت: توجه به شاهنامه امری ناسیونالیستی به شمار نمی‌رود. این توجه، به دلایل سیاسی در زمان پیش از انقلاب زیاد بود و پس از انقلاب کم تر شد. چراکه عده‌ای فکر کردند این کتاب سترگ، در مدح شاهان است. درحالی که فردوسی خود از واژه «شاهنامه» برای اثرش استفاده نمی‌کند. کتاب فاخر او، اثری در باب عدل و خرد است و می‌توان از آن درس‌های بسیار زیادی گرفت.

شیرازی اضافه کرد: ملاصدرا او را «فردوسی قدوسی» نامیده و می‌گوید در توحید کسی از او برتر نیست و سایر بزرگان ادب نیز چنین نظری دارند. به علاوه، خوانندگان بزرگ ما بیش از هر چیز به سراغ غزل رفتند و برای مثال استاد محمدرضا شجریان گفته است بسیار برای خوانش شاهنامه تلاش کردم اما شیوه خوانش من، ظلم به فردوسی است. متاسفانه در موسیقی ملی ما، به این اثر ارزشمند چندان پرداخته نشده است و خواندن این کتاب برای عامه، تنها محدود به نقالی بوده است و اگر این اتفاق در حوزه موسیقی رخ می‌داد سبب گسترش مطالعه آن می‌شد.

در ادامه نشست شاهنامه پژوهی، دکتر محمد رسولی گفت: در صحبت‌های به ظاهر ساده این نشست، حکمت زیادی نهفته است. گروهی از آذری زبان‌های کشور شاهنامه را یادگرفته‌اند و مهر به میهن و داشته‌های میهن که یکی از مهمترین آن‌ها شاهنامه است، به طور فطری در این آدم ها وجود دارد.

دکتر رسولی درباره تاثیر شاهنامه بر متن زندگی جامعه ادامه داد: می‌توان در زندگی از شاهنامه برای لحظات زندگی وام گرفت. درباره جنگ چالدران آمده است که جنگجویان شاهنامه می‌خوانده و از لحاظ روانی نیروی پیشتری پیدا می‌کردند و گرز می‌زدند و زمان جنگ تحمیلی نیز یک خلبان جنگی درباره موضوعی مشابه هنگام پرواز صحبت می‌کرد. در نوجوانی رزمنده بودم و پس از پذیرش قطعنامه، صدام به یکباره به خاک کشور پیشروی کرد و بیت «چو ایران نباشد تن من مباد» سبب هجوم مردم در دفاع از خاک میهن شد. امروز نیز شاهنامه می‌تواند انسجام ملی برقرار کند.

دکتر رسولی گفت: در زمان جمشید رفاه زیاد، باعث زوال حکومت او شد. در مجلس او، همه بزرگان سر به پایین دارند و ناراضی از شرایط هستند و شکاف بین روشنفکران و نفر اول حکومت وجود دارد. در نتیجه بزرگان به سراغ «ضحاک» می‌روند تا شاه ایران شود. باید توجه کرد که بدترین حکومت داخلی بهتر از حکومت هر بیگانه‌ای است و می‌شود این موضوع را از شاهنامه آموخت. فردوسی تنها شاعری است که از واژه‌های زشت استفاده نمی‌کند. حتی مثنوی هم کلمات رکیک دارد. اما در شاهنامه این موضوع به صورت کاملا غیر مستقیم  تنها در دو قسمت بیان شده است. اولی جایی از این کتاب است که می‌گوید پسر حلال زاده پدر خود را نمی‌کشد و این مسئله از آداب بدیهی ما بوده‌ است.

دکتر رسولی گفت: در فرهنگی که پسر پدر را می‌کشد، رازی در ارتباط با مادر وجود تارد. امکان ندارد کسی حلال زاده باشد اما اهداف تجزیه طلبانه داشته باشد و این امری ذاتی است و مربوط به مشروعیت یا نامشروعیت شخص است که تجزیه طلبی را پدید می‌آورد. انسان ناپاک‌زاد نسبت به مسائل میهنی حساسیتی ندارد.

جای دیگری از شاهنامه، حکیم فردوسی درباره برادر کشی می‌گوید که در این انسان جای تردید است که برای مال دنیا برادر خود را می‌کشد.

دکتر محمد رسولی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: کیکاووس وقتی می‌خواهد به مازندران برود که البته منطقه‌ای است در ایران وجود ندارد، سراغ شخصی از بزرگان دربار می‌رود تا در آن مدت، کارهای روزمره حکومت را سامان دهد. اما امور مهم کشورداری همچنان برعهده بزرگان کشور است. رسولی اضافه کرد: یکی از ویژگی‌های شاهنامه، موجز گویی و وجه ایجازی آن است. نباید به سادگی از این مطلب عبور کرد. یکی از بزرگان بر این باور است که ضحاک انسان خوبی بوده و او همان آژی دهاک است که چون هخامنشیان او را از بین بردند، وجه منفی به او نسبت داده‌اند وگرنه او انسان بسیار خوب و نیکویی بوده است. این نظریه صد در صد غیر واقعی است و جای پرداخت ندارد. اگر فردی به تاریخ پیش از باستان تسلط داشته باشد، هیچ‌گاه چنین حرفی نمی‌زند. چراکه حضور ضحاک در تاریخ، مربوط به سه هزار سال پیش از مادها است.

منوچهر پیشوا، از شاهنامه پژوهان مطرح نیز گفت: شاهنامه تاریخ سیاسی ایران و نیز تاریخ اجتماعی تمام انسان‌ها در تمام مراحل تطور آن‌ها است. یکی از بخش‌های اجتماعی، مربوط به همان قسمتی است که بزرگان و موبدان در حضور جمشید سر به زیر انداختند. در آن زمان مجلس مهستان وجود نداشته و بعدها پدید آمده است و پادشاهی نوذر را زیر سوال برده و می‌خواهند خلع کنند اما با پادرمیانی زال این اتفاق رخ نمی‌دهد. این راهی است که جامعه انسانی طی کرده و در ادامه به مجلس‌های بزرگی چون شورای ملی رسیده است.

دکتر شیرازی نیز در بخش پایانی این نشست گفت: علامه شوشتری کتابی نوشته‌اند درباره قضاوت‌های حضرت علی(ع) که به فارسی هم ترجمه شده است. کتابی که در امر تحقیق بسیار مهم است. فردوسی هم منابع متعددی را خوانده است و قرائنی وجود دارد مبنی بر اینکه او خط و زبان پهلوی می‌دانسته است. در زمان هخامنشیان آیین دادرسی وجود داشته و اگر شکایتی از شاه می‌شد، پادشاه باید در جایگاه متهم می‌نشست‌ و این نکاتی است که فردوسی با بهره گیری از تاریخ وارد شاهنامه کرده است.

«نشست تخصصی شاهنامه خوانی»، آخرین پنجشنبه هر ماه به همت دکتر محمد رسولی مدیریت موسسه فرهنگی بزرگمهر حکیم، در خانه اندیشمندان علوم انسانی واقع در خیابان نجات‌اللهی جنوبی برگزار می‌شود.