رکسانا ریحانیان متولد مهرماه ۱۳۶۷ در تهران، نوازنده و مدرس ویولن، ویولا و موسیقی کودک است. او موسیقی را از ۱۰ سالگی با ساز ویولا و نزد استاد تیمور پورتراب آغاز کرد و سپس فراگیری هنرش را با عمادرضا نکویی ادامه داد. ریحانیان پس از آن‌که وارد دانشگاه شد، با استادانی نظیر ستاره بهشتی مشق هنر آموخت و حرفه‌اش را مسترکلاس‌های گوناگون تقویت کرد.

ریحانیان بر این باور است که موسیقی و به‌طورکلی هنر، قله‌محور نیست و جوایز یا جشنواره‌ها با آن‌که چشم‌گیرند ارزش محسوب نمی‌شوند. به اعتقاد او، «برای یک هنرمند مسیری که طی می‌کند واقعاً ارزشمند است. برای من انسان‌ها و هنرمندانی که با آنان توانسته‌ام زیست هنرمندانه داشته باشم و تجربیاتی کسب کنم، افتخارآمیز است». با این حال، او یکی از افتخارآمیزترین تجربیاتش را جشنواره موسیقی شهر راونا در ایتالیا می‌داند که به‌عنوان نوازنده ویولا توانسته‌است با یکی از بهترین رهبران ارکستر دنیا یعنی ریکاردو موتی همکاری کند.

در ادامه گفت‌وگوی صبا را با این هنرمند را می‌خوانیم:

هنرمند ناگزیر است که هنرمندانه زندگی کند

رکسانا ریحانیان در ابتدا گفت: به‌ نظرم هنرمند ناگزیر است که هنرمندانه زندگی کند و گویا این یک ویژگی شخصیتی است که برخی از آن برخوردارند. بی شک زیست هنرمندانه در بینش، نوع انتخاب‌ها، نوع نگاه و معانی‌ای که هنرمند برای زندگی‌اش برمی‌گزیند، نمود می‌یابد.

او افزود: تنها چیزی که به ‌نظر من اهمیت دارد این است که یک هنرمند واقعا بتواند این را در خودش تشخیص بدهد که هنر را برای چه چیزی انتخاب کرده‌است. آیا به‌راستی هنرمند است یا دوست دارد در پوست یک هنرمند برای رسیدن به اهداف دیگری ظاهر شود. اگر واقعاً هنرمند باشد، هیچ محدودیتی نمی‌تواند جلویش را بگیرد؛ کمااین‌که در تاریخ نمونه‌های فراوانی از نقاشان فقیر و چیره‌دستی دیده‌ایم که در طول زندگی‌شان هیچ نصیبی از آثارشان نبرده‌اند. این موضوع در میان موزیسین‌ها نیز وجود داشته‌است، اما کمتر.

این نوازنده جوان با بیان این‌که محدودیت‌ها باعث نمی‌شود که هنرمند به مسیرش ادامه ندهد، ادامه داد: البته این موضوع درد و رنج او را بیشتر و شاید اراده‌اش را ضعیف‌تر ‌کند؛ ولی محدودیت تا یک حدی خلاقیت‌زا نیز هست. تأکید می‌کنم تا یک حدی، چون از جایی به‌بعد واقعاً می‌تواند برای ارائه و بروز آفرینش‌های هنری مانع بزرگی باشد.
نسل جدید بسیار باهوش است

رکسانا ریحانیان در بخش دیگری از سخنانش، به توانایی نسل جدید در امر آموزش اشاره کرد و گفت: به نظر من نسل جدید نسبت‌به نسل قبل، توانایی‌های متفاوت‌تری دارد و اگر بتواند توانایی‌های نسل گذشته را در خودش پرورش دهد، می‌تواند بسیار موفق باشد.

او افزود: از توانمندی‌های نسل جدید یکی آن‌که یادگیری‌شان در لحظه قوی‌تر است. آنان ابزار کمک‌آموزشی خیلی بیشتری در اختیار دارند؛ مثل نُت‌ها یا روش‌های آموزشی بیشتر، تصاویری ویدیویی که یاری بیشتری به آنان می‌رساند، دسترسی آنلاین به خیلی از مطالب آموزشی و… .

ریحانیان تاکید کرد: نسل جدید بسیار باهوش است؛ اما متأسفانه توانمندی‌ای که در نسل گذشته وجود داشته و الان کمتر دیده می‌شود، میل به پشتکار و سخت‌کوشی است. این میل در نسل جدید وجود ندارد.

او با بیان این‌که ما در نسل جدید، مشکل «نداشتن تمرکز» را به‌وفور می‌بینیم، گفت: به‌خاطر نوع زندگی‌ای که ما امروزه داریم و ارتباطمان با دنیای مجازی، اطلاعات و دیتاهای پراکنده و بی‌ربطی که در لحظات خیلی کوتاه به مغز ما وارد می‌شود، به این می‌انجامد که تمرکز نداشته باشیم و نتوانیم موضوعات را در ذهنمان نگه داریم. این ضعف بسیار شدید دیده می‌شود، حتی در میان بزرگ‌سالان؛ ولی به‌طورکلی اگر نسل جدید بتواند اصلِ «رنج‌کشیدن برای رسیدن به هدف» را در خودش بپذیرد و روی تمرکزش هم کار کند، حتی می‌تواند از نسل گذشته بسیار موفق‌تر باشد.

این نوازنده در ادامه، برخی از فعالیت‌های هنری‌اش را نیز برشمرد و ادامه داد: به‌عنوان نوازندۀ ارکستر سمفونیک و گاهی ارکستر ملی با بزرگانی چون «شهرداد روحانی»، «علی رهبری»، «لوریس چکناواریان»، «فرهاد فخرالدینی» و تقریباً تمام رهبران ارکستری که در ایران فعالیت کرده‌اند، همکاری داشته‌ام.

او افزود: با خوانندگان خوبمان «علیرضا قربانی» یا برخی از خوانندگان مشهور پاپ نیز کار کرده‌ام. اخیراً بیشتر میل دارم که با پرفورمنس آرتیست‌ها و لَند آرتیست‌ها کار کنم. یکی از کسانی که با ایشان کار کرده‌ و بسیار لذت برده‌ام، «امیر وارسته» «Creator» و «Performance Artist» بوده‌است. در گذشته نیز با «علی اتحاد»، نویسنده و پرفورمنس آرتیست، همکاری داشته‌ام.

هنرمند دیوانه نیست، بلکه شهامت دارد که خودش باشد

در ادامه این گفت‌گو از او پرسیدیم: «برای آفرینش برخی از آثار هنری علاوه‌بر نبوغ به درجه‌ای از دیوانگی نیز نیاز است؛ آن‌گونه که درباره ون‌گوگ یا بتهوون شنیده‌ایم. دیدگاه شما چیست؟» که در پاسخ گفت: انسان متمدن برای حفظ بقایش، به زندگی اجتماعی و درنتیجه قانون‌گذاری و خلق چیزی به نام «هنجار» روی آورد. در ادامه، قدرت‌ها از این هنجارها و طراحی‌شان برای کنترل مردم استفاده و بیشتر سوءاستفاده کردند. بهتر است بگوییم هنرمند دیوانه نیست، بلکه شهامت دارد که خودش باشد و این پوسته‌ها و هنجارها را که واقعی نیستند، تا حد زیادی بشکند..

در مواجهه با امر جدید متعصب نباشید

در پایان گفت‌وگو به مسئولان فرهنگی کشور نیز گذری زدیم. ریحانیان گفت: من با آنان هیچ صحبتی ندارم، چون با تجربه‌ای که از کارکردن در میانشان به دست آورده‌ام فهمیده‌ام که به‌جز عده‌ای انگشت‌شمار، بقیه هیچ کمکی به فرهنگ و هنر نمی‌کنند و عموماً تشخیصش را ندارند.

او با تأکید بر این‌که ضروری است مردم و هنرمندان واقعاً «کیفیت‌جو» باشند، افزود: فقط به دیده‌شدن و مخاطب و ظواهر اهمیت ندهید. کیفیت در اینستاگرام و تلگرام یا دیگر شبکه‌های مجازی پیدا نمی‌شود. اگر کتاب نمی‌خوانید و حوصله‌اش را ندارید، اشکالی ندارد؛ حداقل بروید ببینید و با چیزهای جدید مواجه شوید.

این نوازنده ادامه داد: موزیک جدید گوش کنید. آدم‌های تازه را ببینید. به نمایشگاه بروید؛ جایی که هیچ‌وقت نمی‌رفتید. به رستوران جدید بروید. به‌طورکلی از فضای امن خودتان خارج شوید و اگر می‌توانید بیشتر سفر کنید. چنین چیزهایی باعث می‌شود که دنیایتان بزرگ‌تر شود. با انسان‌های بیشتر و متفاوتی صحبت کنید.

او در پایان تاکید کرد: درمجموع می‌خواهم بگویم که در مواجهه با امر جدید متعصب نباشید. تمام چیزهایی که گفتم به بزرگ‌ترشدنِ جهان شما می‌انجامد و تشخیص کیفیت برای شما راحت‌تر می‌شود. وقتی سلیقۀ شما بالا برود و کیفیت‌جو باشید، سلیقۀ شما می‌شود «تقاضا» و آنچه که مسئولان تحویل ما می‌دهند می‌شود «عَرضه». تقاضایتان را ارتقاء بدهید.

پریسا اسماعیلی‌نیا