به گزارش صبا، در نگاه نخست می­‌توان به موضوع خارج از عرف نمایش‌نامه اشاره کرد. در این نمایش پدرکشیِ شخصیت اول داستان یعنی «کریستوفر ماهون» از سوی مردم ایرلند ستایش می‌­شود. مردم ایرلند و بعدتر آمریکا به نحو شدیدالحنی ارزش­های خود را مخالف با نمایش‌نامه دیدند و به آن اعتراض ­کردند، به طوری که پرده­ی سوم و آخرِ نمایش‌نامه در سکوت برگذار شد. مردم با نمایش به شیوه­ استدلالی مخالفت نمی­‌کردند، بلکه حاضر نبودند کلامِ اثر را بشنوند و دقیقأ نکته همین‌جاست. چنان‌چه فروید می­‌گوید «طرد و ردِ شدید یک صفت، نشان از وجود آن صفت در شخص طردکننده دارد» و بنابراین ارزش­های غرب به طور کلی، همان ارزش­هایی است که نویسنده در نمایش‌نامه آن را تصویر می‌­کند، هرچند که غربیان آن زمان نمی­‌خواستند این ارزش­ها را بر صحنه نمایش ببینند.

جان میلیتون سینگ، از مشهورترین نمایش‌نامه‌نویسان ایرلند و در کنار ویلیام باتلر ییتس، لیدی گریگوری و شان اُ کِیسی از بنیانگذاران تئاتر ایرلند در ابتدای قرن بیستم بود. یکی از ویژگی­‌های تئاتر ملی ایرلند یا تئاتر اَبی در نیمه نخست سده بیستم، توصیف و تشریح‌کردن افسانه­ها و حکایات مردم ایرلند بود. عمده آثار سینگ، نمایش­نامه‌­ها و سفرنامه­‌اش پیرامون واکاوی هویت ایرلندی است اما به نظر می‌­رسد در «دلاور سرزمین غرب» که مشهورترین اثر او نیز به شمار می­‌رود، چنان‌چه از نام نمایش‌نامه برمی‌­آید، فراتر از ایرلند رفته و درباره کلیت دنیای غربی حرف می­‌زند.

واژه «playboy» به طور معمول در توصیف مردانی به کار می‌­رفت که جوانی و ثروت خود را صرف خوشگذرانی می­‌کنند. پس چرا در ترجمه فارسی عنوان نمایش‌نامه به «دلاور سرزمین غرب» تغییر یافته است؟ پاسخ این پرسش را می­‌توان در متن نمایش‌نامه جست‌وجو کرد. زنان و مردان روستایی بارها و بارها در توصیف کریستی از wonders of western world استفاده می­‌کنند، اعجوبه یا نابغه سرزمین غرب! همچنین در ترجمه فارسی گاهی معادل عنوان را خالی‌بند سرزمین غرب قرار می‌­دهند که دلیل آن نیز در متن و محتوای اثر آشکار است.

کریستی قهرمان داستان، به معنای واقعی کلمه شجاع نیست اما از سر ناچاری و با گستاخی دست به عمل شنیعی زده، پرده‌دری کرده و بیلی بر فرق سر پدرش کوبیده و بعد ترسان و لرزان از روستایشان فرار کرده و به می‌خانه مایکل جیمز پناه برده اما آن‌جا برخلاف تصورش، عمل او بسیار ستایش می‌شود، چراکه آن را معادل شجاعت و دلاوری می­‌پندارند. دختران روستا دوره­اش می­‌کنند و به او القابی می­‌دهند که هیچ نسبتی با کریستی و سر و وضعش ندارد. مثلأ برخلاف توضیحات کریستی از شرایط افتضاحی که داشته و همچنین لباس‌ها و ظاهرش، به او می­‌گویند که حتماً بااصل و نسب و پول‌دار بوده است. قهرمانی و دلاوری کریستی ادامه پیدا می‌کند. او مدام در مسابقه­‌های مسخره و بی‌فایده­‌ای مثل پرش به بالا، دویدن و رولت بازی می‌کند، برنده می‌شود و هدایای احمقانه‌­ای مثل جناق سگ و ادرار قاطر می­‌برد! همه از زن و مرد او را ستایش می­‌کنند و حتی پدرش که در جایی از نمایش به روستا می‌­آید و نمی‌­داند که قهرمان مسابقه­‌ها پسر خودش است، با دیدن او سرگرم می­‌شود و درد بیلی را که سر و مغزش را شکافته از یاد می­برد و می­گوید خوش به حال پدری که چنین پسری دارد.

در واقع می­‌توان گفت سینگ معنای جدیدی به واژه­ی playboy بخشیده و با این معنا ارزش‌­های غربی را توصیف و هجو کرده است. playboy در اثر او فردی است که خالی‌بندی‌اش و جوگیری و توهم مردم مجاورش از او قهرمان ساخته. او هیچ هنری ندارد جز سرگرم‌کردن مردم با کارهای پوچ و بی­معنا، پوشیدن لباس­های عجیب، همان‌طور که از نیمه­ نمایش لباس زنانه بر تن کریستی می‌­بینیم و لذت‌بردن از معاشرت با زنان. لازم به یادآوری است که نمایش‌نامه،کاراکتر زنی هم دارد که روی دیگر شخصیت کریستی است. بیوه کویین، ملکه زنان روستا که شوهر سابقش را به قتل رسانده و به دنبال یافتن شوهری جدید برای خودش است. او نیز به نحویplayboy است و این است توصیف دلاوری و قهرمانی در سرزمین غرب.

در حقیقت به نظر می­‌رسد که تأثیر فرهنگی دوره­ استیلای وایکینگ­ها در ایرلند که ارزش‌­های مشابهی داشتند از جمله شجاعت در حد خلافکاری، بازی و زور و بازو، در پدیدآمدن این اثر در آن سرزمین موثر است اما جریان فراتر از این است. ماجرای پدرکشی یادآور یکی از مهم‌ترین نمایش‌نامه‌­های جهان غرب، یعنی تراژدی ادیپ و واقعه­ پدرکشی­‌اش است تا حدی که می­‌توان کمدی موزیکال «دلاور سرزمین غرب» را پارودی تراژدی ادیپ به شمار آورد. همچنین صحنه­ جنگ پدر و پسر و همگانی که آنها را با شور و علاقه دنبال می­­‌کنند، یادآور سرگرمی و تفریح اسطوره‌­ای غرب یعنی جنگ گلادیاتورهاست، ولی می‌توان باز هم فراتر رفت، به رسانه­‌ها و جهان شهرت نگاه کنید. قهرمانان حال حاضر دنیای غرب یا دنیا چه افرادی هستند؟ بازیگران و بازیکنان مسابقات. آن­هایی که مردم را سرگرم می­‌کنند، لباس­های عجیب می‌­پوشند و گاهی دست به کارهایی خلاف عرف می‌­زنند. سرگرم‌کردن و توجه،کالا و ارز رایج جهان اینستاگرام و تیک‌تاک و غیره است. این جلب توجه می‌­تواند به هر صورتی باشد. هدف وسیله را توجیه می­‌کند. به طور مثال پدیده‌­ای مثل کارداشیان­ها را در نظر بگیرید. آنها شهرت و ثروتشان را مدیون بازی‌کردن روی موج چنین ارزش­هایی هستند. سردسته این خانواده، کیم کارداشیان برای گرفتن توجه جامعه و یاقتن امتیاز و ارزش تا پخش فیلم غیراخلاقی پیش رفت، عملی که مخالف عرف و هنجارهاست اما نه برای کسی که به حیطه اسطوره‌­ها و خدایان راه یافته است.

در انتهای نمایش‌نامه کریستی می­‌گوید:«شما از من قهرمان ساختید و بدون قهرمان‌تان آینده‌­ای ندارید».

بله، آنها آینده را می‌­سازند. چنان‌چه در اجرای اخیر، رضا ساغری پایان نمایش‌نامه را تغییر داده و همه اهالی روستا را پیرو و مبهوت کریستی ساخته است.

از ابتدای نمایش،گریم، طراحی صحنه و لباس که به دقت انجام گرفته­‌اند، نظر را جلب می­‌کنند همچنین موسیقی ایرلندی که موازی با متن تعلیق ایجاد می­کند، به هیجان می­‌آورد و رقص و آوازها را پیش­ می­‌برد، در ساخت فضا بسیار کمک‌کننده است. میزانسن، لحظه­ای پویایی خود را از دست نمی‌­دهد و از تمام صحنه استفاده می‌شود و چشم بیننده مدام از گوشه‌­ای به گوشه­ دیگر به رقص درمی‌­آید. حرکات موزون پیچیده نیستند اما با هارمونی­‌ای که ایجاد کرده‌­اند، به جذابیت بصری افزوده‌­اند. همچنین اَکت اسلوموشنی در میان یکی از آوازها، نشان از خلاقیت طراح حرکت و کارگردان دارد که البته می­‌توانست چنین خلاقیت­هایی بیش‌تر باشد. در توصیف بی­شرفی، شوخی­هایی با شرایط جامعه خودمان انجام شده که چون در نسبت با چیز دیگری تکرار نمی‌­شود، طنزی تک‌افتاده است و از اثر بیرون می­‌زند. بازی­ها تقریباً یکدست هستند و با توجه به تازه‌کاربودن اکثریت بازیگران، مشخص است جلسات تمرینی زیادی در پشت هر صحنه انجام گرفته است.

در پایان باید گفت نمایش «دلاور سرزمین غرب» اجرای موفقی است از متنی کلاسیک و مهم. امید است با تکرار اجرای آن، تماشاگران بیش‌تری به ضیافت دیدن این اثر مهمان بشوند.

*پریسا آزمایش