به گزارش خبرنگار سینما صبا، مستند «زالو» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی شهریار پورسیدیان فیلمساز گیلانی و محصول مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی است و سال ۱۳۹۹ ساخته شده است. مستندی با همین نام ساخته بهمن کیارستمی در سال ۱۳۸۱ نیز ساخته شده که به کلی با این مستند تفاوت دارد اما در جستجو‌های وب، مستند کیارستمی پیش از مستند فیلمساز گیلانی لیست و ارائه می‌شود.

«زالو» مستندی هنری با درونمایه‌های اجتماعی است که سوژه‌ زالو و زالودرمانی را بهانه کرده تا به داستان زندگی شخصیت‌های کاملا معمولی در شمال تهران سرک بکشد. بهانه از این جهت که فیلم همانند آثار علمی و آموزشی که درونمایه‌های ویکی‌پدیایی دارند و قرار است به سراغ منشا زالو و تاریخچه زالودرمانی بروند نیست و در طول فیلم با کمترین ولی موثرترین نماها، به ماجرای پرورش و استفاده از زالو و کاربرد آن در درمان برخی بیماری‌ها پی می‌بریم.

در شروع با یک کشاورز ساده شمالی روبرو می‌شویم که علاوه بر امور کشاورزی و فعالیت‌های مربوط به پرورش برنج، با زالو به کمک برخی از دوستان و نزدیکان خود آمده و به مثابه یک پزشک حاذق به درمان بیماری‌های مربوط به فشارخون، مفاصل و سایر مرض‌های پوستی و دردهای موضعی می‌پردازد. در طول فیلم آدم‌های مختلف با دردهای مختلفی به این کشاورز میانسال مراجعه می‌کنند و علاوه بر انسان‌ها، حیوانات نیز به نوعی از سوی او ویزیت می‌شوند. برای نمونه یک خروس پس از یک مسابقه خروس جنگی و یک گاو بعد از مشکلاتی که در شیردهی پیدا می‌کند، با زالودرمانی این پزشک درمان می‌شوند. از دیگر مراجعه‌کنندگان این کشاورز می‌توان به یک بازیگر و یک ورزشکار محلی، خانمی که مشکلی پوستی دارد، مرد بازنشسته‌ای که درد مزمن زانو دارد و یکی از همسایگانی که سردرد شدید دارند، اشاره کرد که به نظر می‌رسد که همگی با زالو درمانی مرد کشاورز درمان می‌شوند.

ویژگی قابل توجه مستند «زالو» که آن را از آثار علمی و آموزشی فراتر می‌برد، درامی است که پیرامون شخصیت‌های ساده فیلمش شکل داده است. از فرد کشاورز که نخ تسبیح فیلم است و همه اتفاقات و کاراکترها به نوعی با او در ارتباط هستند تا تک تک شخصیت‌های فیلم که هر یک به طور کوتاه شخصیت‌پردازی می‌شوند، تا ضمن مشاهده یک مستند درباره فواید زالودرمانی، با زندگی و زمانه آدم‌‌های عادی شمال کشور نیز آشنا شویم به این دلیل بیراه‌ نیست اگر مستند «زالو» را یک مستند اجتماعی بنامیم تا یک مستند علمی آموزشی.

در میانه مستند، به بهانه به دام انداختن زالوها با کشاورز و دو تن از دوستانش همراه می‌شویم و خیلی ساده و مستقیم، مراحل گرفتارکردن زالوها و کیفیت این حیوان کرم‌مانند به مخاطب نشان داده می‌شود. اصولا موجز‌گرایی و مینیمالیسم از ویژگی‌های مستند پورسیدیان است که همه چیز را کوتاه و به دور از درازگویی و اطناب به مخاطب ارائه می‌دهد و از این رو با مستندی کوتاه، تاثیرگذار و به نوعی درگیرکننده طرف هستیم که علاوه بر وجوه سرگرم‌کنندگی، می‌تواند عمیق و آموزشی نیز باشد.

وجه بصری مستند «زالو» از امتیازات آن به شمار می‌آید جایی‌که فیلمساز به خوبی و به طور موثر از طبیعت چشم‌نواز شمال ایران بهره گرفته و با فیلمبرداری درخشان، علاوه بر پیشبرد داستان و درام خود، لحظات ماندگاری را برای تماشاگران خود خلق می‌‌کند. تمرکز ویژه روی سوژه‌‌ها با کلوزآپ‌ها و لانگ‌شات‌های چشم‌نوازی که در طول مستند می‌بینیم از پس یک فیلمبردار متخصص و کاربلد برآمده است که بار هنری و زیبایی‌شناسی فیلم را دو چندان کرده است.

مستند «زالو» نقطه مقابل بسیاری از مستندهای رایج در سینمای ایران است که تنها به کشف یک ایده و سوژه بکر و جذاب بسنده می‌کنند و نوع و چگونگی به تصویرکشیدن آن را در اولویت قرار نمی‌دهند. سازندگان زالو از یک سوژه بسیار ساده و حتی می‌توان گفت پیش‌پا افتاده که شاید به زعم بسیاری، ارزش مستند شدن ندارد توانسته اثری گیرا، تاثیرگذار و آموزنده خلق کند که بدون شکل از خلاقیت سازندگان آن و شناخت و تبحری که با مدیوم سینمای مستند و پژوهش داشته‌اند، حاصل شده است.

محمد تقی‌زاده