به گزارش خبرنگار تئاتر صبا، تلقی عامه مردم از تماشای تئاتر، ریشه در اختلاط مبانی کلاسیک این هنر و جریان‌های مدرنیستی قرن بیستم دارد. برای اکثریت جامعه، سالن تاریک و صحنه نمایش، مکانی برای ارائه داستان‌های غامض و مفاهیم فلسفی- اجتماعی پیچیده است. به دلیل چنین نگرشی است که تجربه تماشای تئاتر در دوران کنونی، تنها مختص به افراد و گرو‌های اجتماعی خاصی شده که عموما تحصیلات و یا شغلی مرتبط با عالم هنر دارند.

این روزها نمایشی در پردیس تئاتر شهرزاد در حال اجراست که تماشای آن می‌تواند برای عامه مردم جالب توجه و حتی ضروری باشد. سرود- نمایش «عطر آدم» ساختار متفاوتی داشته و در نگاه اول، شباهتی به تئاتر (آنطور که در اذهان تثبیت شده است) ندارد. بیشترین تلاش مهدی فرشیدی سپهر نوسنده و کارگردان این اثر، در خلق فضا و اتمسفری ویژه برای برون‌ریزی احساسات صادقانه و عمیق تماشاگران و رویارویی آن‌ها با درونیات خود بوده است.

فرم نهایی این اجرا، در ارتباط مستقیم با تماشاگران شکل می‌گیرد و رویکرد تعاملی آن، تماشاگر را بنا بر اراده و خواست خود، در مقام یک اجراگر قرار می‌دهد و همین موضوع، در کیفیت نهایی هر اجرا امری تعیین کننده است. در «عطر آدم» سرودهایی با همخوانی گروه بازیگران اجرا می‌شود که هر یک به نوعی در ارتباط با ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه آدمی، و رخدادهایی است که شاید در طول زندگی شخصی، هر یک از ما به شکلی مستقیم با آن‌ها مواجه بوده‌ایم.

از این منظر، فرشیدی سپهر موفق می‌شود تا نوعی تزکیه روانی یا کاتارسیس را در مخاطبان این نمایش ایجاد کند. در سرودهای مختلف «عطر آدم» چندین بار به «آینه» و جلوه استعاری آن در ارتباط با «رویارویی درونی فرد با خود» اشاره و تاکید می‌شود و این مسئله شاید، مانیفست اجرایی در «عطر آدم» باشد. نویسنده و کارگردان اثر در طول نمایش به عنوان یک اجراگر، وظیفه گردانندگی این اثر را برعهده دارد.

او به درستی سادگی و صمیمیت را در شکل دهی ارتباط میان نمایش و تماشاگران به عنوان راهبردی کلیدی در نظر گرفته است و این رویکرد باعث شده تا «عطر آدم» بر خلاف بسیاری دیگر از نمایش‌ها، توجه مخاطبانی از میان اقشار مختلف جامعه را به خود جلب کند. اثر تازه فرشیدی سپهر بر مبنای الگوی «تئاتر شورایی» آگوستو بوال شکل گرفته که نوعی تئاتر کاربردی محسوب می‌شود و طی آن هدف از اجرا، توانمندسازی شهروندان یک جامعه است.

در این شیوه «مشارکت»، «همدلی» و «ایحاد کاتارسیس» در تماشاگران سه ضلع حیاتی یک نمایش را تشکیل می‌دهند و هر سه این موارد در اثر به چشم می‌خورد. البته برخی سویه‌های انتقادی و اجتماعی این نظریه در «عطر آدم» وجود ندارد و نمی‌توان آن را دقیقا منطبق بر الگوی ساختاری نظریه‌های بوال در این زمینه تفسیر کرد. با وجود برخورداری از امتیازهای فراوان، زمان طولانی اجرا باعث شده که در سرودهای پایانی، ریتم درونی اثر تا حدی دچار اختلال شده و ارتباط تماشاگر با نمایش تحت تاثیر قرار بگیرد.

پیتر شومان تئاتر را یک ضرورت و چیزی شبیه به «نان» می‌داند، از این منظر تجربه روبه‌رو شدن تماشاگر با «عطر آدم»، با توجه به اهداف نمایش و فضایی که موفق به ترسیم آن می‌شود، در حکم یک ضرورت برای مردم جامعه کنونی تعبیر می‌شود و به همین دلیل می‌توان تماشای آن را با خیال راحت به دیگران توصیه کرد.

محمدعرفان صدیقیان