رعایت اصل بیطرفی
در ایام انتخابات یکی از مهمترین اصولی که تلویزیون باید در معرفی کاندیداها لحاظ کند، رعایت اصل انصاف و بیطرفی نسبت به تمام کاندیداهاست. مدیران صداوسیما سلایق خود را در تولید و پخش برنامههای رسانه ملی لحاظ نکنند و نامزدهای انتخاباتی را با یک چشم ببینند. از مجموعه نظرات کارشناسی برداشت میشود که در این دوره از انتخابات، به دلایلی بیشتر از دورههای پیشین نگران سوگیریهای انتخاباتی هستند و این شائبه حتی در فضای مجازی هم مطرح شده که ممکن است تلویزیون در معرفی و پرداخت برنامههای کاندیداها، به نفع یکی بیشتر از دیگران جانبداری کند. اگر مخاطب احساس کند برنامههای تلویزیون بهسمتی میرود که قرار است از طیف خاصی جانبداری شود، تلویزیون بهمرور مخاطبان خودش را از دست خواهد داد و جریانهای مختلف فکری و سیاسی سراغ سایر کانالهای اطلاعرسانی و رسانهای خواهند رفت.
مردم محوری
یکی دیگر از مسائلی که رسانه ملی باید به آن توجه کند، مردممحور بودن برنامههای انتخاباتی است. به این معنا که نظام مسائل اصلی جامعه امروز ایران در دستور کار تولید برنامه، سوالات و مطالبه از کاندیداها قرار بگیرد. صداوسیما میتواند برنامههایی را در نظر بگیرد تا مردم بیواسطه بتوانند با کاندیداهای ریاستجمهوری صحبت کنند. مردان سیاست از طریق این کانال ارتباطی میتوانند نسبت به نظرات مردم آگاه شوند و پاسخ بگیرند. برپایی تریبون آزاد مردم و طرح مطالبات و انتظارات آنها از نامزدهای ریاستجمهوری از مواردی است که در سالهای پیش هم در رسانه ملی تولید و پخش شده بود اما در این دوره، این ارتباط بین مردم و نامزدها میتواند از طریق فضای مجازی شکل بگیرد و به ارتباط مستمر و نزدیکتر بین مردم، رسانه و نامزدهای انتخاباتی کمک کند. طراحی فرآیندهایی که مردم بیشتر خودشان را در آن دخیل بدانند، اگر از رسانه ملی شروع شود تا صندوق انتخابات ادامه خواهد داشت و به افزایش مشارکت عمومی کمک خواهد کرد.
مواجهه تخصصی و علمی با مسائل اصلی مردم
مواجهه تخصصی با مسائل اصلی مردم و جامعه، یکی دیگر از موضوعاتی است که میتواند به مرجعیتبخشی رسانه ملی نزد کارشناسان، اساتید دانشگاه و فرهیختگان کشور کمک کند. مدیران صداوسیما اگر قائل باشند که نظر کارشناسان دانشگاهی اهمیت ویژهای در آگاهیبخشی مردم دارد و راهگشاست، قطعا چینش و طراحی برنامهها را هم بهسمتی خواهند برد که وعدهها و نظرات نامزدها در معرض نگاه کارشناسان قرار گیرد، مثلا یکی از تاکیدهای کارشناسان رسانه در برگزاری مناظرهها با توجه به رعایت همین اصل این بوده که مجری مناظره پیش از اینکه در حوزه اجرای تلویزیونی توانمند باشد باید موضوعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی توانمند و آگاه باشد، حتی تاکید دارند مختص هر موضوعی مجری و کارشناس همان موضوع، مقابل کاندیداها قرار بگیرد، یعنی اگر قرار است درباره مسائل سیاسی صحبت شود، مجری یک کارشناس سیاسی باشد یا اگر قرار است درباره اقتصاد کشور بحثی مطرح شود، یک کارشناس اقتصادی در برنامه حضور داشته باشد.
هم رعایت اخلاق و هم پرهیز از محافظهکاری
تلویزیون بهعنوان یک رسانه فراگیر در تولید و پخش برنامهها باید چینش و طراحی داشته باشد که جانب اخلاق و رعایت انصاف نسبت به همه کاندیداها حفظ شود اما رعایت این نکته به این معنا نیست که نسبت به هرگونه اجراهای چالشی و گفتوگوهای جدلی پرهیز شود. در برنامههای انتخاباتی باید به کاندیداها اجازه داده شود به صورت آزادانه پرسش و پاسخ کنند و حتی در مناظرهها این امکان برای همه باشد که ایدهها و نظرات یکدیگر را به چالش بکشند. البته حفظ چنین موقعیتی، نیازمند توجه به یک ظرافت رسانهای است که هم کاندیداها از چهارچوبهای اخلاقی خارج نشوند و هم مجریان رسانه گرفتار روشهای محافظهکارانه و تصنعی نشود. حفظ و رعایت این دو نکته برای اجراکنندگان کار سادهای نیست و همچون بندبازی است. لغزیدن به هرکدام از این دو سمت، باعث میشود یا حقی اجحاف شود یا شکل تصنعی اجراها، منجر شود مخاطبان از کلیت برنامههای تلویزیونی فاصله بگیرند.
شبکههای تلویزیونی جهان چگونه سراغ انتخابات میروند؟
بهطور طبیعی شبکههای تلویزیونی جهان ممکن است در سیاستهایی کلی خود حامی جریان یا جناح سیاسی خاصی باشند اما در ایام انتخابات، عمدتا شیوههای پخش و تولید برنامهها بهگونهای است که فرصتی عادلانه برای نامزدهای انتخاباتی فراهم شود. مثلا یکی از مواردی که عموما بین تمام شبکهها مشترک است، فرصت و زمان پخش برابر برای همه نامزدهاست که خود این میتواند به جلوگیری از هرگونه سوگیری نسبت به یک نامزد یا حزب خاص کمک کند. دعوت و حضور متوازن نمایندگان نامزدها هم یکی دیگر از مواردی است که در برنامههای تلویزیونی جهان به آن توجه میشود. در طول مناظرهها و بحثهای میزگرد، نمایندگانی از احزاب سیاسی اصلی حضور دارند تا اطمینان حاصل میشود که هیچ دیدگاه واحدی بر سیاست رسانهای غالب نیست.
شبکه CBC کانادا از دستورالعملهای سختگیرانهای پیروی میکند تا پوشش اخبار و محتوای انتخاباتی، منصفانه و بیطرفانه باشد. رعایت این قاعده شامل ارائه زمان پخش برابر برای همه احزاب سیاسی ثبتنامشده میشود تا حفظ یک رویکرد متعادل در گزارشهای خبری و تحلیلهای سیاسی. شبکههای ARD و ZDF آلمان هم پوشش انتخاباتی جامعی را ارائه میدهند که تضمین میکند همه احزاب سیاسی دارای نمایندگی منصفانه هستند. آنها به مقررات سختگیرانه در مورد رفتار برابر با احزاب، بهویژه در زمان مبارزات انتخاباتی پایبند هستند.
راستیآزمایی نظرات و وعدههای انتخاباتی
یکی از مهمترین مواردی که در طول برنامههای انتخاباتی به آن توجه ویژه میشود، راستیآزمایی نظرات و وعدههای نامزدهاست. برای اطمینان از صحت اظهارات نامزدها و احزاب سیاسی، کارشناسانی از داخل رسانه به بررسی دقیق نظرات میپردازند. تصحیح اطلاعات نادرست به حفظ اعتبار و انصاف نامزدها کمک میکند. راستیآزمایی ادعاهای نامزدهای انتخاباتی شامل یک رویکرد چندوجهی است که تجزیهوتحلیل لحظهای و پس از رویداد توسط رسانهها، سازمانهای مستقل حقیقتسنجی و کارشناسان موضوع را با هم ترکیب میکند. این تلاشها توسط فناوری و مشارکت عمومی پشتیبانی میشود تا اطمینان حاصل شود که رایدهندگان اطلاعات دقیقی را دریافت میکنند.
شبکههای خبری بزرگ مانند CNN، NBC، ABC و سایر شبکههای خبری اغلب دارای تیمهایی از بررسیکنندگان واقعیت هستند که در زمان مناظرهها کار میکنند. این تیمها اظهارات اعلام شده توسط نامزدها را تجزیهوتحلیل میکنند و بازخورد فوری در مورد صحت آنها ارائه میدهند. آنها ممکن است این بررسیهای واقعی را در وبسایتهای خود منتشر کنند یا در تجزیهوتحلیل پس از مناظره درباره آنها بحث کنند. مثلا در انتخابات آمریکا، نهادهایی همچون PolitiFact، FactCheck و Fact Checker با جزئیات نظرات کاندیداها را مورد بررسی قرار میدهند و نتایج را در رسانههای اجتماعی یا وبسایتهای خود ارائه میدهند.
تنوع در برنامهها
یکی از اصولی که اجراکنندگان برنامههای تلویزیونی بر آن تاکید دارند اینکه برنامهشان تبدیل به میتینگ سیاسی یک کاندیدا نشود و از ایجاد اخبار هیجانی یا تمرکز نامتناسب بر رسواییها یا جنجالهای مربوط به یک نامزد یا جریان سیاسی خودداری شود. همچنین تنوع برنامهها بهگونهای است که طیف وسیعی از قالبها و محتواها را برای اطلاعرسانی دربر میگیرد. مثلا در انتخابات آمریکا شبکههای بزرگی مانند ABC، NBC، CBS، Fox News و CNN پوشش مستقیم مناظرههای ریاستجمهوری را پخش میکنند. این مناظرات، لحظاتی محوری در چرخه انتخابات هستند و تحلیلها و تفسیرهای گستردهای از صاحبنظران و کارشناسان دریافت میکنند. علاوهبر این کانالهای خبری نسخههای ویژهای را که به پوشش انتخابات اختصاص داده شده، تولید میکنند. این برنامهها شامل تحلیل عمیق، مصاحبه با نامزدها و گفتوگو با تحلیلگران سیاسی است. همچنین مستندهایی درباره نامزدهای سیاسی، مسائل انتخاباتی و زمینههای تاریخی در شبکههای تلویزیونی تولید میشوند تا بینندگان با بینش عمیقتری از روند انتخابات آشنا کنند.
تاک شوها هم نقش مهمی در ایام انتخابات دارند مثلا برنامههای سیاسی همچون «ملاقات با مطبوعات» (Meet the Press)، «رودرروی ملت» (Face the Nation) و «شوی راشل مادو» (The Rachel Maddow Show) شامل مصاحبه با شخصیتهای سیاسی است که تحلیل رویدادهای جاری و بحث در مورد موضوعات مرتبط با انتخابات را در این برنامه میتوان دنبال کرد.
نشر اول: روزنامه فرهیختگان – کیانا تصدیقمقدم
هنوز دیدگاهی منتشر نشده است