به گزارش صبا، هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی که این شب‌ها در برنامه «چهارگاه» ویژه برنامه محرم که از شبکه چهار سیما پخش می‌شود به اجرای برنامه می‌پردازد، درباره موسیقی تعزیه گفت: در شبیه‌خوانی دو نوع موسیقی وجود دارد؛ یکی موسیقی که صرفا بیان می‌شود اما شنیده نمی‌شود و دیگری، موسقی که اجرایی است و آن را می‌شنویم. در آن بخش که موسیقی بیان می‌شود ولی شنیده نمی‌شود، به انواع سازها و حتی نوع نغمه‌های مختلف از سوی مخالف خوانان و موافق خوانان تنها اشاره می‌کنند ولی دیده نمی‌شود. علتش هم این است که نسخه‌نویس شبیه‌خوانی، احساس می‌کند که این نوع موسیقی نباید در تعزیه به کار گرفته شود. در بعضی از نسخه‌ها حتی از سازهایی مثل سنتور و کمانچه نام برده می‌شود ولی ما آنها را در اجرای تعزیه نمی‌بینیم. شکل دوم، موسیقی‌ای است که آن را می‌شنویم. این موسیقی خودش به دو دسته تقسیم می‌شود؛ یک بخش سازهای بادی و کوبه‌ای و دیگری به صورت آوازی. شبیه‌خوانان عمدتا از آواز و گوشه‌های مختلف موسیقی ایرانی برای بیان واقعه و روایت کردن از آن بهره می‌گیرند.

وی ادامه داد: زیبایی کار اینجاست که در گذشته، تعزیه‌خوانان از تحریرهای اضافی و زینت‌های تحریری استفاده نمی‌کردند تا مبادا شنونده مشغول صدای آنها شود و این کار خودنمایی به شمار برود. بلکه فقط سعی می‌کردند به ارائه آهنگین و ساده اکتفا کنند. یعنی در صورت اجرای گوشه‌هایی مثل نوا، مویه، ساقی نامه و… از چهچه و تحریر پرهیز می‌کردند و به شکل به اجرای آن می پرداختند. اما این روزها یکی از آسیب‌های موجود در تعزیه این است که بیشتر شبیه‌خوانان جوان به جای آن ‌که بیان روایت را جدی بگیرند به خودنمایی آوازی می‌پردازند و با مطابقت دادن صدای خود با صدای خوانندگان بزرگ به اجرا می‌پردازند.

جاوید تاکید کرد: مسئله اصلی درشبیه‌خوانی، بیان روایت درست برای مخاطب است تا مخاطب بتواند روایت را درک کند و اصلا نباید در این روایت غلو باشد. موسیقی تعزیه از دیرباز تاکنون مخصوص خودش بوده و سازهای خاص خودش را داشته است. ولی امروز گاهی می‌بینیم که درموسیقی تعزیه، از سازهای غربی مثل جاز، کلارینت و.. استفاده می‌شود و این تغییرات به پیکره تعزیه ضربه می‌زند.

او با تاکید بر این که تعزیه دارای ظرفیت گسترده‌ای ‌است اضافه کرد: شبیه‌خوانی هنر ایرانی بسیار سترگی است که هنوز جای کار بسیار دارد. درسال‌های گذشته وقتی که با استاد لوریس چکناواریان گفت‌وگو می‌کردم ایشان براین باور بود که هنر شبیه‌خوانی در واقع همان اپرای ایرانی است که جا دارد آن را به جهان بشناسانیم.

به گفته این هنرمند، شبیه‌خوانی اپرای ایمانی مبتنی بر ریشه‌های ایرانی است و به همین سبب است که می‌تواند گستره جهانی را طی کند. هرچند تا امروز تلاش‌های فراوانی هم در این راستا انجام شده است و هنرمندان بیش از پیش متوجه ارزش و اهمیت این هنر شده و از زوایای گوناگون به آن پرداخته‌اند. ولی هنوز در گام‌های اولیه‌ایم و باید کارهای بیشتری دراین زمینه انجام شود تا تعزیه به هدف غایی خود دست یابد.

نشر اول: روزنامه صبا- آزاده صالحی