به گزارش صبا به نقل از روابط عمومی گروه سینمایی هنرو‌تجربه، نشست نقد و بررسی مستند«پیشینه قهوه‌خانه» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مهدی حدادی زفره شامگاه شنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۳ با حضور سازندگان اثر اهالی رسانه و محمدتقی فهیم منتقد سینما توسط گروه سینمایی هنرو‌تجربه در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

در ابتدای این نشست مهدی حدادی زفره تهیه‌کننده و کارگردان فیلم مستند «پیشینه قهوه‌خانه» با اشاره به ایده کشل‌گیری ساخت این مستند گفت : «هدف از ساخت مستند پیشینه قهوه‌خانه در اصل در مورد تاریخچه قهوه‌خانه نبود بلکه هدف ما در این فیلم تغییر نگاه جامعه به این پایگاه فرهنگی و هنری و احیای مجدد هنرهایی است که سابقا در قهوه‌خانه انجام می‌گرفت مثل هنرهای تخت حوضی، نمایش‌های ایرانی مثل نقالی و شاهنامه، بود.»

او ادامه داد : «متاسفانه امروز به هر قهوه خانه‌ای که نگاه می‌کنید می‌بینید که دیگر نقالی صورت نمی‌گیرد و نقالی نیست. هدف ما از ساخت این فیلم این بود که یک تاریخچه را نشان دهیم تا مخاطبان بدانند قهوه خانه آنچه که امروز می‌بینید نیست. قهوه خانه در ابتدا یک پایگاه هنری بوده و به عنوان یک پایگاه هنری و فرهنگی شناخته می‌شده آنهم زمانی که تئاتر شهری یا تالار وحدتی نبوده و این قهوهخانه‌ها بودند که بار این مسئولیت فرهنگی را به دوش می‌کشیدند.»

حدادی افزود : «ما برای این فیلم تحقیقت و پژوهش خوبی انجام دادیم و امروز هم از مدیریت مرکز گسترش و گروه هنرو تجربه و همچنین سایت هاشور سپاسگذارم که فرصت اکران و نمایش این فیلم را فراهم کردند.»

محمد تقی فهیم منتقد سینما با اشاره به اهمیت اجتماعی و فرهنگی قهوه‌خانه‌ها گفت: «قهوه خانه پدیده‌ای است که یک دوره‌ای حتی وظیفه رسانه را بر عهده می‌گیرد یعنی قهوه‌خانه‌ها کارکرد رسانه پیدا می‌کنند و محیطی می‌شوند برای تبادل افکار و برای ایجاد گفتمان و اینکه امروز کافه‌ها آمدند و جای قهوه خانه‌ها را گرفته‌اند بی‌مفهوم نیست و اگر ما بخواهیم به تقابل با کافه‌ها برویم این تقابل با امری اجتناب ناپذیر خواهد. چرا که توسعه به همراه خودش اتفاقاتی را رقم می‌زند و کافه‌ها و مدل‌های غیر ایرانی به هر حال دستاورد توسعه امروز هستند از همان دست که شهرنشینی، ساختمان‌سازی، خودروسازی ما و بسیاری از مسائل دیگر هم دستاورد همین توسعه است.»

فهیم با اشاره به اهمیت فرم و ریتم در فیلم مستند گفت: «باید در فیلم مستند یک وجه فرمیک کار و تعادل بین مضمون و فرم باید رعایت شود اگر همه چیزهایی که برای یک فیلم لازم است مثل موضوع، مضمون یا شعار وجود داشته باشد اما در گفتن و شکل بیان مورد توجه قرار نگیرد اثر نمی‌تواند موفق شود فیلم‌سازی و مستندسازی ما در وجه فرمی‌اش باید خودش را ارتقا دهد. ما این فیلم را برای آینده لازم داریم. آقای حدادی هم کاری کرده است که این فیلم به درد ما بخورد. این فیلم هم به درد ما می‌خورد اما ما باید از این فراتر برویم.

او ادامه داد : همچنین در مستندسازی کار و نقش تدوینگر بسیار مهم است و می‌توان او را به نوعی کارگردان دوم نامید و در واقع نباید رحم کند که اگر رحم کند در نمایش می‌بازد و آنقدر که فیلم باید برای تدوینگر مهم است نباید هیچ کدام از اشخاص و کسانی که در فیلم حضور دارند برای تدوینگر مهم باشد.»

میر‌سید احمد محیط طباطبایی کارشناس فرهنگی نیز طی سخنانی گفت: «قهوه‌خانه متعلق به یک دوره تاریخی است و سیر و تحول خودش را در دوره‌های مختلف انجام داده و مهم‌ترین پدیده قهوه‌خانه این نیست که در آن قهوه یا در دوره معاصر چای نوشیده می‌شده و یا نقالی و پرده‌خوانی و نقاشی عرضه می‌کردند یا حتی مکانی بوده که به صورت تخصصی گروه‌های اجتماعی به عنوان پاتوق در آن حضور پیدا می‌کردند و افراد جامعه می‌توانستند به آن‌ها ارتباط برقرار کنند. بلکه قهوه‌خانه یک فضای شهری و مدنی است و امروز کافه‌ها که مکملی برای قهوه‌خانه است نهادی است که بدون هیچ پیش شرطی افراد می‌توانند در آن وارد شوند و کسی دین، مذهب، جنسیت یا رکن دیگری را نمی‌پرسد یعنی در واقع آن چیزی که قهوه‌خانه زمانی با پرده‌خوانی و نقالی و نمایش در خود داشت در شکل معاصر خودش کافه‌ها دارند.»

او ادامه داد: «به نظر من مهم‌ترین کاری که این فیلم کرده مطرح کردن دوباره موضوع قهوه‌خانه در فضای اجتماعی و فرهنگی ماست و اینکه چگونه می‌شود به قهوه‌خانه پرداخت و آن را به بهره‌برداری دوباره رساند.»

جواد انصافی هنرمند سینما، تئاتر و تلویزیون نیز که در این فیلم حضور داشت با اشاره به اینکه قهوه‌خانه یک میراث فرهنگی است گفت: «نزدیک به ۱۲ سال است که ما به شهرداری، ارشاد و میراث فرهنگی پیشنهاد می‌دهیم که لطفاً در همین مناطق تهران مثلاً از انقلاب گرفته تا بازار و از آن سو نیز تا توحید که حدود ۸۰ ساختمان قدیمی وجود دارد یکی از این ساختمان‌های قدیمی را تبدیل به مکانی برای میراث هنر ایرانی کنید. یعنی سالنی بسازید که مثلاً در محرم و صفر در آن تعزیه برپا شود کنار آن سالن کوچکی باشد که خیمه شب بازی، یا حتی پرده‌خوانی اجرا شود و همینطور قهوه خانه بزرگتری که در آن خوراک‌های ایرانی مثل دیزی، چلوکباب و غیره سرو شود و اگر چند مسافر خارجی به این آمدند بتواند در چنین مکانی محیط و فرهنگ ایرانی را تجربه کند.

او با ابراز تاسف از افول نمایشهای سیاه بازی گفت: «باید چند واحد سیاه‌بازی در دانشگاه به دانشجویان تدریس شود. حتی در دوره دبیرستان هم باید درسی باشد در مورد نمایش‌های ایرانی شادی‌آور، همینطور باید کلاس‌های آزاد و جشنواره‌های مختلفی در این زمینه برگزار شود.

کیان شاعری نیا تدوینگر فیلم نیز گفت: «ما معمولاً با دو دوربین کار را ضبط می‌کردیم و وقتی پای تدوین رسیدیم متوجه شدیم که دوربین دوم کمی مزاحم بحث‌های جدی کارشناسان کار است و ترجیح دادیم که خیلی بی‌رحمانه دوربین دوم و تصاویرشو حذف کنیم و با یک دوربین کار کنیم چون خیلی کارشناسی بود و به موضوعات دقیقی اشاره می‌کردند. ما می‌خواستیم فیلم ریتم آرامی داشته باشد و بیشتر بیننده متوجه مفهوم صحبت‌های کارشناسان باشد تا بیشتر متوجه موضوع شود چون خیلی خیلی دقیق صحبت شد.

رسول نجفیان هنرمند سینما،تئاتر و تلویزیون نیز با اشاره به حضور خود در این فیلم گفت: «در اروپا بسیاری از هنرمندان چه نقاش و شاعر در کافه‌ها جمع می‌شدند و از یکدیگر انتقاد می‌کردند و این انتقاد به سازندگی می‌انجامید. امروز هم که در کشور ما هنرهای معاصر در حال شکل‌گیری است این هنر باید ریشه در گذشته داشته باشد. در نتیجه ما وظیفه داریم آنچه که از فرهنگ و هنر گذشته می‌دانیم را به جوانانمان نشان بدهیم.

سید علی آل داوود پژوهشگر فرهنگی نیز با اشاره به نگارش کتابی درباره قهوه‌خانه ها در ۲۵ سال قبل گفت: «قهوه‌خانه‌ها از رور تاسیسشان در زمان شاه طهماسب صفوی عملکرد اجتماعی داشتند یعنی مردمی که به آنجا می‌رفتند پس از آنکه با یکدیگر گفت‌و‌گو کرده و آشنا می‌شدند به گفت‌و‌گوهای سیاسی و اجتماعی می‌پرداختند که همین امر باعث رونق قهوه‌خانه‌ها بود. شاه عباس و شاهان صفوی اگر گاهی قهوه‌خانه‌ها را می‌بستند کارکرد اجتماعی و سیاسی قهوه‌خانه‌ها بود.

اکران انلاین مستند پیشینه قهوه‌خانه به تهیه‌کنندگی و کارگردانی مهدی حدادی زفره در گروه سینمایی هنرو‌تجربه و سایت هاشور ادامه دارد.