به گزارش صبا، یازدهمین قسمت از برنامه رادیو دراماتیک با موضوع «نقد چیست؛ منتقد کیست؟» به بهانه برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های نقد تئاتر در شهر کرمان، روز پنجشنبه، ۲۶ مهرماه ۱۴۰۳به صورت زنده از محل مجتمع تئاترشهر کرمان به علاقمندان تقدیم شد. این برنامه به تهیه کنندگی میثم عبدی و با حضور علی جعفری فوتمی و امید طاهری به عنوان کارشناس، و حضور مهمانانی چون دکتر یدالله آقاعباسی (استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم و کارگردان تئاتر)، مهدی بذرافشان (رئیس انجمن نمایش استان کرمان و مدیر تئاترشهر کرمان) و مازیار رشیدصالحی (کارگردان، بازیگر و منتقد تئاتر) اجرا شد.

در ابتدای برنامه، مهدی بذرافشان، درباره رویداد نشست تخصصی نقد و کارگاه‌های آموزشی نقد تئاتر که به مدت سه روز در کرمان برگزار شد، اشاره کرد که با توجه به اجرای عمومی نمایش «سرخی آنتیگونه» به کارگردانی مازیار رشیدصالحی در کرمان، قرار شد جلسه نقد و بررسی این نمایش توسط اعضای کانون ملی منتقدان تئاتر ایران برگزار شود. انجمن نمایش استان کرمان نیز با استفاده از فرصت حضور منتقدان در کرمان، نشست و کارگاه‌های تخصصی نقد تئاتر را برای اعضا و علاقمندان طراحی کرد. به این ترتیب، علاوه بر نشست نقد، دو کارگاه تخصصی با عناوین «آنچه که نقد نیست» توسط امید طاهری و «هنر تحلیل تئاتر در فضای دیجیتال» توسط علی جعفری فوتمی برگزار شد.

پس از آن، با دعوت از دکتر یدالله آقاعباسی، گفتگو درباره نقد تئاتر آغاز شد. امید طاهری در این بخش اظهار داشت: نقد در مورد مسائل مختلف صحبت می کند اما صحبت کردن از خود نقد کار آسانی نیست. نقد بعد از تولید اثر هنری و با نگاه به آثار شکل می گیرد اما پس از آن می تواند به یک متن یا گفتار مستقل تبدیل شود. مانند آنچه که در سینما آندره بازن انجام داد. بسیاری از جریانات هنری توسط منتقدان شناسایی و معرفی می شوند. در واقع اثار هنری باید ظرفیت نقد شدن را داشته باشند. خیلی وقتها چنین ظرفیتی در آثار نیست و منتقد اساسا نمی تواند در رابطه با آن اثر وارد حوزه نقد شود.

یدالله آقاعباسی در ادامه به نقش منتقد در تحلیل و بررسی آثار تئاتری اشاره کرد و گفت:نقد و تولید اثر هنری را باید به عنوان یک رشته به هم پیوسته ببینیم که به همدیگر کمک می‌کنند. گاهی برداشت‌های ما خیلی سطحی است و نقد را با ایراد گرفتن اشتباه می‌گیریم. این بدآموزی‌ها را در جشنواره‌های مسابقه‌ای هم می‌بینیم که عیب‌جویی می‌کنند و نقد واقعی اتفاق نمی افتد.

علی جعفری فوتمی در ادامه به اهمیت بازتعریف مفاهیم در جامعه اشاره کرد و عنوان کرد: منتقد کجای قصه یک اثر هنری قرار می‌گیرد؟ وقتی در مورد تولید یک اثر هنری صحبت می‌کنیم، آیا باید منتقد را به عنوان عنصر در کنار تولید اثر هنری در نظر بگیریم یا به عنوان مخاطبی که با اثر هنری ارتباط برقرار می‌کند؟ آیا کار منتقد این است که نقاط قوت و ضعف اثر را تفکیک کند و به هنرمندان کمک کند؟

یدالله آقاعباسی همچنین به بررسی مفهوم نقد در تاریخ پرداخت و به نقش کلیدی آن در شکل‌گیری تفکر اجتماعی و هنری اشاره کرد. او با یادآوری دوران‌های مختلف تاریخی، به ویژه دوره‌های رئالیسم و کلاسیک، بر این نکته تأکید کرد که نقد در این دوره‌ها به‌عنوان ابزاری برای بررسی و تحلیل وضعیت اجتماعی و هنری به کار رفته است. همچنین او به چالش‌های معاصر و تأثیر میس‌اینفورمیشن (اطلاعات نادرست) بر نقد اشاره کرد و گفت که وجود ناامیدی در این حوزه غیرقابل قبول است.

مازیار رشیدصالحی در ادامه به تجربیات شخصی خود در مواجهه با نقدها اشاره کرد و اذعان داشت که نقد می‌تواند تأثیر عمیقی بر فرآیند خلاقیت داشته باشد. او تأکید کرد که منتقد باید ارتباط عمیقی با اثر برقرار کند و احساسات و تفکرات خود را در تحلیل‌هایش به اشتراک بگذارد. نقد باید بر پایه تحلیل باشد و  تحلیل باید چنین باشد که نه تنها منتقد، بلکه مخاطب نیز بتواند ارتباط بهتری با اثر برقرار کند. رشیدصالحی اشاره کرد که در فضای تئاتر، چالش‌ها و سوء تفاهم‌هایی در تحلیل و نقد وجود دارد و تأکید کرد که منتقدان باید دانش خود را در زمینه‌های مختلف بالا ببرند تا بتوانند آثار هنری را بهتر تحلیل کنند. او همچنین خاطرنشان کرد که نقد باید اعتبار به آثار هنری بدهد و این اعتبار به انتخاب مخاطب در خواندن نقدها کمک می‌کند.

امید طاهری نیز بحث را به سمت تفاوت‌های بین نقد و ریویو برد و گفت در خصوص آنچه که نقد نیست عنوان کرد: نقد ریویو و گزارش نیست. نقد نظر و سلیقه نیست، گاهی اوقات کارگردانها در مورد یک نقد می گویند این سلیقه شماست. در واقع نقد را به سلیقه تقلیل می دهند. در حالی که منتقد برای نگاه خودش باید ادله ارایه کند. وقتی دلایل را می گوید از سلیقه فراتر می رود. نقد بی طرفانه نیست. منتقد باید جانب حقیقت حرف خودش بایستد. نقد تبلیغ نیست و منتقد تبلیغاتچی کار ما نیست. نقد کلاژ اندیشه های دیگران نیست. ردیف کردن آرا و نظریات دیگران نقد نیست. منتقد باید علاوه بر دانش عمیق، بتواند با زبان خودش حرف بزند. با اندیشه خودش ببیند. نقد بافندگی لغات و جمله های پیچیده و بی مفهوم نیست. منتقد با پیش فرض نباید سراغ آثار برود.

علی جعفری فوتمی با اشاره به جایگاه سلیقه در نقد، بیان کرد که نمی‌توان سلیقه را نادیده گرفت. او تأکید کرد که سلیقه در هر فرد وجود دارد و بیان آن می‌تواند به غنای نقد کمک کند. او همچنین گفت که سلیقه‌ها باید به‌صورت شفاف و روشن بیان شوند تا نقد به‌جای گزارشی خنثی، به تحلیلی عمیق و شخصی تبدیل شود.
امید طاهری در پاسخ گفت: من این را سلیقه نمی‌نامم، زیرا وقتی فقط بر اساس سلیقه قضاوت می‌کنیم، دیگر سنگ روی سنگ بند نمی‌شود. منتقد باید بتواند دلایل خود را برای قضاوت‌هایش ارائه دهد. وقتی از دلایل و شواهد صحبت می‌کنیم، بحث به سلیقه محدود نمی‌شود و به نقد واقعی تبدیل می‌شود.منتقد نمی‌تواند بی‌طرف باشد؛ هر کس با جهان‌بینی خاص خود به آثار نگاه می‌کند. من با دیدگاه خودم اثر را تحلیل می‌کنم و همین دیدگاه انتخاب‌های من را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. اگر تنها بر اساس سلیقه‌ام بنویسم، نهایتاً می‌توانم بگویم این خوب بود یا این بد بود. اما به محض اینکه بخواهم دلایلم را توضیح دهم، وارد دنیای نقد می‌شوم. بنابراین، باید مراقب باشیم که مفاهیم سلیقه و نقد به درستی تفکیک شوند.
این برنامه به بررسی جنبه‌های مختلف نقد تئاتر، نقش منتقد در فرایند تولید اثر هنری و تأثیر آن بر مخاطب و هنرمند پرداخت. در طول گفتگوها، تلاش شد تا به پرسش‌های بنیادی در این زمینه پاسخ داده شود و به رویکردهای نوین نقد تئاتر و چالش‌های آن پرداخته شود.

برنامه تخصصی تئاتر «رادیو دراماتیک» هر هفته، شنبه‌ها، ساعت ۲۰ از صفحه ایران دراماتیک در اینستاگرام به صورت زنده پخش می‌شود. وعلاقمندان می توانند مشروح  هر برنامه را با جستجوی عبارت ” رادیو دراماتیک” در تمام پخش کننده های پادکست بشنوند