سمیرا جعفری/صبا؛ داستان سریال «مهیار عیار» در دوران صفویه اتفاق افتاده و درباره راهزنی است که بر اساس اتفاقی که در شهر یزد برایش می‌افتد، پای چوبه‌دار می‌خواهد مادرش را برای آخرین بار ببیند. جوانمردی برای اینکه راهزن به خواسته‌اش برسد، وساطت می‌کند و این کارِ او راهزن را متحول می‌کند و سبب می‌شود که به سمت عیاری روی بیاورد. حالا ما در قسمت های مختلف شاهد تلاش مهیار عیار برای حفظ عدالت و امنیت در شهر هستیم. سید حاتمی که پیش از این سریال «مستوران» را ساخته بود حالا با سریال «مهیار عیار» با بازی کامران تفتی، متین ستوده، بهنام تشکر، سیامک صفری و…مهمان شب های زمستانی مخاطبان شبکه ی سه سیما شده است. سید حاتمی علاوه بر  تجربه ی همکاری با کمال تبریزی در سریال های تاریخی چون «شهریار» و «سرزمین مادری» و… کارگردانی فیلم  سینمایی «لاک قرمز» و چندین اثر مستند را نیز در کارنامه خود دارد. در ادامه گفت و گوی صبا را با سید حاتمی درباره ی «مهیار عیار» و جزییات ساخت این سریال را می خوانید. 

شما بعد از «مستوران» سراغ «مهیار عیار» رفتید. چطور دراین فاصله همچنان دغدغه‌ی یک اثر تاریخی داشتید؟

من قبل ازاینکه دغدغه ی کار تاریخی داشته باشم، دغدغه‌ی فیلمنامه‌ی خوب دارم، برای همین، ژانر اثرتفاوتی برایم ندارد. فیلمنامه‌ی خوب با چفت و بست درست که حداقل این پتانسیل را داشته باشد که کارگردان بتواند در آن دخل و تصرف داشته باشد و به کار قابل قبولی تبدیل شود؛ دراولویت است. تنها فیلمنامه‌ای هم که بعد از «مستوران» خواندم و احساس کردم جای کار داشت و پایه‌ی آن درست بود «مهیار عیار» به نویسندگی آقای نیکو بود. البته که فیلمنامه ی کامل و صد در صدی نبود و هنوز هم نیست، ولی خواسته و ناخواسته بعد از «مستوران» به سراغ فیلنامه‌ی مهیار رفتم. ناگفته نماند که آقای امرالله احمدجو کمک زیادی در بازنویسی  فیلمنامه کردند و تغییراتی در تمام دیالوگ‌ها اعمال کردند تا بیشتر به کار تاریخی نزدیک شود. همچنین در ادامه در کنار خودم که از ابتدا روی فیلمنامه نظارت داشتم، آقای امیر عبدی و خانم حمیده مقدسی در طی کار سکانس ها را بازبینی می کردند. ماحصل این همکاری چیزی است که در حال حاضر می بینید.  

در ابتدا، چه چیز مهیار نظر شما رو جلب کرد که مجدد کار سخت تاریخی را انتخاب کردید؟‌ قهرمان محور بودن آن؟ 

من شخصا فیلمنامه‌های قهرمان محور را دوست دارم. فیلم هایی که بر اساس قهرمان پیش می رود همیشه در اولویت‌ کاری من بوده است. به طور مثال در فیلم سینمایی «لاک قرمز» یا حتی سریال «محکومین» هم محور قصه روی قهرمان بود. در فیلمنامه‌ی مهیار هم این اتفاق افتاد وبراساس یک قهرمان کارمان را شروع کردیم. قهرمان محور بودن اثر می‌تواند برای مخاطب جالب باشد.

ولی نکته‌ای در ادامه می‌بینیم، کمرنگ‌تر شدن قهرمان قصه است. عمدی در این ماجرا  بود یا در ادامه با ایجاد داستان‌های فرعی به این سمت کشیده شد؟

درست است.  کم کم حال و هوای سریال به سمت جنایی-پلیسی رفت و طبیعتا در این گونه آثار علاوه بر قهرمان، کاراکترهای دیگری هم هستند که اتفاق ها را رقم می زنند و قهرمان را به کنش وا می دارند. از نظر من آن  شخصیت‌های فرعی هم خیلی جذاب بودند و ما در طی کار به این رسیدیم که بعضی از آنها را بسط دهیم؛ مانند کارکتر اکبر و مراد یا مارچا که به نظر برای مخاطب هم جذاب است. قهرمان قصه با چالش‌های زیادی در همان قسمت‌های ابتدایی مواجه شد که با یک سیر و سلوکی همراه بود.‌

چرا پروسه‌ی این سیر و سلوک کوتاه بود؟

فیلمنامه آنقدر قصه های فرعی و اصلی پرباری داشت که در طول قصه فرصت این نشد که بخواهیم بحث سیر و سلوک اخلاقی مهیار را بیش از این به تصویر بکشیم. چرا که می‌خواستیم قصه های جذاب و دوست داشتنی را روایت کنیم. حتی احساس کردم اگر بخواهیم به این مساله بیش از اندازه بپردازیم به شعارزدگی نزدیک می شویم و بازخوردش برای مخاطب جالب نیست.

در تاریخ بودند قهرمان‌هایی که از یک نزول شخصیتی به درجات بالای انسانی رسیدند، شما چطور به مهیار رسیدید؟ نمونه‌ای از چنین شخصیتی در ذهن‌تان بود؟

در بسیاری از آثار نمایشی چنین قهرمان‌هایی وجود دارند که از نظر من به یک کلیشه‌ی جذاب برای مخاطب تبدیل شده است. مهیار هم از چنین جنس قهرمانی است که سال ها دزدی می کرده و طی  آشنایی که با حکیم داشت، بعد از  چندین سال به انسانی والا تبدیل شد. همین که یک کارکتر دزد تبدیل به یک شخصیت مثبت می شود نکته جالبی است وحتی داشتن توانایی های جسمی بالا به ویژه شدن آن شخصیت کمک می کند و لذت بیشتری برای مخاطب دارد. همچنین ما عیارهای زیادی در گذشته داشتیم که از بین آنها می توان به سمک عیار اشاره کرد، که همه مان قصه هایش را خواندیم.

 برای انتخاب بازیگر قهرمان‌تان چه اولویت‌هایی داشتید؟

ما عیاری را می خواستیم به نمایش بگذاریم که در ظاهر، گفتار، رفتار و فیزیک با  یک دزد و راهزن سازگار باشد. به نظرم کامران تفتی برای این کاراکتر انتخاب خوبی بود. چون به شکل اولیه تمام این خصوصیات در وجودش بود. آقای تفتی فیزیک خیلی خوبی داشت و با توجه به بازی‌های خوبی که از ایشان دیده بودم می‌دانستم از عهده‌ی تغییر شخصیتی نقش بر می آید. و در نهایت به نظرم بهترین انتخاب بود.

تلفیق ژانر پلیسی جنایی در بستر یک اثر تاریخی چطور بود؟ چقدر به موفق بودن این تجربه مطمئن بودید؟ 

سریال های متعددی در ژانر جنایی پلیسی در بستر تاریخ ساخته شده است و قصه هایی جنایی را بدون استفاده از تکنولوژی روز دنیا پیش برده اند. ازببین نمونه های ایرانی می توان به سریال «کارگاه علوی» اشاره کرده . همچنین نسخه ی قدیمی «شرلوک هلمز» که نمونه ی موفقی در این زمینه است. حتی در ادبیات داستانی آثاری مانند  کتاب سمک عیار نیز وجود دارد. به همین دلیل فکر می کردم با توجه به تجربه های موفق گذشته این کار هم مورد پسند قرار می گیرد. چرا که عیارها درهمین حال و هوا قصه های شان روایت می شد. 

 انتخاب دوره‌ی عباسی اولین گزینه‌تان بود تا به شهر اصفهان برسید؟ و اصلا دلیل انتخاب چه بود. دوره‌ای که به دوره ی شکوفایی تمدن فرهنگ و هنر در ایران مشهور است. شما چه چیز از این دوره را می‌خواستید به تصویر بکشید؟

 انتخاب دوره‌ی عباسی برای سریال خیلی آگاهانه بود. ما می توانستیم قصه را در دوره‌ی قاجار هم روایت کنیم. اما در دوره‌ی عباسی همه چیز خوش رنگ و لعاب بود. به لحاظ لباس و معماری که نمونه اش را در اصفهان و اردبیل به شکل محسوس می بینیم. شاهکار آن دوره هم میدان نقش جهان اصفهان است که ما تا اندازه ای که بودجه مان جواب می داد، سعی در بازسازی آن داشتیم. و انصافا تصاویر و قاب های خوبی هم در این کار می بینم.درست است. ما حتی می توانستیم مکان های ویژه تری از اصفهان را به تصویر بکشیم ولی با چنین بودجه ی محدودی این کار امکان پذیر نشد. با این حال تمام تلاش گروه ما بر این بود که صحنه های زیبایی از ایرانِ آن دوره را پیش روی مخاطب بگذارد.  

 در نهایت باید درباره‌ی نقدی که از حضور بازیگران خانم سریال شده و منصفانه هم است صحبت کنیم. اینکه بازیگران زن به دلیل جراحی صورت خود، به نقش نزدیک نشده‌اند و برای مخاطب باور پذیر نیستند. چطور به این انتخاب‌ها رسیدید که متاسفانه به کار تا حدودی هم لطمه وارد کرده است؟  گزینه‌‌های شما محدود بود؟

انتخاب بازیگر برای سریال مهیار کاردشواری بود.خانم حمیده مقدسی انتخاب بازیگر را به عهده داشتند. ایشان به واسطه ی اینکه کارگردان و بازیگر تئاتر هستند، بخشی از بازیگرهای فرعی و اصلی را از بین بازیگرهای تئاتر انتخاب کردند. تا جایی که بازیگرهای فرعی‌مان هم خوش درخشیدند. شخصا در بخش بازیگری بسیار سخت‌گیر هستم و الان که کار را می بینم، انتخاب‌هایمان درست بود. اما نقدی که هم که درباره‌ی بازیگران خانم شده، قابل تامل است. بازیگرانی می‌شناسم که بازی های خوبی دارند، به همین دلیل حتی  اگر در برهه ای از زمان چهره شان از لحاظ طبیعی دور شده باشد باز هم بازی‌های خوبشان غیر قابل انکار است و چهره‌شان نمی تواند مانع حضورشان باشد. ولی ای کاش دوستان بازیگر این کار را نکنند یا اگر هم لازم بود طوری انجام دهند که قابل تشخیص نباشد.