علیرضا حسینمردی/ صبا؛ تقریبا هیچ یک از طرفداران پروپا قرص انیمیشن «شیرشاه» نسخه ۱۹۹۴، درخواست نسخه لایو اکشن مجدد از این اثر را نداده بودند. بااین حال دیزنی می‌دانست که حتی اگر «موفاسا: شیرشاه» Mufasa: the lion king در آمریکا هم به موفقیت نرسد، مخاطبان کم‌توقع‌تر جهانی، به دیدن نسخه امروزی خواهند رفت. این فیلم به‌نوعی پیش‌درآمد انیمیشن و نسخه لایواکشن سال ۲۰۱۹ است.

دیزنی پاداش ساختن «نور ماه» moonlight فیلم برنده اسکار را به بری جنکینز با واگذاری سکان هدایت این فیلم داد. به غیر از چند رسانه جریان اصلی که نمی‌خواهند در لیست سیاه دیزنی قرار بگیرند، باقی منتقدان، نقد خود را در عبارت «فیلمی که به آن نیازی نداشتیم» خلاصه کرده‌اند.

آیا «موفاسا» تفاوتی با «شیر شاه ۲۰۱۹» دارد؟

پیتر دبروژ منتقد ورایتی در یادداشت ستایش‌گرایانه خود درباره این اثر می‌نویسد: «اگرچه نسخه جان فاورو در سال ۲۰۱۹، یک دست‌آورد بصری خارق العاده بود، اما خالی از احساسات نسخه ۱۹۹۴ بود؛ چون حیوانات بیش از حد واقعی، نمی‌توانستند احساسات خود را مانند حیوانات انیمیشن نقاشی‌شده ادا کنند. بااینکه «موفاسا» در نمایش احساسات حیوانات بهتر عمل کرده است، اما پیشرفت گرافیک، نمی‌تواند جای خالی حس جادویی نسخه کلاسیک را پر کند.»

منتقد ورایتی با توجه به سابقه کارگردان، جنکینز را هنرمندی ماهر دانسته و معتقد است که این کارگردان توانسته است مهارت خود را درخلق عمق احساسی، نشان دهد. از منظر نشریه هالیوودی، بعد احساسی این پیش‌درآمد، در نمایش مسیر زندگی موفاسا از یک یتیم به سلطنت، نهفته است. کاراکتر موفاسا با نمایش ایده‌آل‌گرایانه که سیمبا در نسخه ۲۰۱۹ از پدرش ترسیم کرده، متفاوت است. صداپیشگی موفاسا در انیمیشن ۱۹۹۴ بر عهده جیمز ارل جونز بود و این هنرمند یک ابهت خاصی به ای کاراکتر بخشیده بود.

نکاتی که ورایتی، نقاط قوت می‌داند، از منظر اکثر منتقدان مستقل، ضعف‌های فیلم است. به‌مانند عادت چند سال اخیر هالیوود در دشمنی با مردسالاری و جایگزینی کاراکترهای مردان قهرمان با توانمندسازی زنان، جنکینز، ابهت قهرمانانه و بزرگ‌مرد انیمیشن را با یک شیر عادی جایگزین کرده است.

داستان «موفاسا» از سوی کاراکتر رفیکی با صداپیشگی جان کانی نقل می‌شود؛ قصه از تولد کاراکتر کیارا دختر سیمبا آغاز شده و نوعی ترفند برای ساختن قسمت‌های بعدی است. صداپیشگی موافسا بر عهده ارون پیر بوده و در کنار او، کلوین هریسون در نقش تاکا، دانلد گلاور در نقش سیمبا، بیانسه در نقش نالا، بیلی آیکنر در نقش تیمون و سث روگن در نقش پومبا ظاهر شده‌اند. سازنده سعی داشته است تا با بکارگیری شهرت روگن در ژانر کمدی، لحظات کمیک را در فیلم خود خلق کند که در این امر ناتوان است. بااینحال حضور کاراکترهای متعدد، از پرداخت به موفاسا کاسته است.

هسته اصلی قصه فیلم «موفاسا»، رابطه موفسا با تاکا است؛ تاکا در نهایت به کاراکتر شرور اِسکار تبدیل خواهد شد. رابطه این دو در ابتدا هم با رقابت‌های برادرانه آغاز می‌شود و در جایی دیگر تاکا جان موفاسا را در دوران توله‌گی نجات می‌دهد؛ اما رفاقت آن‌ها به دلیل حسادت و قدرت‌طلبی تیره و تار می‌شود. پیتر بردشاو منتقد وبسایت گاردین در نقد خود درباره رابطه دو کاراکتر اصلی می‌گوید: «البته به‌جای موفاسا، پرداخت کاراکتر اِسکار، بهتر از آب درآمده است. موفاسا کاراکتر مثبت قصه بوده و بیش از حد پرهیزکار نشان داده می‌شود؛ در نتیجه جای پرداختی برای فراز و نشیب این کاراکتر نمی‌ماند. اما اسکار شخصیت تاریک و پیچیده‌ای است.»

برخی از منتقدانی که مسیر پیشرفت کاراکتر موفاسا را پسندیده‌اند، می‌گویند فیلم از این منظر موفق بوده است؛ این توله شیر از ابتدای کار با مشخصه‌های یک رهبر واقعی زاده نشده بود. او پله‌های ترقی و پیچیدگی‌های ارتباطات اجتماعی را باید پشت سر می‌گذاشت تا به سلطنت برسد. البته جیمز براردینلی معتقد است که سیر تکامل دو کاراکتر اصلی، با شوخی‌های بی‌موقع تیمون و پومبا، از ریتم خارج می‌شود. همچنین راوی قصه نه تنها کمکی به جلو بردن داستان نمی‌کند، بلکه او نیز انسجام لحظه‌های دراماتیک را در هم می‌شکند.

یکی دیگر از جنبه‌هایی که به ضرر فیلم تمام شده، اصرار فیلم به توضیحات بیش از حد است؛ مت سینگر نویسنده وبسایت اسکرین کراش در نقد خود این مسئله را «سندروم پیش‌درآمدها» خواند و می‌گوید که فیلمسازان فکر می‌کنند که باید تمام جزئیات قصه را از نو بگویند؛ از جمله جزئیاتی که برای هیچ کسی اهمیتی ندارد. نظیر اینکه رفیکی چگونه عصای خود را بدست آورد. یا اسم صخره «افتخار»، چرا افتخار است یا اصلا چرا بدین شکل است؟ تمام این مسائل، قصه را بیش از حد شلوغ کرده است. برخی از این ایستر اگ‌ها Easter eggs صرفا برای جلب رضایت هواداران پروپا قرص انیمیشن ۱۹۹۴ در اینجا گنجانده شده است.

جلوه‌های ویژه «موفاسا»

اگر صرفا قضاوت کیفیت جلوه‌های ویژه را روی واقعی بودن حیوانات بگذاریم، «موفاسا» از نسخه ۲۰۱۹ بهتر عمل کرده است. در ابتدا نیز اشاره داشتیم که حیوانات در این فیلم، احساسات بیشتری را نسبت به نسخه ۵ سال پیش از خود بروز می‌دهند. یکی از ایرادات فیلم فاوریو این بود که حیوانات، خالی از احساس بودند. اما نزدیک شدن به واقعیت، محدودیت خود را دارد؛ چون انسان در غالب انیمیشن، اغراق در نمایش احساسات را باور می‌کند، اما در دنیای واقعی، نمی‌تواند باور کند که یک شیر یا یک گراز، این میزان از احساسات را نشان بدهد.

جیمز براردینلی در نظری عجیب معتقد است که اگر «موفاسا» صامت ساخته می‌شد، فیلم بهتری از آب در می‌آمد. این منتقد می‌گوید که دیالوگ‌های اضافی در فیلم، حواس مخاطب را پرت می‌کند.

«موفاسا» یک فیلم موزیکال نیز محسوب می‌شود. آهنگ‌های این فیلم را لین منئول میراندا ساخته و او جز مشهورترین آهنگ‌ساران هالیوود است. میراندا سابقه ساخت آهنگ‌های انیمیشن «موانا» را نیز در کارنامه دارد. نبود او در قسمت دوم «موانا» هم به ضرر آن انیمیشن تمام شد و هم به ضرر «موفاسا» بوده است. آهنگ‌های او تعلقی به دنیای شیرشاه ندارند. هیچ کسی آهنگ‌های این فیلم را در راه بازگشت از سینما، در ماشین خود نخواهد خواند و کسی برای شنیدن و دیدن موزیک ویدیو آن به یوتیوب نخواهد رفت.

موزیک متن انیمیشن ۱۹۹۴ را هانس زیمر ساخته بود و یکی از قطعات را التون جان خوانده بود. در «موفاسا» نیز از تم‌های زیمر استفاده شده اما نادرست. غریب به اتفاق منتقدان نیز می‌گویند که این فیلم بهتر بود بدون قطعات موسیقی ساخته می‌شد.

جدیدترین محصول دیزنی، با بودجه غیر رسمی ۲۰۰ میلیون دلاری ساخته شده و تاکنون، ۵۴۰ میلیون دلار فروش جهانی داشته است. برای مقایسه نسخه ۲۰۱۹، ۱٫۴ میلیارد دلار فروش داشت. فیلم بری جنکینز به نیمی از فروش برادر بزرگ‌تر خود نخواهد رسید.

شاید «موفاسا» با جلوه‌های ویژه خیره‌کننده‌ای ساخته شده باشد، اما هیچ نکته جدیدی را به قصه شیرشاه اضافه نکرده است. این فیلم نیز قربانی بازی‌های تجاری ساخت پیش‌درآمد و دنباله شده و آن میزانی که دیزنی دوست داشت، در باکس آفیس خوش ندرخشیده است.