معصومه دهقان/صبا؛ فیلم کوتاه در جشنواره فیلم فجر نیز مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده است. از سال‌های آغازین که بزرگانی مثل کیانوش عیاری و مرحوم کیومرث پوراحمد در این بخش فیلم داشتند تا همین امروز که تقریبا همه اهالی سینما معتقد هستند «فیلم کوتاه بهترین مسیر ورود به سینمای بلند است».

حضور فیلم کوتاه داستانی در جشنواره فیلم فجر نه تنها نشانه‌ای از تنوع و غنای سینمای ایران است، بلکه فرصتی برای بیان خلاقیت و نوآوری سینماگران جوان فراهم می‌آورد. روزنامه صبا نیز با مهم دانستن این حوزه که می‌تواند در رشد و نمو سینمای بلند جریان ساز باشد در ادامه گفت‌وگوهای خود با کارگردانانی که فیلم‌هایشان در جشنواره ۴۳ فیلم فجر به نمایش در آمدند به سراغ چهار کارگردان دیگر از لیست ۴۴ فیلم کوتاه راه یافته به این جشنواره ملی رفته است. در ادامه گفت‌وگوی خبرنگار روزنامه صبا با صحرا اسداللهی، کارگردان فیلم کوتاه «تاری»، سعید ملتجی کارگردان فیلم کوتاه «پیام»، مرتضی آقاجانی کارگردان فیلم کوتاه «گیاه‌خوار» و رضا میرزایی کارگردان فیلم کوتاه «کین آختن» را می‌خوانید.

سعید ملتجی کارگردان فیلم کوتاه «پیام»:

سفری واقع‌گرایانه به عمق جنگ غزه از دریچه سینما

سعید ملتجی، فارغ‌التحصیل سینماست. وی تقریباً بیست سال است که در حوزه سینما مشغول فعالیت است. بیشتر تجربیات او در این سال‌ها بر محور تدوین بوده، اما گهگاه در مقام کارگردان نیز فیلم‌های کوتاه داستانی و مستند تولید کرده است. فیلم کوتاه «پیام» آخرین ساخته اوست.

ایده ساخت فیلم «پیام» از کجا نشأت گرفت؟

در همان ماه‌های ابتدایی جنگ غزه بود که در پی مشکلات در خبررسانی، بخش عمده اخبار را خبرنگاران و همچنین مردم از طریق تلفن‌های همراه خود در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذاشتند. همین روزها بود که کشته شدن تعداد زیادی خبرنگار تیتر خبرگزاری‌های بزرگ دنیا شد. اینگونه بود که انگیزه نهایی ساخت فیلم «پیام» با الهام از واقعیت به وجود آمد.

چه مدت صرف بازنویسی فیلمنامه شد؟
تصمیم داشتیم فیلم را به سرعت بسازیم و منتشر کنیم، بنابراین از لحظه شکل‌گیری ایده و کلیات داستان، همزمان بخشی از روند پیش‌تولید را آغاز کردیم و فیلمنامه در این مدت همزمان نوشته می‌شد تا بتوانیم سریعاً وارد مراحل تولید شویم.

پیش‌تولید چقدر طول کشید؟
روند پیش‌تولید تقریباً یک ماه زمان برد. یکی از بخش‌های اصلی و زمان‌بر آن انتخاب لوکیشن بود، چرا که باید حتماً شباهت زیادی به واقعیت می‌داشت و همچنین نکته مهم دیگر این بود که باید امکان انجام جلوه‌های ویژه جنگی را برای ما فراهم می‌کرد.

چالش‌های اصلی شما در ساخت این فیلم کوتاه چه بودند؟
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، زبان فیلم بود. این اثر به زبان عربی ساخته شده و یافتن بازیگری مسلط به این زبان دشوار بود. همچنین، بازسازی لوکیشن‌های جنگی و خلق فضایی نزدیک به واقعیت جنگ در غزه، به دلیل محدودیت‌های لوکیشن، چالشی دیگر بود.

نحوه انتخاب بازیگران و روند تمرین با بازیگران چگونه بود؟
به این دلیل که زبان فیلم ما عربی بود، طبیعتاً انتخاب بازیگر برای ما در حد بازیگران ایرانی مسلط به زبان عربی محدود می‌شد. در این بین به انتخاب‌هایی رسیدیم، اما در نهایت و به شکر خدا خانم فاطمه علی، که بازیگر اهل سوریه هستند، انتخاب شدند و ما را در این مسیر همراهی کردند. نقش‌آفرینی ایشان در فیلم بسیار دیده شد و نقش بسزایی در داستان داشت. در ارتباط با روند تمرین نیز باید بگویم که ما ۲ روز قبل از تولید، به همراه ایشان و بازیگردان فیلم، جناب آقای سعید ولی‌زاده، همزمان با آماده‌سازی صحنه‌ها در لوکیشن‌ها به تمرین پرداختیم.

لوکیشن فیلمبرداری کجا بود و تولید چند روز طول کشید؟
همانطور که گفتم، به دلیل اینکه ما نیاز به لوکیشنی داشتیم که علاوه بر شباهت به واقعیت، امکان انجام جلوه‌های ویژه جنگی را نیز فراهم کند، نهایتاً در خارج از شهر مشهد به لوکیشن مدنظرمان دسترسی پیدا کردیم و چون تمام فیلم می‌بایست در تاریکی شب اتفاق می‌افتاد، ۴ شب فیلمبرداری به طول انجامید.

تاکنون بازخورد عموم به این فیلم چگونه بوده؟
شکر خدا بازخوردها تا امروز خیلی خوب بوده است. البته باید از تمام عوامل تشکر کنم، چراکه این فیلم محصول یک کار تیمی است و اگر هر موفقیتی داشته، حاصل تلاش و هنر تک‌تک عوامل عزیز است.

صحرا اسداللهی، کارگردان فیلم کوتاه «تاری»:

روایتی را تصویر کردم که سال‌ها در ذهنم نقش بسته بود

«تاری» سومین فیلم کوتاه داستانی صحرا اسدالهی است. البته او موفق به ساخت سه مستند بلند نیز شده است. ناگفته نماند که ایشان در حرفه بازیگری نیز در آثار بسیاری ایفای نقش کرده است. اسدالهی درباره فرایند ساخت فیلم به صبا گفت.

بیشتر دغدغه بازیگری دارید یا کارگردانی؟
علاقه و هدف اصلی‌ام بازیگری است، اما امروزه آنقدر انتخاب شدن سخت است که ترجیح می‌دهم برخی کارها را خودم انجام دهم تا در این عرصه فعال باشم. البته که فارغ‌التحصیل رشته کارگردانی سینما نیز هستم.

ایده ساخت فیلم «تاری» از کجا سرچشمه گرفت؟
فیلمنامه را مشترک با یکی از دوستانم نوشتیم. ایده اصلی از خودم بود و سال‌ها در ذهنم روایت می‌شد، به‌گونه‌ای که انگار زنی سرگردان به همراه کودکی در ذهنم تصویرسازی می‌شد. به همین‌خاطر هر لحظه احساس می‌کردم که باید برای این تصویر دست به کار شوم و برایش فیلمنامه‌ای خلق کنم. تا اینکه طرح اصلی فیلمنامه برایم تداعی شد و آن را به نگارش درآوردیم. این نگارش و بازنویسی حدود یک ماه و نیم زمان برد.

زمان تولید فیلم با چالشی روبرو نبودید؟
در واقع بازیگر نقش اصلی فیلم یک دختربچه یک‌ساله بود و کار با او به شدت سخت و پرچالش بود. از طرفی پروسه یافتن این کودک بسیار دشوار بود، به‌دلیل اینکه باید چهره و فیزیک متناسب با کاراکتر را داشته باشد و از طرف دیگر با توجه به اینکه یک کودک یک‌ساله بود، مراحل ضبط فیلمبرداری به شدت سخت بود. با چالش‌های دیگری نیز روبرو بودیم، اما خوشبختانه عوامل همدل در کار وجود داشتند که باعث شد پروسه لذت‌بخشی را کنار هم به اتمام برسانیم.

از جذابیت‌های ساخت این فیلم بگویید.
هر اثری که نوشتم یا ساختم، معمولاً کودکان به وضوح در آن حضور دارند. در این فیلم نیز یک کودک حضور دارد. معمولاً در تمام زندگی‌ام، کودکان و جهان آن‌ها در اولویت هستند، چرا که معتقدم زیست هر فرد از کودکی آن شروع می‌شود و در بزرگسالی آن‌ها نیز تأثیرگذار است.

برنامه‌ای برای پخش بین‌المللی فیلم دارید؟
بله، پخش بین‌المللی فیلم «تاری» آغاز شده و اکنون نیز در جشنواره لهستان و… به عنوان بهترین کارگردانی انتخاب شده است.

جشنواره‌های داخلی چطور؟
فیلم «تاری» اولین بار در جشنواره فیلم کوتاه تهران پذیرفته شد و جشنواره فجر نیز دومین حضور ما در جشنواره‌های داخلی بود. بنابراین از حضورمان در هر دو جشنواره بسیار خوشحالم، چراکه فیلم «تاری» اولین فیلم من است که در جشنواره فجر حضور دارد.

بازخورد تاکنون چطور بوده؟
خدا را شکر در جشنواره فیلم کوتاه تهران بازخوردهای خوبی دریافت کردم و البته در این میان در خصوص زمان کوتاه فیلم نیز بازخوردهای منفی دریافت کردم. اگر چه راهیابی به این جشنواره برایم مهمتر بوده است.

رضا میرزایی کارگردان فیلم کوتاه «کین آختن»:

هدفم از ساخت فیلم مقابله با خرافات بود

رضا میرزایی، فارغ‌التحصیل کارگردانی سینما از انجمن سینمای جوان است. فیلم کوتاه «کین آختن» سومین فیلم حرفه‌ای ساخته شده توسط اوست. آثار قبلی او مانند «خطوط» و «کئچی» در بسیاری از جشنواره‌های خارجی حضور داشته‌اند. فیلم «کین آختن» با کارگردانی رضا میرزایی در چهل‌وسومین جشنواره بین‌المللی فجر به نمایش در آمد.

«کین آختن» به چه معناست؟
کین به معنای کینه و آختن به معنای ورزیدن است. در واقع، «کین آختن» به معنای کینه‌ورزی جن‌هاست. در آذربایجان، با توجه به اینکه صد سال پیش این منطقه متعلق به ایران بود، مردم به کینه جن‌ها، «کین آختن» می‌گفتند.

فیلمنامه را خودتان به نگارش درآوردید؟
معمولاً فیلمنامه‌های آثارم را خودم می‌نویسم. ایده این فیلم از یک خواب الهام گرفته است؛ خوابی که یکی از بستگانم دیده بود. تقریبا در اردیبهشت ۱۳۹۲ این خواب را برایم تعریف کرد و من بسیار راغب شدم آن را بسازم. این خواب باید به یک ایده جذاب تبدیل می‌شد، بنابراین پروسه تبدیل ایده به فیلمنامه حدود ۸ ماه طول کشید. این فیلم در پیچینگ انجمن سینمای جوان پذیرفته شد و سرمایه‌گذاری آن توسط انجمن تأمین گردید.

هدف‌تان از ساخت فیلم «کین آختن» چه بود؟
ساخت فیلم در ژانر وحشت بسیار سخت و پرریسک است. اگر یک فریم به درستی پرداخت نشود، فیلم وحشت به یک فیلم کمدی تبدیل می‌شود. هدف من از ساخت «کین آختن»، با توجه به زیست خودم، اشاره به برخی از خرافات و شایعات اشتباهی بود که مردم به آن‌ها باور دارند.

پروسه تولید چند روز طول کشید؟
فیلم «کین آختن» در اسفند ۱۴۰۲ در یکی از روستاهای زنجان ضبط شد و مدت زمان فیلمبرداری چهار روز به طول انجامید.

بازیگران چگونه انتخاب شدند و تمرین با آنها چگونه پیش رفت؟
بعضی از بازیگران از طریق فراخوان انتخاب شدند و برخی دیگر از بازیگران تئاتر استان زنجان به کار گرفته شدند. همچنین محمود نظرعلیان، پیشکسوت استان زنجان، نیز در این فیلم حضور دارد. نحوه تمرین با بازیگران و پیش‌تولید حدود سه ماه زمان برد. معتقدم هرچقدر پیش‌تولید بیشتر باشد، پروسه تولید راحت‌تر خواهد بود.

از چالش‌های ساخت این فیلم بگویید.
بزرگ‌ترین چالش ما کمبود بودجه بود. به دلیل نبود برخی تجهیزات، در پروسه تولید مشکلات زیادی داشتیم. با این حال، در بخش تصویربرداری، صدابرداری، تدوین و صداگذاری در جشنواره فیلم کوتاه تهران کاندیدا شدیم.

تاکنون بازخوردها نسبت به فیلم «کین آختن» چگونه بوده است؟
من راغب نیستم از فیلم خودم تعریف کنم و بیشتر دوست دارم که مخاطب آن را ببیند و قضاوت کند. با این حال، با توجه به اکران فیلم در جشنواره فیلم کوتاه تهران و همچنین جشنواره چهل و سوم فیلم فجر بازخوردها بسیار مثبت و خوب بود، به طوری که همگان اعتقاد داشتند فیلم خاصی را تماشا کرده‌اند.

مرتضی آقاجانی کارگردان فیلم کوتاه «گیاه‌خوار»

این فیلم تجربه‌ای نو در مسیر فیلمسازی حرفه‌ای بود

مرتضی آقاجانی، متولد ۱۳۷۷ از استان زنجان است. وی دوره‌های کارگردانی و فیلمسازی را در آموزشگاه‌های آزاد سینمایی گذرانده است. «گیاه‌خوار» اولین فیلم حرفه‌ای مرتضی آقاجانی در مقام کارگردان است. این فیلم به عنوان یکی از آثار پذیرفته‌ شده در جشنواره بین‌المللی فیلم فجر امسال به نمایش در آمد.

فیلمنامه را خودتان نوشتید؟ ایده ساخت فیلم از کجا نشأت گرفت؟
فیلمنامه را به همراه یکی از دوستانم، محمدرضا لطیفی، نگارش کرده‌ایم. ایده اصلی فیلم نیز با توجه به اینکه در یک آشپزخانه صنعتی مشغول کار بودم، به یک ‌باره چیزی توجه‌ام را جلب کرد. در این آشپزخانه یک یخچال بزرگ صنعتی وجود داشت که دمای آن بسیار سرد بود. وقتی برای اولین بار آن را دیدم، ناگهان احساس ترس به من دست داد. این ‌که اگر یک نفر در این یخچال گیر کند، سرنوشت او چه خواهد شد؟ سکانس اول فیلم نیز دقیقاً همین روایت است که یک نفر در یخچال بزرگ کشتارگاه حبس شده است. ایده اصلی فیلم با ترکیب یک سری از موضوعات دقیقا از همین موضوع شکل گرفت.

چه مدت صرف بازنویسی اثر شد؟
از ایده اولیه تا نسخه نهایی فیلم حدود چهار تا پنج ماه زمان برد.

بازیگران را چگونه انتخاب کردید؟
این فیلم در شهر زنجان ساخته شد و سعی کردیم بهترین‌ها و شناخته ‌شده‌های این شهر، نظیر آقایان علی رضایی‌راد، رضا یاوری و فیاض حاجیلو، را انتخاب کنیم. زمانی که ایده فیلم در ذهنم تداعی شد، بازیگران را انتخاب کردیم و باقی فیلمنامه را با توجه به شخصیت و ظاهر بازیگران بازنویسی کردیم تا شخصیت کاراکتر و بازیگر به هم نزدیک باشد.

پیش‌تولید و تمرین با بازیگران چقدر طول کشید؟
پیش‌تولید تقریباً دو ماه طول کشید، اما تمرین با بازیگران حدود یک ماه و نیم زمان برد، چرا که یکی از کاراکترهای فیلم ناشنوا بود و بازیگر باید کاملاً با زبان اشاره آشنایی پیدا می‌کرد. به همین خاطر پروسه و یادگیری زبان اشاره کمی طول کشید.

چرا نام «گیاه‌خوار» را بر روی فیلم گذاشتید؟
با توجه به کانسپت فیلم که دوگانگی و تناقض است، سعی کردیم اسمی انتخاب کنیم که با کل مضمون فیلم تناقض داشته باشد. به همین خاطر حتی این تناقض را در پالت رنگی فیلم، بسیاری از میزانسن‌ها و دکوپاژها رعایت کردیم.

از جذابیت ساخت این فیلم بگویید.
قبل از این کار، با عوامل حرفه‌ای کار نکرده بودم. اما اینکه در این فیلم توانستم با عوامل حرفه‌ای به نحو احسن کار کنم و خروجی خوبی داشته باشیم، به نظرم بزرگ‌ترین دستاورد من است.

در تولید فیلم «گیاه‌خوار» با چالشی روبه‌رو نبودید؟
یکی از چالش‌هایم در این فیلم، این بود که چگونه با عوامل و بازیگران حرفه‌ای ارتباط و تعامل داشته باشم و همین موضوع در من ترس ایجاد کرده بود. اما خوشبختانه در پیش‌تولید، افکارمان با تمام عوامل همسو شد و این موضوعات حل شد تا بتوانیم یک فیلم یکدست ارائه کنیم.

برنامه‌ای برای ارسال به جشنواره‌های خارجی دارید؟
بله، قطعا. اکنون نیز این فیلم در مرحله پخش بین‌المللی است.

صحبت پایانی
فیلم «گیاه‌خوار» اولین فیلم حرفه‌ای من بود که در جشنواره بین‌المللی فجر پذیرفته شد و به همین خاطر از این موضوع بسیار خوشحالم. همچنین از تمام اساتیدم و عوامل فیلم که در ساخت این فیلم به من کمک کردند، تشکر ویژه دارم.