مهدیه مالکی/صبا؛ آرش معیریان کارگردان و تدوینگری است که از میان آثار او می توان به سربازهای جمعه، آپاچی، شارلاتان، زن‌ها فرشته‌اند۲، کما، دم سرخ ها و خالتور اشاره کرد. او هم اکنون فیلم سینمایی«بامبولک» را بر روی پرده سینما دارد، به این بهانه با معیریان به گفت و گو نشستیم.

در ساخت فیلم کودک و نوجوان باید به چه ویژگی هایی توجه کرد؟
در حوزه سینمای کودک، کارگردان باید اشراف کامل به ژانرهای سینمایی داشته باشد و یکی از ویژگی‌های سینمای کودک ترکیبی بودن ژانرهاست. اگر در فیلم‌های بزرگسال به طور اخص در فیلم‌ها یک ژانر وجود دارد در سینمای کودک باید ترکیب فانتزی از ژانرهای مختلف به واسطه ایجاد تنوع لحاظ شود تا مورد توجه کودک و نوجوان قرار گیرد و برای دستیابی به این امر باید کارگردان قواعد ژانرهای مختلف را بداند و با سلیقه، نگاه و ذائقه کودک همراه کند.
لازمه تولید فیلم کودک دنیای موزیکال است؛ موزیکال یک نوع ژانر در سینما محسوب می‌شود اما جنس موزیکالی که در سینمای بزرگسال دیده می‌شود متفاوت از جنس موزیکال دنیای کودک و نوجوان است. در ژانرهای دیگر همچون ژانر مودرام نیز چنین است و باید به صورت کاملا فانتزی و کودکانه در فیلم‌های حوزه کودک و نوجوان مورد استفاده قرار گیرد.
یکی دیگر از اصول سینمای کودک عدم همزاد پنداری است، در سینمای کودک نیاز است لحظات ترسناک، اکشن و قهرمانانه نیز وجود داشته باشد ولی جنس این لحظه‌ها در ژانر کودک متفاوت است و کودک به هیچ عنوان نباید با آن لحظه‌ها همذات‌پنداری کند. اگر در سینمای بزرگسال همذات پنداری از رموز موفقیت آن ژانر محسوب می‌شود در سینمای کودک اگر ساختار فیلم به گونه‌ای باشد که کودک دچار همذات‌پنداری شود به واسطه ذات پاکش ممکن است پیامدهای سویی برای آنها داشته باشد و بخواهد بعد از دیدن فیلم به واسطه رویکرد همذات‌پنداری  خودش را درجایگاه کاراکتر قرار دهد که این ممکن است برای کودک و نوجوان مخاطره آمیز باشد مثلا زمانی که در حوزه کودک به سراغ ژانر ترس می‌رویم، کودک نباید این ترس را تجربه کند بلکه باید از یک جایگاه بیرونی و امن به شکلی شیرین و فانتزی شاهد آن باشد و به جای القای حس ترس از آن لذت ببرد و بدین ترتیب متنبه شده و از آن درس بگیرد. به همین علت سینمای کودک سهل و آسان نیست چون باید از یک نظام مهندسی خاص در روایت برخوردار باشد و دنیای کودکان را به لحاظ روانکاوی و روانشناسی به خوبی بشناسد تا کارکرد موثری برای کودک و نوجوان داشته باشد.

شما چگونه به این تجربیات در حوزه سینمای کودک و نوجوان دست یافتید؟
بامبولک پنجمین فیلم من در حوزه کودک و نوجوان است که در هرکدام از فیلم ها به یک شکل و منظر به دنیای کودکان پرداخته و خاطره انگیز شده است از فیلم فیتیله و ماه پیشونی در سال ۹۱ ساخته شد تا فیلم «شانس و عشق و تصادف» که برای مخاطب کودکان و بزرگسالان شده و دو فیلم دیگرم نیز از لحاظ دنیای فانتزی و کارتونی مخاطب کودک را هدف قرار داده بود.
هرچقدر تجربیات کارگردان در حوزه کودک بیشتر باشد، دقیق تر می‌تواند ذهن پیچیده کودک را تفسیر کرده و نمایش دهد کما اینکه در جشنواره اصفهان نیز طیف کودکانی که به تماشای فیلم ها می آمدند به دقت رصد کردم و متوجه شدم رویکردهای ذهنی من در ساخت فیلم با بازخوردهای بچه ها در واقعیت یکسان است.

در ساخت فیلم سینمایی «بامبولک» با چه چالش هایی مواجه شدید؟
وقتی بازیگران اصلی و کلیدی یک فیلم دو کودک هستند و حدود پنجاه کودک دیگر در فیلم حضور دارند که تعداد زیادی از آنها سواد خواندن و نوشتن ندارند، کارگردان برای برقراری ارتباط موثر با این تعداد کودک با چالش‌هایی مواجه خواهد شد که برای سهل و آسان شدن این ارتباط نیازاست افرادی کارگردان را در این مسیر همراهی کنند تا کودکان بدون آزار و سختی آنگونه که باید بازی کنند و همین جا از گروه کارگردانی که مرا در این مسیر یاری دادند سپاسگزاری می‌کنم.
از دیگر چالش های این فیلم کاراکتر خود بامبولک است که در بسیاری از صحنه‌ها به شکل خیالی در میان بچه هاست یعنی به صورت کامپیوتری بعدا اضافه شده است و توجیه آن همه کودک برای بازی درست با یک موجود خیالی که در برابر دیدگانش نیست کاری دشوار بود ضمن اینکه این فیلم در اواخر مردادماه ساخته شد که نود درصد فضای فیلم در لوکیشن های خارجی فیلمبرداری شده که گرما دراوج خود بود و گرچه تمام شهر تعطیل بود ولی بچه در آن گرمای شدید و زیرآفتاب از صبح با ما همراهی می کردند. در هر صورت دنیای کودک و بازسازی فضای فانتزی کودک صبر، عشق و علاقه می‌خواهد که اگر توجه لازم به آن نشود مورد اقبال مخاطب قرار نخواهد گرفت.

با توجه به سختی های کار کودک به فیلمسازی در این عرصه ادامه خواهید داد؟
من فیلمساز هستم و تقریبا تمام ژانرهای سینما را چندین بار تجربه کرده‌ام ولی فراموش نمی‌کنم که یکی از دلایل عشق و علاقه من به سینما، فیلم هایی بود که در دوران کودکی دیده‌ام و دانشنامه سینمایی مرا تشکیل داد و شاید اگر در کودکی این فیلم‌ها را نمی‌دیدم اصلا فیلمساز نمی‌شدم و مطمئنم دو-سه دهه دیگر از مخاطبین فیلم «بامبولک» فیلمسازانی به عرصه ظهور خواهند رسید که این فیلم در ذهن و نوستالژی آنها جایگاه ویژه ای دارد و دوست دارم در دنیای فیلمسازان آینده سهمی داشته باشم. از آنجایی که کودکان سرمایه های ملی آینده کشور هستند من وظیفه خود می دانم تا جایی که می توانم در این حوزه برای ساخت فیلم های بیشتر و بهتر تلاش کنم.

پروژه جدیدی در دست دارید؟
چند پروژه در حوزه فیلم و سریال کودک پیشنهاد شده است که فیلم های خیلی سخت تر از «بامبولک» هستند که اگر شرایط تولیدشان فراهم شود قطعا خواهم بپذیرفت.

چشم انداز سینمای کودک و نوجوان را چطور می بینید؟
من از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بنیاد سینمای فارابی خاصه آقای زین‌العابدین مدیریت سابق بنیاد فارابی تشکر می‌کنم چون در ساخت این فیلم با ما بسیار همراهی کردند و ما را برای ساخت این فیلم ترغیب کردند تا به جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان برسد. در این حوزه که اساسا پخش کننده‌ای راغب به پخش فیلم درسینما نیست در همان سانس اول جشنواره فیلم کودک و نوجوان اصفهان، موسسه بهمن سبز پیشنهاد پخش فیلم را به بنیاد فارابی داد و همان موقع قرداد پخش با موسسه بهمن سبز بسته شد و جای تقدیر و تشکر است که متولیانی هستند که برای تولید و پخش فیلم حوزه کودک و نوجوان این چنین تلاش می‌کنند و این انگیزه فیلمساز را برای کار در این حوزه بالا می‌برد. در زمینه اکران هم با یک همدلی و سخت کوشی به ما کمک کردند تا اکران نوروزی که بهترین زمان پخش فیلم است در اختیار این فیلم قرار گیرد و این فیلم در بهترین زمان ممکن برای مخاطبین خود که کودکان و خانواده های آنها است پخش شود.

در اکران با چه چالش هایی مواجه شدید؟
با وجود زحماتی که موسسات نامبرده شده صادقانه برای احیا، پویایی و تداوم فیلم های کودک انجام می دهند چرا نهادهایی همچون شهرداری که برخوردار از فضای تبلیغاتی شهری هستند برای دیده شدن درست فیلم های کودک و نوجوان در فضای شهری اقدامی نمی‌کند، در حوزه سینمای تجاری خاصه فیلم های کمدی لازم است تهیه کننده برای دیده شدن فیلم، هزینه های تبلیغاتی نیز انجام می دهد که سود فروش فیلم این هزینه را جبران می کند و باید برای تبلیغات شهری چنین فیلم هایی هزینه دریافت شود ولی در سینمای کودک که برگشت سرمایه صفر است و بزرگترین رسالت فیلم دیده شدن آن از سوی کودکان است، نهادهایی همچون شهرداری در کنارتبلیغات کالاهایی همچون کیف، کفش و محصولات زیبایی باید از سر دلسوزی برای دیده شدن فیلم های کودک و نوجوان قدمی برداشته و تبلیغات شهری انجام دهند.
از طرفی وزارت آموزش و پرورش باید برای نمایش چنین فیلم هایی به کودکان و نوجوان پیشقدم شود تا تهیه کننده فیلم را برای نمایش در مدارس و سالن ها حتی رایگان در اختیار آنها قرار دهد و ما توقع نداریم برای نمایش فیلم ها در مدارس و موسسات آموزشی هزینه ای برای اکران فیلم کسب کنیم ولی متاسفانه چرخه اکران برعکس است و این تهیه کننده است که باید در آموزش و پرورش به دنبال اکران فیلمش برای بچه ها باشد.