سمیرا افتخاری/ صبا؛ کانون پرورش فکری از دیرباز پیشگام تولید محتوای فرهنگی و هنری برای کودکان و نوجوانان ایران بوده است. یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین فعالیت‌های کانون، اقتباس از کتاب‌های منتشر شده در انتشارات کانون و تبدیل آن‌ها به فیلم‌های سینمایی و انیمیشن است. این رویکرد، نه‌تنها به ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی کمک کرده، بلکه به غنای سینمای کودک و نوجوان نیز افزوده است.

گستره‌ای از آثار اقتباسی

بر اساس اطلاعات موجود از گذشته تا امروز، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب خود را در نزدیک به ۶۰ سال فعالیت به فیلم و انیمیشن تبدیل کرده است که این آثار طیف گسترده‌ای از موضوع‌ها را شامل می‌شود.

انیمیشن‌های آموزشی و سرگرم‌کننده: مانند «بادکنکی که شاد بود» به کارگردانی پروین تجوید (۱۳۹۰) بر اساس کتاب «تو مادر منی؟» از محمدرضا شمس، و «گنجشک و پنبه دانه» مرتضی احدی (۱۳۸۵) با اقتباس از افسانه‌های عامیانه ایرانی از نورا حق‌پرست که جایزه هیات داوران جشنواره ویسامبورک فرانسه را نیز از آن خود کرد.

فیلم‌های داستانی و اجتماعی: مانند «احمد باید بپرسد» به کارگردانی اژدر دلداده (۱۳۷۷) اقتباسی از کتابی از حمید گروگان که به مسائل اجتماعی می‌پردازد، یا «علی و برفی» مسعود مومنی (۱۳۹۰) با موضوع اجتماعی که از کتابی با همین عنوان نوشته مجید عمیق ساخته شد.

آثار اقتباسی از ادبیات کهن: نظیر «زال و سیمرغ» به کارگردانی علی‌اکبر صادقی (۱۳۵۶) بر اساس داستان‌های شاهنامه که نوشته محمود مشرف‌آزادتهرانی است، ساخته شد.

فیلم‌های با محوریت دفاع مقدس و مسائل اجتماعی: به عنوان مثال «باغ کیانوش» به کارگردانی رضا کشاورزحداد (۱۴۰۳) اثری اقتباسی از علی‌اصغر عزتی‌پاک که به موضوع دفاع مقدس می‌پردازد، و یا «زیبا صدایم کن» به کارگردانی رسول صدرعاملی (۱۴۰۳) که با اقتباس از کتابی از فرهاد حسن‌زاده که مسئله اجتماعی را در بردارد، ساخته شد و هر دو فیلم موفق به دریافت جوایز متعددی از جشنواره‌های داخلی همچون فیلم فجر شدند.

نقش برجسته انیمیشن در تولیدات کانون

اما بخش قابل توجهی از اقتباس‌های کانون به تولید انیمیشن اختصاص دارد. این انتخاب هوشمندانه به دلیل جذابیت بالای انیمیشن برای کودکان و نوجوانان و امکان انتقال مفاهیم پیچیده به زبانی ساده و قابل فهم است.«آزاده» به کارگردانی فرخنده ترابی(۱۳۷۳) که به جنگ ایران و عراق می‌پردازد که مازیار تهرانی در کتابی با همین عنوان سال ۱۳۷۱ آن را به رشته تحریر درآورده است. «تُن پیچ» به کارگردانی سمانه ممتازمند (۱۳۸۹) بر اساس داستانی تخیلی از مهسا جلیلی کمالیان .«چکاوک و چمنزار» به کارگردانی صفرعلی اصغرزاده (۱۳۷۷) اقتباسی از یک شعر نوشته صفورا نیری ساخته شد، از جمله آثاری هستند که در این حوزه تولید شده‌اند و نشان می‌دهند که کانون با استفاده از انیمیشن به موضوع‌های متنوعی پرداخته و تلاش کرده تا سلیقه‌های مختلف مخاطبان را پوشش دهد.

جوایز و افتخارات

از همین روست که تعدادی از این آثار اقتباسی در جشنواره‌های داخلی و خارجی موفق به کسب جوایز متعدد شده‌اند که نشان از کیفیت بالای تولیدات کانون دارد. به عنوان مثال، «گنجشک و پنبه دانه» جایزه هیات داوران جشنواره ویسامبورگ فرانسه را از آن خود کرده است، یا فیلم «بهادر» به کارگردانی عبدالله علیمراد (۱۳۷۹) که از روی کتابی با همین عنوان نوشته خود وی ساخته شد و نخل طلایی جشنواره کن جونیور فرانسه را در سال (۲۰۰۱) از آن خود کرد.

«گل و پرنده وخورشید» به کارگردانی بهرام جواهری(۱۳۸۰) دیگر فیلمی است که براساس نوشته بهمینار فریدونی ساخته شد و دیپلم افتخار از جشنواره رشد، برنده جایزه قاهره برنزی از جشنواره قاهره، برنده جایزه برنزی برای بهترین موضوع فیلم کوتاه از جشنواره هوستون را دریافت کرد.

«مداد بنفش» نفیسه ریاحی(۱۳۵۴) نیز براساس قصه‌ای از کراکت جانسون ساخته شد و در سال ۱۹۷۵ دیپلم افتخار فستیوال گیخون اسپانیا را از آن خود کرد.

اقتباس‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از کتاب‌ها تاثیرات مثبت بسیاری بر فرهنگ و هنر کشور داشته است. این آثار نه تنها علاقه به کتابخوانی را در کودکان و نوجوانان افزایش می‌دهند، بلکه موجب تقویت مهارت‌های زبانی و تفکر خلاق می‌شوند و کودکان و نوجوانان را با مفاهیم ارزشمندی همچون دوستی، همدلی، عدالت و صلح آشنا می‌سازند، در عین حال به حفظ و ترویج فرهنگ و ادبیات ایرانی نیز کمک می‌کنند.

با توجه به تنوع موضوعی، کیفیت هنری و تاثیرات مثبت، می‌توان گفت اقتباس‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از کتاب‌ها، گنجینه‌ای ارزشمند برای سینما و ادبیات کودک و نوجوان ایران است. حمایت از این تولیدات و تشویق هنرمندان به خلق آثار مشابه می‌تواند نقش مهمی در ارتقای سطح فرهنگ و هنر کودکان و نوجوانان داشته باشد. کانون با تکیه بر ظرفیت‌های هنری و داستانی موجود در ادبیات کودک و نوجوان، توانسته است پلی میان کتاب و پرده سینما ایجاد کند و نسلی را با فرهنگ و هنر غنی ایرانی آشنا سازد.