به گزارش صبا، در ابتدای این برنامه محمد حمیدی مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی گفت: خوشحالم که امروز در مرکز گسترش، میزبان شما هستیم. سینمای مستند، همواره فرصتی برای به یادآوری تاریخ، مروری بر نام‌ها و مفاخر ملی بوده است. فیلمساز مستند، جستجوگرانه آنچه بخش مهمی از جامعه در گذر زمان از یاد برده، از نو کشف می‌کند. در جریان این کشف، می‌توان تحلیل کرد و از دل نقد و بررسی پدیده‌ها، هم تصویر درستی از گذشته به دست آورد، هم امروز را درک کرد و برای آینده به چشم انداز رسید.

حمیدی مقدم بیان کرد: مرکز گسترش متولی تولید فیلم‌های عمدتا اجتماعی و مطالبه‌گر است و به مسائل اجتماعی و مردمی می پردازد، یکی از اهداف اساسی ما در این چند سال این بوده که به مفاخر ملی بپردازیم.

وی ادامه داد: «راز عیسی» ساخته فیلمساز جوان و بادغدغه، آبتین شمیلی یکی از پروژه هایی است که در مرکز گسترش، با هدف حمایت از هنرمندان ایرانی و ثبت تاریخ و فرهنگ و ستایش چهره هایی که به ایران و هنر آن خدمت کردند، ساخته شده است. آقای طباطبایی‌پور تهیه‌کننده این فیلم، از چهره های سختکوش سینمای مستند در اصفهان است.

مدیر عامل مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی ادامه داد: «راز عیسی»، فقط دربارۀ زندگی و آثار زنده‌یاد استاد عیسی بهادری، مدیر و بنیانگذار هنرستان هنرهای زیبای اصفهان و یکی از بزرگ‌ترین احیاکنندگان هنرهای سنتی ایران در دورۀ معاصر نیست، این‌ها بخشی از فیلم است، مثل هر مستند قابل اعتنایی، در این فیلم، از استادان بزرگ و به نام هنر ایران یاد شده، عشق و انگیزه آنها برای فعالیت هنری منعکس شده و ادای دینی داریم به آنهایی که اجازه دادند هنر فرش ایران، تا امروز زنده و باطراوت باقی بماند. قدردان استاد فرشچیان هستیم که پدر معنوی این فیلم است و بزرگانی که هر یک، افتخار هنر سنتی ایران هستند.

حمیدی مقدم در ادامه مطرح کرد: این فیلم چند هدف را تامین کرد و چنین مستندی نشان می ‌هد که چطور یک موضوع ملی با دغدغه های فیلمسازی که در اقلیم خود زندگی می کند، می تواند به یک موضوع بزرگ تر تبدیل شود، بابت یادآوری این چهره بزرگ از سازندگان این مستند سپاسگزاریم. از زمانی که این مستند نمایش داده شد، بازتاب‌های مثبت از محافل مختلف داخلی و بین‌المللی و حوزه‌های تخصصی هنرهای تجسمی داشتیم.

محمد حمیدی مقدم در پایان صحبت های خود گفت: در صحبت هایی که با استاد یارزاده داشتیم، قرار بر این شد که با دانشگاه هنرهای اسلامی استاد فرشچیان پیوند بیشتری پیدا کرده و بیش از پیش یادآوری مفاخر ملی را داشته باشیم. امیدوارم با حمایت های آقای خسروپناه دبیر محترم شورای عالی انقلاب فرهنگی و آقای صالحی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی بتوانیم الگوهای زیست اسلامی ایرانی را برای نسل جدید نمایان کنیم، امروز امیدوارم این تعامل و جلساتی از این دست بیشتر ادامه پیدا کند و زمینه همراهی جامعه هنری و نخبگان با سینمای مستند بیشتر شود.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی: نتیجه کار عیسی بهادری تقریب ادیان استدر ادامه این نشست حجت الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: از همه کسانی که در حوزه مستندسازی تلاش می کنند تا گام های بلندی برداشته شود، سپاسگزارم. از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که به مستند «راز عیسی» پرداخت و استاد عیسی بهادری را معرفی کرد و از دانشگاه استاد فرشچیان که چنین نشست هایی برگزار می کند، تشکر می‌کنم. فرصت سخنرانی نیست و فقط می‌خواهم به چند نکته کلیدی اشاره کنم. نکته اول اینکه مستندسازی و مستندنگاری و تجربه نگاری استادانی مانند استاد بهادری یک خاصیت مهم دارد و آن این است که ما روش استاد شاگردی را با این مستندها دقیق تر می آموزیم. روش استاد شاگردی بسیار مهم و اثربخش است. شاگردی قدم قدم نزد استاد هنر را بیاموزد و هنر را با دانش و تخیل و صنعت و خلقت درآمیزد. این در عمل کار بسیار مهمی است که در فرآیند رابطه استاد و شاگرد تحقق پیدا می کند. چنین نیست که یک کلاس درس و چند واحد درسی بگذارند و شاگرد قدرت تخیل هنری را پیدا کند. یا تخیل را بتواند به آفرینش تبدیل کند. بعضی فکر می کنند هر کار هنری آفرینش است ولی ممکن است من که هنرمند نیستم یک کار هنری را دیده و حتی شبیه آن را بسازم ولی این آفرینش نیست. آفرینش و خلقت زمانی است که شخص تخیل را در ذهن ایجاد کند. تخیلی که مبتنی بر تعقل است، گاهی تخیل مبتنی بر توهم است. تخیلی که مبتنی بر تعقل است، هنر است. استاد بهادری چنین هنری داشتند.

وی ادامه داد: به اقتضای سن و سال توفیق درک محضر استاد بهادری را نداشته ام ولی زمانی که درباره ایشان مطالعه می کنم، متوجه می شوم که استاد بهادری نابغه هنری بوده اند. همین کارهای طراحی کاشی‌کاری که برای بیمارستان عیسی ابن مریم انجام داده است، هنر ایرانی اسلامی است، ولی محتوا تقریب ادیان است. ما که رشته مان فلسفه و ادیان است اگر ساعت ها درباره تقریب اسلام و مسیحیت صحبت کنیم، آنقدر توانمند نیستیم که یک استاد هنر با هنر ایرانی اسلامی این تقریب اسلام و مسیحیت را در کاشی کاری نشان بدهد. استادی که در حوزه طراحی فرش، خاتم، فلزکاری وحوزه های مختلف شاگردانی پرورش داده که هرکدام عالی هستند.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخش دیگری از صحبت های خود درباره استاد عیسی بهادری توضیح داد: نظم ایشان برای من بسیار جالب است. اگر در حوزه همین نظم معلمی واستادی ایشان کار کنیم متوجه می شویم که اگر چنین نبود شاید استادانی چون فرشچیان هم نبودند. باید از این اتفاق الگوبرداری کرد. مستند «راز عیسی» بسیار زیبا شخصیت عیسی بهادری را معرفی کرد. این پیوند تخیل با تعقل و پیوند در عالم خلقت و آفرینش و تبدیل به عالم عین و آفرینش عینی، این آفرینش عینی و ذهنی که مبتنی بر عقلانیت است، همان حکمت است و اینکه چنین هنر و ظرفیت آن را با روش استاد شاگردی به شاگردان خود منتقل کنند، حکمت عملی است که استاد بهادری به خوبی آن را انجام دادند.

وی درباره آثار محمود فرشچیان گفت:  کارهای استاد فرشچیان را نگاه کنید؛ تابلوی «نیایش»، «عصر عاشورا» و «تابلوی ضامن آهو» مملو از معرفت و حکمت است. وقتی مادرشان به ایشان سفارش می کند در مجلس روضه شرکت کرده و از آن بهره ببر، گوشه اتاق خود می نشیند و تابلوی ماندگار «عصر عاشورا» را خلق می کند که واقعاً آفرینش نو است. سعادت این مرد حکیم و پر از معنویت است که آسمان و زمین را به هم وصل کرد این دقیقاً همان قسمتی است که ما در قرآن از آن یاد می‌کنیم و این آثاری است که از اساتید بزرگ و شاگردان استاد بهادری به جا مانده است. ما در شورای عالی انقلاب فرهنگی وظیفه خود می دانیم از هنر ایرانی اسلامی دفاع کنیم. تلاش کردیم روش استاد شاگردی به تصویب رسید.

حسن بلخاری: معلم، فرهنگ و حکمت را جاودانه می‌کند

در ادامه این نشست حسن بلخاری نویسنده، پژوهشگر و استاد دانشگاه سخنان خود را آغاز کرد و گفت: اجازه بدهید من بحث خود را با یک حکایت آغاز کنم. زمانی که در انجمن مفاخر سعادت این را داشتم که بزرگداشت مفاخر تاریخی و معاصر ایرانی داشته باشیم، یک روز بزرگداشت استاد امیر حسن یزدگردی را داشتیم، یکی از مولانا شناسان برجسته، آنجا من روایتی را در آغاز سخن عرض کردم که آقای مجتبایی در یک مجلسی به نقل از علامه اقبال لاهوری این نکته را بیان کرده بود. گفته شده هنگامی که از انگلستان برمی گردد و تحصیلات خود را کامل می کند و در شبه قاره به یک شهرت و معروفیت و اعتباری می رسد، روزی یکی از حاکمان پنجاب نزد او می آید و از او تقاضا می کند که در مراسم رسمی به او لقب سِر یا لُرد داده شود، آن زمان شبه قاره مستعمره انگلیس بود. علامه می گوید به شرطی این را می پذیرم که به استادم لقب شمس العلما را بدهید. اگر این کار را کنید من می پذیرم که چنین لقبی را از شما دریافت کنم. گفتند استاد شما کیست و علامه اقبال فرمودند که استاد من امیر حسن سیالکوتی یا لاهوری است. گفتند ما ایشان را نمی شناسیم. شما شناخته شده‌اید، ایشان ناشناخته است. آیا آثاری دارد که به واسطه آن شناخته شده باشد؟ علامه جواب بسیار استثنایی می دهد و می‌گوید ازجمله آثار او یکی من هستم. ازجمله آثار بزرگ استاد عیسی بهادری یکی استاد فرشچیان است و همین بس است.

بلخاری افزود: در ایام روز معلم هم هستیم، اثری که معلمان در هستی از خود بر جای می گذارند، یک فرهنگ و حکمت را جاودانه می کنند. هم خواستم تجلیلی از استاد عیسی بهادری و هم در حقیقت یکی از برجسته‌ترین شاگردان ایشان استاد فرشچیان و البته استاد تامسن و جناب استاد فرهادیه که در عتبات خدمتشان بودیم، کرده باشم.

وی در ادامه صحبت های خود مطرح کرد: نکته دوم یک داستان بسیار مهمی درباره خیال و تخلیل که جناب خسروپناه فرمودند، عرض کنم. می دانید دوستان که متاسفانه اولین و بزرگترین هنرستیز عالم افلاطون بوده است. او در عصری زندگی می کرد که یونانی ها اصطلاحی داشتند به معنای آفریدن اثری که می‌تواند واقعی نباشد اما واقعی جلوه کند. می‌تواند در ذهن انسان توهم بیافریند یا تخیل غلط ایجاد می‌کند و به نحوی با تصرف در ادراک ذهن انسان را از حرکت منحرف کند. بزرگترین عامل هنر ستیزی و اخراج هنرمندان و شاعران به همین دلیل بود که داستانش بسیار مفصل است و می دانید که متاسفانه چه اثر عمیقی هم در تاریخ گذاشت. اما بزرگترین شانس ما هنر پژوهان و هنرمندان این بود که بعد از افلاطون شاگرد نامدار او یعنی ارسطو آمد و از هنر اعاده حیثیت کرد. آن هم با زبانی که بعد از ۲۳۵۰ سال همچنان قاطع و معتبر و زنده است. حرف ارسطو چه بود؟ این نخستین نگره هستی شناختی به هنر بود که خیلی ساده و مختصر عرض می کنم.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه توضیح داد: ارسطو در برخی از آثار خود مانند کتاب «اخلاق نیکوماخوس» بحث بسیار قشنگی را آغاز کرده و می گوید تا امروز گفته اند که انسان دو قوه دارد؛ یکی قوه تئوریک که غایتش اپیستمس یا معرفت است، نظری که غایت آن معرفت است. دوم عملی که غایت آن سیاست است اما من می‌گویم انسان سه قوه دارد و این آغاز هنر در جهان فلسفه است. اول نظری، دوم عملی اما سوم چیزی است به این معنا که انسان قوت و قدرت ابداع و آفرینش دارد که نهایت آن هنر است. این نخستین بحث در حوزه اثبات هستی شناسی هنر است.

عضو هیات داوران بخش نگاه نو سی و سومین جشنواره فیلم فجر در ادامه صحبت های خود گفت: اما یک مشکلی وجود داشت. عقبه فعل نظری شما عقل و عقبه فعل عملی شما هم عقل است ولی عقبه نظری ابداع شما چیست؟ خیال. تخیل جنس کار ما هنرمندان و هنر پژوهان و هم ادب و هم هنر است. اصلاً به واسطه تخیل است که عالم معنا در صورت یک امر محسوس ظهور می‌کند. ارسطو نمی‌توانست قوه خیال را عقبه نظری تخنه یا آرت قرار بدهد. چون از دیدگاه ارسطو قوه خیال متعلق به جهان محسوسات بود. در حالی که گاهی قوه خیال شما پرده حس اصلا پاره کرده و به جهان فوق القمر عبور می کند اما بزرگترین مشکل فلسفه ارسطو این بود که از دیدگاه او خیال فقط تا جهان و تا سقف جهان محسوسات می‌توانست عمل کند. این مشکل را مسلمانان و به ویژه فارابی حل کردند. این موضوع را در باب نظریه محاکات چاپ هرمس مفصل توضیح داده ام. وقتی کلمه ممسیس وارد فرهنگ مسلمانان شد آن را ترجمه کردند. این کلمه بنیادی ترین، جامع ترین و پایدار ترین نظریه هنر است. وقتی این مفهوم وارد فرهنگ اسلامی شد، مسلمانان به محاکات به تقلید و تشبیه ترجمه کردند اما فارابی و پیروانش یک اصطلاح جدید را وارد کردند که ترجمان فلسفی یکی از جملات این فیلم بسیار زیبا بود.

وی ادامه داد: در مستند «راز عیسی» دیدیم که آن نقاش اولی گفت استاد بهادری همان چیزی که می دید را خلق نمی کرد، این تقلید است و او خلق و ابداع می کرد. این دقیقا چیزی است که ما در کلمه تخیل داریم. یعنی به جای محاکات و تقلید و تشبیه تخیل را داریم و آن به این معنی است که وقتی من به عنوان یک هنرمند یا یک نقاش این شعر را میب‌ینم، در حقیقت زمانی که بازآفرینی می کنم جزو محالات ازلی است که دقیقا همین بازآفرینی شود. چون از قوه خیال و تخیل من عبور می کند و چیزی که آفریده می شود آغشته به جان تخیل پرور من می شود. فلذا به نظر می رسد ترجمه تخییل بسیار عالی تر ممسیس را پاسخ می دهد. آن نکته ای که گفتم مسلمانان حل کردند؛ فارابی با یک پدیده ای به اسم وحی برخورد کرد. شما وحی را در قلمرو ایمان و اعتقاد قبول می‌کنید ولی  در قلمرو تعقل پدیده وحی چگونه قابل تحلیل است؟ تنها قوه‌ای که قادر هست سقف جهان تحت القمر را بشکافد و به جهان فوق القمر عروج کند و از سبب اول یعنی حضرت حق محاکات کند فقط و فقط قوه خیال و تخیل است. ما مسلمان ها برخلاف ارسطو قوه خیال را تا سطح جهان فوق القمر بالا کشیدیم.

این استاد دانشگاه توضیح داد: یکی از آرزوهای من این است که در باقی مانده عمر خود دایره المعارف و دانشنامه فلسفه خیال را بنویسم. همان چیزی که ژیلبرت دوران فرانسوی می گوید که من هنگامی که کتاب «تخیل خلاقه» ابن عربی را از کربن خواندم، فهمیدم ۸۰۰ سال مطالب ما پیرامون خیال و تخیل لفاظی کودکانه بوده است. این بحث نظری بود که در اینجا تمام کنم. آیا این بحث نظری ما نسبتی هم با هنر دارد؟ بحث خود را در زبان هنر بیاورم. دوستان آداب خوشنویسی بابا شاه اصفهانی یا مال میرعماد. مرحوم باباشاه یا میرعماد در بخش آداب خوشنویسی بحثی دارد تحت عنوان انواع مشق ها در خوشنویسی اشرف هنرها و می گوید سه مشق داریم. اول مشق نظری که حتماً دانشجو و متعلم باید تمامی مسائل نظری خط را بشناسد. دوم مشق عملی و ممارست و تمرین است که فوق العاده مهم است. برای نخستین بار در فرهنگ ما باباشاه می گوید نقش خیال. یعنی اگر هنرمند بعد از نظر و عمل به ابداع نرسد، تخیل نرسد و به آفریدن نرسد، به مرز هنر پا نگذاشته است. بحث بسیار عجیبی را مطرح می کند که یکی از مواردی که سبب می‌شود هنرمند به تصرف برسد، به قوت و قدرت تصرف برسد همین مساله قوه خیال است. به هر حال در پایان بحث خود این نتیجه را بیان کنم که استاد عیسی بهادری واقعا یک نابغه بوده است.الحق و الانصاف نقش بسیار مهمی در حفظ میراث تاریخی ما داشته اند. مجدد به روح بلند این استاد بلند مرتبه که از مفاخر برجسته ما هستند سلام و درود الهی می‌فرستم و از شما که در این مجلس شرکت کردید، سپاسگزارم و مجدد از جناب حمیدی مقدم تشکر می کنم. جناب حمیدی مقدم اولین کسی است که من را در نقد فیلم کشف کرد.

در ادامه این برنامه مراسم اهدای لوح به منصور تامسن، مرتضی فرهادیه و حسن بلخاری انجام شد.

در بخش پایانی این مراسم نشست تخصصی نظام استاد-شاگردی در مکتب استاد فرشچیان برگزار شد.

سجاد محمدیارزاده رئیس دانشگاه استاد فرشچیان بیان کرد: ثروت یعنی همین گنجینه‌ها و خیلی از مسئولان و مدیران هنری باید بدانند که ثروت کشور عزیز ما ایران این هنرمندان هستند و متاسفانه نسبت به گنجینه عظیمی از هنر اصیل ایرانی که غفلت داریم. به خودمان بیاییم و از این گنجینه ها غبارروبی کنیم، کشف کنیم و این ها را به نسل امروزی معرفی کنیم. بدانیم که این گنجینه تمام شدنی نیست. استاد بهادری شاگردانی را تربیت کرده که الان محضر این بزرگواران هستیم. استاد فرشچیان شاگردانی تربیت کرده و تکثیر کردند که آن‌ها دارند این مکتب استاد را تکثیر می‌کنند. به نظرم در واقع ثروت فرهنگی هیچ موقع تمام شدنی نیست. شاید نفت و معادن و منابع ما از بین بروند اما منابع ثروت های فرهنگی و هنری تمام شدنی نیست و این ها توسعه پایدار را رقم می زنند. امیدوارم که شما عزیزان با حضور خود و کسب تجربه و تجارب ارزنده‌ بتوانید از این مکتب بهره برده و ادامه دهنده آن باشید. از اساتید درخواست کردیم که در این برنامه حضور داشته باشند، هدف ما این از این اتفاق و این دور هم جمع شدن و این کار مستندی که اتفاق افتاده این است که باید وفادار باشیم. باید نظام حکمی و عرفانی هنر که در ذات هنر ایران وجود دارد و محصولش همین هنرمندان هستند که عاشق این حوزه هستند، وظیفه ذاتی ما است که بتوانیم از این هنرمندان تکثیر کنیم. سوال اول من از استاد تامسن است که چه درس هایی از استاد عیسی بهادری یاد گرفتند و می توانند این درس‌ها را به نسل امروزی توصیه کنند.

منصور تامسن مطرح کرد: درس‌های زیادی از استاد آموخته ایم که اگر بخواهیم همه آن‌ها را بگوییم وقت بسیار زیادی می‌گیرد. یکی از درس هایی که آموختیم این بود که ایشان تاکید داشتند که ما طرف بازار نرویم. گفتند وقتی شما طرف بازار بروید هنرتان از دست می رود، تحت تاثیر بازار قرار می گیرد و هنر بازاری می شود. تاکید داشتند و ما به اینکه به کار و به پول نیاز داشتیم ولی واقعا ترسیدیم و این کار را نکردیم و همه اش می‌گفتند هر موقع اگر کسی طرف بازار رفت و مزه پول زیر دندانش آمد دیگر باید اسم هنر را از خود بردارد. دیگر او هنرمند نیست و هنرمند کوچه و بازار می شود که ارزشی ندارد و ما سعی می‌کردیم خودمان را حفظ کنیم. یا مثلا خیلی تاکید داشتند که ما خارج از کلاس برویم و از برنامه‌های تاریخی بهره بگیریم. به ما کارت شناسایی داده و سفارش کرده بودند که به ما اجازه بدهند با کاغذ و قلم برویم و از آنجا سرمشق بگیریم و کار کنیم. ببینیم و روی کاغذ بیاوریم. آنقدر این کار در ما تقویت شده بود، ما عادت کرده بودیم که در بناهای تاریخی برویم و یک طرحی که مثلا در بالا می بینیم، عین آن را روی کاغذ بیاوریم و بعد نشان استاد می‌دادیم و ایشان ما را تشویق می‌کردند. آنقدر این کار در ما تقویت شده بود که چشم ما مثل دوربین کار می‌کرد و مغزمان نیز مثل اسکنر آن طرح را اسکن می‌کرد. تا جایی که دیگر ما را می‌شناختند و ما را راه نمی‌دادند و می گفتند چشم‌شان دزد است! ما یک طرح را که می‌دیدیم فردا صبح می توانستیم عین آن را تحویل بدهیم.

وی افزود: طراحی ما که به این نقطه رسیده بود به ما گفتند که بیایید یک فضایی را انتخاب کنید که خیلی معمول نباشد و بعد داخل آن را با اسلیمی یا خطایی یا با هر دو پر کنید. من یک شکل نامتقارن و نامتناسب کشیدم که نتوانستم آن را پر کنم. استاد جزی زاده که سرپرست ما بودند و درس را از استاد بهادری می گرفتند و به ما انتقال می دادند، مقداری سعی کردند که حرکتی انجام بدهند و دیدند که نمی شود و به سراغ آقای بهادری رفتند. استاد بهادری هم مقداری پای آن نشسته و کار کردند و دیدند که نمی شود. به من گفتند جریمه‌ات این است که بعدازظهر به سراغ استاد مصور الملک بروی و به ایشان نشان بدهی و ببینی چه می کنند و فردا صبح اول وقت به دفتر من می آیی تا ببینم چه گفته اند. نزد استاد مصورالملک رفته و گفتم که آقای عیسی بهادری این را به من دادند تا به خدمت شما بیاورم. در دفتر ایشان نشستیم و به من گفتند مدادت را به من بده و دیدم دستشان می‌لرزد و پیش خود گفتم با این وضعیت چه کاری می‌توانند انجام بدهند؟ واقعا وقتی نوک مداد را روی کاغذ گذاشتند، دیگر نمی لرزید. انقدر با قدرت کار کردند و چنان نقشی آفریدند که نقش ایشان بر کار من غالب شد. صبح اول وقت که به استاد بهادری نشان دادم، فورا راننده خود ‌را صدا زدند و گفتند واجب شد که به دست‌بوسی استاد برویم.

منصور تامسن در بخش پایانی صحبت های خود گفت: با تمام وقار و جایگاهی که داشتند ولی در مقابل اساتید متواضع می شدند. این هم یکی از خصلت های ایشان بود.

مرتضی فرهادیه دیگر شاگرد استاد عیسی بهادری مطرح کرد: من همان چیزهایی را می گویم که خود استاد بهادری به ما می‌گفتند که ما از همه امکانات ازجمله آثار باستانی استفاده کنیم ولی با دیدن این‌ها چیز دیگری خلق کنیم. یعنی همیشه آدم چیزی که می‌بیند را نباید بکشد و باید تغییراتی در آن بدهد. در اثر تکرار زیاد کار و زیاد کار کردن پرورش پیدا می کنید. استاد فرشیان زیاد کار کردند و به چنین جایگاهی رسیدند. مثلاً فرض کنید که آقای تامسن و من ۶۵ سال است که کار می کنیم. باید حتما کار زیاد انجام داد و از دیگری تقلید نکند. باید معلومات آدم کامل باشد، همه چیز را ببیند ولی عین همان را تقلید نکند. این نبود که مثلا خود استاد بهادری مستقیما به ما یاد بدهند، ایشان راه و روشش را به ما یاد می‌دادند که ما خودمان دنبال ادامه کار برویم. ما از کلاس اول که بودیم همه‌اش با یک استاد بودیم در صورتی که الان می بینیم، یک ترم با من کار می کنند و ترم بعدی سر کلاس استاد دیگری می روند.

سجاد محمدیارزاده گفت: برای جمع بندی نشست عرض کنم که استاد روی بحث بازاری بودن هنر تاکید کردند که ما نباید سفارشی کار کنیم. سفارشی خلاقیت‌ را از ما می‌گیرد و خواسته کارفرما را به ما دیکته می‌کند. هنرمندان از بازاری شدن هنر جلوگیری کنید. راه های مختلفی هم دارد، حالا شما می توانید بگویید معیشت هنرمند چه می شود ولی اتفاقا خاص پردازی اینجا صورت می گیرد. مرگ هنری زمانی اتفاق می افتد که سری سازی صورت می گیرد. دوم استاد به شناخت آگاهی توضیه کردند. شنیدن من به بچه‌های معمار می گویم حرف‌های کارفرما را بشنوید. بشنوید و گوش کنید. دیدن خلاقیت و نگاه شما را نسبت به هنر عوض می کند. در بحث تواضعی که استاد اشاره کردند بسیار مهم است. فرآیند خلق یک اثر و هنر را از یاد نبرید چون فرایند است که به آن هنر ماهیت می دهد و ماهیت کاملا در آداب. هر شب که با استاد فرشچیان صحبت می‌کنم راجع به ممارست، تمرین و پشتکار می گویند.

منصور تامسن در ادامه مطرح کرد: درس بزرگ دیگری از استاد بهادری به یادم آمد که به نظرم لازم است همه بدانید. ایشان یک طرحی را که می‌کشیدند به دیوار دفتر می‌زدند و گاهی اوقات از من هنرجو می پرسیدند که یک ایرادی درباره این کار بگو. می گشتم تا یک چیز کوچکی که به نظرم می رسید را بگویم و بعد یا من را قانع می‌کردند که اشتباه می‌کنم یا باید همین باشد. از همه انتقاد می‌پذیرفتند و نظرخواهی می‌کردند و این درس بزرگی بود.

در بخش پایانی این نشست، دکتر محمدیارزاده با محمود فرشچیان هنرمند و نقاش نامدار ایرانی تماس گرفت و این هنرمند درباره عیسی بهادری استاد سال‌های جوانی‌اش گفت: در تاریخ هنر ایرانی هیچ هنرمندی مانند عیسی بهادری نبوده است، من شیوه و روش و سبک کاری ایشان را به خوبی می‌شناسم، نگاه متفاوت، ابتکارهایی که درکارشان داشتند، منحصر به فرد و خاص است. رجوع دوباره به این آثار، اهمیت این نگاه و نبوغ را نشان می‌دهد. آقای بهادری مکتب تازه‌ای را در طراحی وارد هنر فرش ایران کرد، به آنها دوباره نگاه کنیم و ارزش معنوی و هنری این آثار را دریابیم.

خالق تابلوی «عصر عاشورا» خطاب به نسل جوان گفت: توصیه من به جوانان این است که سختکوش باشند و از استمرار در کار و تجربه کردن خسته و دلزده نشوند. به متن های ایرانی توجه کنید، من در جوانی سال‌ها به انجمن شاعران اصفهان می‌رفتم با ادبیات مانوس بودم، در کنار شاعران و ادیبان شاگردی کردم. دامنه هنر، وسیع است، همت ما باید به اندازه وسعت هنر باشد.

محمود فرشچیان با ادای دین مجدد به استادش گفت: بارها و ساعت‌ها در محضر استاد بهادری بودم، از او بسیار آموختم، سعی می کنم این نکات باارزش را از یاد نبرم. ابتکارهای او در هنر، نگاهش به متن‌های ادبی ایرانی، ارتباطش با هنر و ادبیات ایران مثل شاهنامه و اشعار نظامی و دیگر شاعران بزرگ، سلوک فردی و اخلاق حرفه‌ای استاد، زبانزد است. استاد بهادری مردی یگانه و خداشناس بود، اعتقادات قوی مذهبی داشت.