مهرداد فراهانی پژوهشگر و منتقد سینما در گفت‌و‌گو با صبا باتوجه به برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره اینکه در حوزه سینمای مستند، چه کتاب‌هایی تخصصی و چه کتاب‌هایی غیر تخصصی هستند گفت: این پرسش را می‌توان بدیهی و ساده در نظر گرفت و به‌سرعت پاسخ داد؛ کتاب‌هایی که به آموزش وجوه گوناگون این سینما یا تاریخ آن، یا نقد و تحلیل فیلم‌های مستند معتبر و شاخص می‌‌‌پردازند، در این حوزه تخصصی هستند اما اجازه دهید قدری فراتر روم و بگویم پیرو ایده‌ای که سال‌هاست آن را به عنوان «سینمای مستند، خواهرخوانده علوم انسانی» بیان کرده‌ام، معتقدم هر کتاب غیر داستانی، از پژوهش‌های تاریخی و جغرافیایی گرفته تا تحقیقات جامعه‌شناسانه و انسان‌شناسانه و اکتشافات علوم دقیقه، می‌تواند دستمایه ساخت مستندی عالمانه و پژوهش‌محور باشد لذا هر کتابی در حوزه‌های مذکور به‌نوعی کتابی تخصصی برای مستندسازان محسوب می‌شود.

او درباره اهمیت اینگونه کتاب‌ها بیان کرد: سینمای مستند ایران در ۲ دهه اخیر، نه فقط به استناد گفتار کسانی چون من که متخصص و دلبسته این سینما هستند، بلکه به شهادت فرهیختگان و صاحب‌نظران سینمای داستانی، گوی سبقت را در عرصه بداعت و خلاقیت از سینمای داستانی ربوده است و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد در نتیجه مستندسازان برای روزآمد و ژرف ساختن دانش، بینش و نگرش خود گریز و گزیری از مطالعه کتاب‌های تخصصی این حوزه ندارند، که اگر غیر از این باشد به ورطه تکرار مکررات و گام زدن در راه‌های پیموده‌ شده می‌افتند.

این منتقد در پاسخ به این پرسش که این روزها همه مردم با دوربین گوشی موبایل، در خیابان‌ها مشغول مستندسازی هستند و آیا کتاب‌های تخصصی این حوزه می‌تواند به آن‌ها هم کمک کند، تاکید کرد: این که مردم عادی هم لحظاتی از زندگی روزمره، شادی‌ها و سوگ‌های خود را در قاب تصویر ثبت و به عنوان سندی از امروز جاودان کنند، بی‌شک امر فرخنده‌ای‌ست اما یقینا به تمامی این ثبت و ضبط‌ها نمی‌توان روادید ورود به جایگاه فیلم مستند را داد اما در عین حال، هر کس که بخواهد به‌طور جدی وارد این عرصه شود، مقدمش گرامی است، به شرط آن که اهلیت و برادری خود را ثابت کند که یکی از لوازم این اثبات، چیزی نیست جز مطالعه مستمر کتاب‌های تخصصی، آموزش و فراگیری این هنر که باز هم، یکی از راه‌های آموزش چیزی جز مطالعه همین کتاب‌ها نیست.

فراهانی در جواب این سوال که مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی چقدر می‌تواند در حوزه نشر کتاب‌های فرهنگی تاثیرگذار باشد، خاطرنشان کرد: پرسشی‌ست که در پاسخ آن از قول حضرت مولانا باید بگویم «یک سینه سخن دارم» اما مختصر می‌گویم؛ مرکز در حوزه مستند و انیمیشن کتاب‌ها و فصلنامه‌های خوبی منتشر کرده، اما به سینمای تجربی چندان توجه نکرده است و با خلاء جدی در این زمینه مواجه هستیم. همچنین از آنجا که مرکز، هم سفارش‌‌دهنده و هم تولیدکننده فیلم مستند، تجربی و پویانمایی است، خوب می‌شود که انتشار کتاب‌هایی را در اولویت قرار دهد که مددکار رفع نقائص و کاستی‌های تولیدات‌مان باشد یعنی ابتدا اتاق فکری تشکیل و کاستی‌ها، از طراحی و پژوهش گرفته تا پخش و…، شناسایی و اولویت‌بندی و آنگاه مولفان و مترجمان به سمت نگارش و ترجمه کتاب‌هایی در راستای کاهش این ایرادات سوق داده شوند.

این پژوهشگر درباره تفاوت ترجمه و تالیف و تفاوت هر کدام مطرح کرد: هر ۲ در نگاه من مهم و ارزشمند هستند و نمی‌توان یکی را بر دیگری ارجح دانست. مهم این است که شاهد «تالیف برای تالیف» یا «ترجمه برای ترجمه» نباشیم، بلکه انتشار کتاب‌ها و نشریه‌ها یاری‌رسان جریان تولید و پخش و با هدف ارائه راهکار برای پیشبرد و بهبود آن باشند.

او در پایان درباره کتاب خوبی که می‌تواند پیشنهاد دهد، عنوان کرد: کتاب‌های خوب قابل توصیه کم نیستند اما اگر مخّیر به انتخاب فقط یک اثر باشم، کتاب «مقدمه‌ای بر فیلم مستند» بیل نیکولز، با ترجمه محمد تهامی‌نژاد را پیشنهاد می‌کنم که به رغم گذشت تقریبا ۲ دهه از انتشار، همچنان اثری بی‌بدیل و خواندن آن برای اهالی و علاقه‌مندان جدی سینمای مستند، واجب است.