یونس بهرامی، صبا: برای بن رابرتس، مدیر اجرایی موسسه فیلم بریتانیا (BFI)، و آریکه اوکه، مدیر اجرایی مجموعه‌ها، هنوز هم می‌ارزد سراغ فیلمهای صامت گمنامی که او بین سالهای ۱۹۲۵ تا ۱۹۲۹ ساخت برویم. در کشیدن خطی به سمت فیلم‌های صامت او که بین سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۲۹ ساخته شده‌اند، وجود دارد.

اوکه به ورایتی می‌گوید: «در آن فیلم‌ها چیزهایی وجود دارد که می‌توانید پژواک‌هایش در کارهای بعدی‌اش و زمانی که فیلمسازی مشهور می‌شود ببینید. می‌بینید که شروع به آزمایش با سبک‌های تصویربرداری و روایت‌گری می‌کند، با برخی از عناصر معما و قتل و ملودرام که باز هم در فیلم‌های آینده‌اش رد پایش را می‌شود دید.»

فیلم اولی که هیچکاک در ۱۹۲۵ کارگردانی کرد The Pleasure Gardener (محصول مشترک بریتانیا و آلمان) بود. این تنها یکی از ۹ فیلم صامت باقی‌مانده از هیچکاک است که BFI در سال ۲۰۱۲ یک بازسازی عمده روی آن انجام داد. فیلم‌های دیگری از این دوره شامل «مهمان» است که یک قاتل به سبک جک د ریپر را به تصویر می‌کشد و «شامپاین» که در نمای اولش از درون یک لیوان شیشه‌‌ای به داخل یک ساختمان می‌رود (و به سکانس نمادینی تبدیل می‌شود).

با این حال، یک فیلم هنوز پیدا نشده است: «عقاب کوهی» (۱۹۲۶) که دومین فیلم هیچکاک می‌بود. تنها اثری که از این فیلم داریم عکسی‌ست که هیچکاک را در حال کارگردانی فیلم نشان می‌دهد. بنظر اوکه این بدجوری «ناراحت‌کننده» است.

نهاد BFI هم مثل FBI فهرست «تحت تعقیب» خودش را دارد، و «عقاب کوهی» معمولا مهم‌ترین و پربحث‌ترین فیلم گمشده‌ی دنیاست که هنوز کسی در تعقیب و بازگرداندنش به سینما موفق نبوده. زمانی که رابرتس در جشنواره فیلم کلاسیک TCM امسال، پنلی را با گیلرمو دل تورو، کارگردان «شکل آب» برگزار کرد، به عقاب کوهی اشاره کردند و پرتغال و اسپانیا را به‌عنوان مکان‌های احتمالی برای جست‌وجوی آثار این فیلم در نظر گرفتند.

رابرتس اذعان می‌کند: «هیچوقت نمی‌توانید حدس بزنید آخرش فیلم سر از کجا درمی‌آورد و پیدا می‌شود. فکر می‌کنم تاکنون هر تلاشی از دستمان برمی‌آمده را انجام داده‌ایم.»

راه‌های مختلفی هست که بتوان یک فیلم گمشده را دوباره پیدا کرد. در سال ۲۰۱۵، BFI توانست یک نسخه گمشده از کارتون دیزنی Sleigh Bells (تولید ۱۹۲۸) که در آن «اوزوالد خرگوش خوش‌شانس» حضور دارد، پیدا کند. اما آن فیلم قبلاً فهرست‌بندی شده بود. تیم BFI حتی متوجه نبود فیلمی که به‌نظر دیزنی گم شده بود را پیدا کرده است.

اوکه می‌گوید: «تعداد زیادی عنوان از دیزنی، وارنر برادرز و ام‌جی‌ام داریم، اما نمی‌دانیم به‌نظر خود دیزنی کدام یک از این فیلم‌ها گم‌شده حساب می‌شوند یا نه. آن کارتون هم مثال بامزه‌ای است چون شانسی کشف شد.» او ادامه می‌دهد: «شاید این اتفاق برای عقاب کوهی هم بیافتد. شاید کسی آن را با نام دیگری فهرست کرده باشد، یا حتی نداند که فیلم گمشده‌ای نزد اوست.»

برای فیلم‌هایی که BFI به‌دست آورده است، با آرشیو ملی که میلیون‌ها فیلم و برنامه تلویزیونی دارد، به اضافه‌ی کارهایی که برای بایگانی انجام می‌شود، به کلی تحقیقات نیاز است. جمع‌آوری تمام عناصر اصلی، چه مثبت و منفی، کنار همدیگر، و همکاری‌های جدی با سازمانهایی چون بنیاد فیلم، و تعمیر و بازسازی و دیجیتالی‌کردن آنها، اصلا کار ساده‌ای نیست.

رابرتس توضیح می‌دهد که پروژه اخیر درباره‌ی هیچکاک، شاهدی بر تلاش‌های BFI است. «اینجور کارها خاک نمی‌خورند. می‌توانید آن‌ها را دوباره برای مردم زنده کنید تا به قول آریکه، به جایی برسید که ببینید ریشه‌ی اینکه می‌گویند مثلا فلان فیلم ‘هیچکاکی’ است به کجا برمی‌گردد.»

دل تورو همچنین در مکالمه‌اش با رابرتس در جشنواره TCM اهمیت نگاه به کارهای اولیه فیلم‌سازان پرکار را مهم دانست. «معتقدم که تا دهه آخر زندگی‌اش، هر ابزار در جعبه‌ابزار هیچکاک در همان دورانی که منحصرا برای بریتانیا فیلم‌سازی می‌کرد آب‌دیده شد.» دل تورو رویکرد هیچکاک به ترس و جرم را الهام‌گرفته از «ادبیات انگلیسی» خواند و علاقه او به اکسپرسیونیسم آلمانی را ذکر کرد.

وقتی پروژه‌هایی که مال صد سال پیش‌اند بازسازی می‌شوند، کلید کار پیدا کردن ارجاعاتی متعلق به همان دوره است، مانند سرعت معمول فیلم‌ها و نرخ فریمی که داشتند. این کار سختی است زیرا فیلمهای صامت اغلب اطلاعات دقیقی نداشتند و مثلا قید نمی‌شد چند دقیقه یا چند ساعته‌اند. و نسخه‌های موجود ممکن است ویژگی‌هایی مانند رنگی‌بودن و رنگ‌آمیزی اولیه سیاه‌وسفید را نداشته باشند. این BFI را مجبور می‌کند تا تمام نمونه‌های آن فیلم را در سرتاسر جهان بررسی کند.

اوکه می‌گوید: «ما هیچوقت دنبال خلق آثار جدید نیستیم. صرفا می‌خواهیم مخاطبین فیلم‌ها را همانطوری که بودند دوباره بتوانند ببینند.»

در جشنواره فیلم بر فیلم (Film on Film Festival) از طرف BFI که دوازدهم ژوئن برگزار می‌شود، این سازمان می‌خواهد استار وارز را با تکنی‌کالر به همان شکلی که اولین بار در سال ۱۹۷۷ تماشا می‌شد نمایش دهد. این نسخه از فیلم کمیاب نبود، اما بنظر اوکه حالا که خیلی سال است گذشته به عتیقه‌ای «باارزش» تبدیل شده. و در جشنواره TCM، BFI نسخه‌ای نایاب و نیتروتی از فیلم Mildred Pierce و نسخه‌های جدید ۳۵ میلی‌متری از «بودن یا نبودن» و «زندگی خصوصی هنری هشتم» را ارائه داد.

در عصر دیجیتال که حفظ فیلم و تاریخ سینما پیوسته نادیده گرفته شده و کسری بودجه دارد، رابرتس همچنان بر بسیاری از ارتباطات میان فیلم‌های کلاسیک و معاصر تأکید می‌کند. اخیراً، خود تام کروز هنگامی که در مراسم دریافت فلوشیپ از BFI پیش از اکران «ماموریت غیرممکن» بود، بر این موضوع تاکید کرد.

رابرتس توضیح می‌دهد: «او خیلی در مورد اینکه آموزش بازیگری‌اش از فیلم‌های صامت اولیه آمده است صحبت کرد. بسیاری از بازیگران فیلم‌های صامت الهام‌بخش او بوده‌اند و بدون آنها نمی‌توانست به هنرپیشه‌ای که امروز هست تبدیل شود.» او ادامه می‌دهد: «بنابراین مهم است فیلم‌ها را مال هر دوره‌ای که باشند حفظ کنیم».

همان‌طور که BFI به آماده‌سازی برای جشنواره فیلم در فیلم ادامه می‌دهد و به افق می‌نگرد، زحمات آرشیوی این سازمان تنها محدود به فیلم‌های کلاسیک نیست. یکی از پروژه‌های آنها میراث صفحه‌نمایش‌ها و ابزارهای سینمایی است که محتواهای دیجیتالی بومی، از جمله فرمت‌های تصویری متحرک و صوتی-تصویری را جمع‌آوری می‌کند.

اوکه می‌گوید: «ما با نتفلیکس و آمازون پرایم ویدیو همکاری می‌کنیم تا برگزیده‌های محتوای تلویزیونی بریتانیا را حفظ کنیم. و اگر ما این کار را در آینده نکنیم، فکر می‌کنم زمانی که مردم آینده، مثلا پنجاه سال بعد، به سال ۲۰۲۵ نگاه کنند، می‌بینند فرهنگ خاصی از سینما باقی نمانده. این درحالی‌ست که ما در عصری که هیچوقت تنوع و گوناگونی تا این حد وجود نداشته داریم بایگانی ‌می‌کنیم.»