مهدیه مالکی/صبا؛ محمدرضا مقدسیان، منتقد سینما، در پاسخ به این پرسش که آیا استقبال تماشاگران از فیلم «پیرپسر» نشانه گرایش مخاطب به سینمای اجتماعی است، توضیح داد: برای تحلیل سلیقه مخاطب در بازه‌های زمانی مختلف، نیاز به مطالعه‌ای چندوجهی داریم. نمی‌توان به‌صورت خطی و ساده‌انگارانه به این موضوع نگاه کرد. قطعا شرایط سیاسی و اجتماعی و حتی معدل روحی حاکم بر اجتماع نقشی تعیین کننده در این بررسی ها دارد. یکی از مشکلات جدی در مدیریت اکران و استخراج نقشه ذهنی و سلیقه مخاطب سینمایی ایران، نبود ارزیابی دقیق و کمی-کیفی از سوی پخش‌کننده‌ها، نهادهای مدیریتی، تهیه‌کنندگان و فیلم‌سازان است. این کمبود باعث می‌شود نتوانیم هدف‌گیری مناسبی برای جذب مخاطب داشته باشیم.
او ادامه داد: هرچند خوشبختانه امروز سهم فیلم‌های اجتماعی و جدی در چرخه اکران افزایش یافته، اما برای تحلیل درست از میزان اقبال مخاطبان باید شرایط پیرامونی را نیز در نظر گرفت؛ مثل جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، وضعیت اقتصادی یا فضای عمومی جامعه. اگر این هم‌زمانی‌ها را نادیده بگیریم، تحلیل‌ها سطحی و ابتدایی خواهند بود. اما با در نظر گرفتن همه این عوامل، می‌توان گفت مخاطب سینمای ایران برخلاف برخی تصورها، قدرت تشخیص فیلم خوب را دارد و فریب نمی‌خورد.
مقدسیان با تأکید بر تنوع ذائقه مخاطب سینما گفت: گروهی از مخاطبان حاضر نیستند هر فیلمی را تماشا کنند و برخی دیگر هم به دلایل روان‌شناختی یا جامعه‌شناختی ترجیح می‌دهند سینما را صرفا به‌عنوان فضایی برای تجربه شادی انتخاب کنند. این رویکرد در تمام دنیا وجود دارد و قابل احترام است. به همین دلیل، تولید فیلم‌های باکیفیت، استاندارد و متنوع در ژانرهای مختلف همیشه می‌تواند به جذب مخاطب منجر شود، مگر در شرایط خاصی مانند دوران کرونا یا بحران‌های اقتصادی و جنگ که عملاً حضور در سینما ممکن نیست یا هزینه بلیت برای مردم سنگین است—همان‌طور که اکنون شاهد آن هستیم.

کیفیت «پیرپسر» عامل جذب مخاطب
او همچنین با اشاره به اینکه صرفاً اجتماعی بودن یک فیلم تضمین‌کننده موفقیت آن در گیشه نیست، توضیح داد: همان‌طور که همه فیلم‌های کمدی هم صرفاً به‌خاطر ژانرشان موفق نمی‌شوند، در مورد فیلم‌های اجتماعی نیز همین قاعده صدق می‌کند. به نظر من، آن‌چه باعث افزایش توجه مخاطب به فیلم‌های اجتماعی شده، نه گرایش عمومی به این ژانر، بلکه خود فیلم «پیرپسر» است. گرچه ظاهر آن اجتماعی‌ است، اما در عمق، با یک سایکودرامای جنایی روبه‌رو هستیم که به مسائل اجتماعی نیز می‌پردازد. این فیلم به‌دلیل برخورداری از فیلمنامه، بازیگری و کارگردانی قوی و مسلط، توانسته هم نظر منتقدان و هم تماشاگران را جلب کند.
مقدسیان تأکید کرد: نمی‌توان گفت مخاطب به خاطر ژانر اجتماعی به «پیرپسر» علاقه نشان داده، بلکه همیشه چنین گرایشی وجود داشته، اما فیلم خوب در این حوزه کم بوده است. در دوره اکران آثار اصغر فرهادی و سعید روستایی—مثل «جدایی نادر از سیمین»، «فروشنده»، «ابد و یک روز» یا «متری شیش و نیم»—فروش بالا و اقبال گسترده‌ای داشتیم. اما چیزی که برای مخاطب از خود موضوع مهم‌تر است، کیفیت سینمایی فیلم است، موضوعی که در «پیرپسر» هم دیده می‌شود.

تنوع ژانر به‌تنهایی باعث جذب مخاطب نمی‌شود
این منتقد سینما در ادامه گفت: مخاطب سینما همیشه به فیلم‌های خوب و با استانداردهای حرفه‌ای واکنش مثبت نشان داده است. وقتی فیلم خوب وجود نداشته باشد، بخش بزرگی از تماشاگران علاقه‌مند، دیگر به سینما نمی‌روند و تنها گروهی که به تماشای فیلم‌های کمدی علاقه دارند در سینما می‌مانند. اگر قرار است همه سلیقه‌ها با سینمای ایران همراه شوند، باید در ژانرهای مختلف فیلم‌های خوب و استاندارد تولید کنیم. زیرا آن‌چه مخاطب را جذب می‌کند، ژانر نیست؛ بلکه کیفیتی‌ است که در همان ژانر ارائه می‌شود. در این صورت است که سینما رونق پیدا کرده و چرخه مالی آن بهبود می‌یابد.
مقدسیان در پاسخ به برخی ادعاها درباره اینکه مخاطب ایرانی حوصله فیلم سه‌ساعته را ندارد، گفت: «پیرپسر» این فرضیه را رد کرد. مخاطب حاضر است فیلم سه‌ساعته را ببیند، به شرط اینکه فیلم خوبی باشد. بنابراین مشکل مخاطب نه با مدت زمان است، نه با ژانر؛ بلکه او به‌دنبال فیلم خوب است. مخاطب امروز به‌راحتی به آثار باکیفیت جهانی دسترسی دارد و سلیقه و دانشش همواره در حال رشد است. پس با فیلم‌های بی‌کیفیت و نازل نمی‌توان او را راضی کرد. بار دیگر تأکید می‌کنم که تنوع ژانر به‌تنهایی باعث جذب مخاطب نمی‌شود، بلکه کیفیت بالا در ژانرهای مختلف است که می‌تواند سینما را زنده نگه دارد.

او افزود: من افرادی را می‌شناسم که سال‌ها به سینما نرفته بودند، اما برای تماشای «پیرپسر» نه‌تنها به سینما آمدند، بلکه دوبار این فیلم سه‌ساعته را تماشا کردند. این نشان می‌دهد که ظرفیت سینمای ما بالاست، اما خروجی خوبی ارائه نمی‌شود. «پیرپسر» یک فیلم شخصیت‌محورِ دقیق و مطالعه‌شده است که توانسته بدنه سینما را با خود همراه کند. اگر در هر ژانری—از وحشت و اکشن گرفته تا سایکودرام، ملودرام یا حتی سینمای جنگ—فیلمی استاندارد و باکیفیت ساخته شود، مخاطب حتماً برای تماشای آن به سینما خواهد آمد. پس این‌طور نیست که مخاطب با سینما قهر کرده باشد؛ بلکه او به سلیقه و شعور خودش احترام می‌گذارد.
در پایان، مقدسیان با ابراز خوشحالی از اینکه فیلم‌هایی مثل «پیرپسر» و تا حدی «بی‌سروصدا» باعث تنوع در سبد سینمای ایران شده‌اند، گفت: مخاطبی که گاهی دست‌کم گرفته می‌شود، در واقع بسیار هوشمند است. او قدرت تشخیص دارد و انتخاب‌های دقیقی می‌کند. پس راه زنده نگه داشتن سینما، تولید فیلم‌های باکیفیت در ژانرهای متنوع است. در غیر این صورت، آینده‌ای جز تعطیلی سینماها پیش روی ما نخواهد بود.