احمد آزاد کارگردان مستند «هما» که این روزها در مرحله تولید قرار دارد در گفتگو با خبرنگار سینمایی صبا درباره این مستند گفت: «هما» جزو پرنده‌های اسطوره‌ای ایران است که تاریخچه خیلی غنی‌ای در فرهنگ و باستان ایران‌شناسی دارد و گفته می شود جزو معدود حیواناتی‌ست که تا به امروز توسط انسان رویت شده است. «هما» در ارتفاع ۲ هزار و ۵۰۰ تا چهار هزار و ۵۰۰ متر به پرواز درمی‌آید و در صخره‌هایی لانه‌گذاری می‌کند که دیده نمی‌شود. او در مناطق مختلفی از ایران از جمله منطقه البرز دیده شده است ولی هیچگونه سند و مدرکی از آن موجود نیست. متاسفانه در کشور ما هیچگونه فیلمی از «هما» وجود ندارد و تنها عکس‌هایی را می‌توان مشاهده کرد که توسط دوستان محیط‌زیستی گرفته شده است.

او درباره علت ساخت این مستند بیان کرد: باتوجه به عقبه و شناختی که از «هما» داشتم و براساس خوابی که از او دیده بودم، بالغ بر ۶ یا هفت سال دغدغه ساخت این اثر را داشتم بنابراین سال‌ها به دنبال «هما» می‌گشتیم. درنهایت توسط عکسی که یکی از دوستان عکاس در منطقه‌ای به ثبت رسانده از حضورش مطمئن شدم و تقریبا چهار سال در آن منطقه‌ به دنبال «هما» گشتم و درنهایت توانستم او را رویت کنم.

کارگردان «معبد آناهیتا» درباره چگونگی پرداخت مستند جدیدش به موضوع هما عنوان کرد: در مستند ۲ روایت داریم که بخشی داستانی و بخشی مستند است؛ بخش داستانی تاحدودی فلسفی است که براساس موسیقی و عرفان به آن می‌پردازیم، بخش مستند هم اتفاقاتی‌ست که در طول تولید این پروژه برای ما افتاد چراکه چندین سال است برای ساخت «هما» درحال نامه‌نگاری هستیم ولی هیچ مسئولی ما را یاری نکرده است.

آزاد با اشاره به اینکه این مستند در حال حاضر مراحل تولید را سپری می‌کند، توضیح داد: «هما» مستند خیلی سنگینی‌ست و شاید بالغ بر یک یا ۲ سال دیگر زمان بگیرد یا حتی بتوانیم برای تولید آن ۱۰ سال دیگر زمان بگذاریم اما مساله این است که توان مالی برای تولید یک پروژه، حکم اساسی دارد یعنی اگر بودجه میلیاردی داشته باشیم می‌توانیم ابعاد مختلف را مورد بررسی قرار دهیم درغیر این‌صورت مجبور می‌شویم در یک مدت زمان کوتاه‌ با تصاویری که در دست داریم کار را جمع کنیم.

این فیلمساز تاکید کرد: «هما» پرنده‌ای نیست که بتوان گفت فردا یا سال دیگر هم او را می‌بینیم بلکه کاملا برعکس، هما حیوانی نامرئی‌ست. این حیوان در صعب‌العبورترین جاها که حتی بزهای کوهی نمی‌توانند از آن عبور کنند، لانه‌گذاری می‌کند بنابراین پیدا کردن «هما»، شناسایی‌اش و گرفتن تصاویر از آن بسیار دشوار است. نزدیک‌ترین تصویری که از «هما» داریم در فاصله هزار و هفتصد متری بود. ما نمی‌توانیم به او نزدیک شویم زیرا پرواز خواهد کرد و اگر متوجه شود منطقه ناامن است آن جا را ترک می‌کند و هیچوقت دیگر نمی‌توان آن را رویت کرد.

نمی‌توانیم «هما» را طبق‌ پژوهش‌هایی که داریم، بسازیم

او افزود: باتوجه به هزینه‌های بالای مستند نمی‌توانیم «هما» را طبق‌ پژوهش‌هایی که داریم، بسازیم. اگر بخواهیم زاد و ولد یا رقص این حیوان برای جفتگیری‌اش را به نمایش بگذاریم چندین سال زمان می‌گیرد و بودجه بالایی را هم دربر می‌گیرد چراکه به انواع لنزها و دوربین‌ها نیاز دارد. درحال حاضر بخشی از فیلم را تصویربرداری کرده‌ایم و بخش دیگری که باقی مانده است درباره خورده شدن لاشه است. بالغ بر ۱۵ لاشه‌ متنوع را در نقاط مختلف جای‌گذاری کرده‌ایم تا تصویربرداری انجام شود.

آزاد درباره این بخش توضیح داد: «هما» چون حیوان عظیم‌الجثه و باهوشی است نوع خوراک آن با دیگر حیوانات تفاوت دارد. شما حیوانی را تصور کنید که توسط ببر شکار و خورده می‌شود، پس از آن لاشه این حیوان توسط کفتارها و لاشخورها خورده می‌شود، در آخرین مرحله که خوردن استخوان‌های شکار است «هما» وارد می‌شود. این پرنده که در رسته لاشخورها قرار دارد، اخلاقی چون شاهین به دلیل نوع لانه‌گذاری‌اش در صخره‌ها، عقاب به دلیل نوع پرواز و ارتفاعش، لاشخور به دلیل اینکه در مرحله آخر خورد و خوراک وارد می‌شود و استخوان می‌خورد، از خود بروز می‌دهد. می‌توان گفت هفتاد درصد خوراک این پرنده استخوان است.

او درباره نبود پرداخت‌های مناسب نسبت به این پرنده در کشور ایران بیان کرد: «هما» جزو پرنده‌هایی‌ست که در بخشی از کشورهای مختلف مثل اسپانیا مورد توجه قرار گرفته است و آن را در کمپ‌های خاص مورد بازدید عموم قرار می‌دهند اما متاسفانه در کشور ما که «هما» تاریخچه غنی‌ای دارد، درحال حاضر هیچگونه پرداختی به آن نشده است. در دیگر کشورها مثل آمریکا که عقاب سر سیاه نماد آن است پژوهش‌های بسیاری در این باره انجام می‌شود اما در ایران و درباره «هما» که جزو بزرگ‌ترین حیوانات جهان است و می‌توان مانورهای زیادی روی آن داد، هیچگونه توجهی نمی‌شود.

کارگردان مستند «برفاب» ادامه داد: «هما» همان پرنده‌ اسطوره‌ای ایران و نشات گرفته از سیمرغ است. در شاهنامه فردوسی و سرستون‌های ایران باستان در تخت جمشید تصاویری از آن را مشاهده می‌کنیم. همچنین «هما» یکی از برندهای بزرگ هواپیمایی در کل کشور و دنیا بود که به ثبت رسید اما متاسفانه تا به امروز کسی به آن نپرداخته است. باید گفت مسئولان ما توجهی به دغدغه‌های بزرگ ما مثل حیات‌وحش ندارند. متاسفانه مستند حیات‌وحش هزینه‌های بسیار بالایی دارد و به همین دلیل نمی‌توانیم تمام و کمال به ساخت اثر بپردازیم.

این مستندساز خاطرنشان کرد: جالبی ماجرا این است که هیچگونه اثری از «هما» در طبیعت ساخته نشده است و تنها بی‌بی‌سی در فضای استودیویی به آن پرداخته است. تصور بالغ بر ۹۷ درصد مردم در کل کشور این است که «هما» همچنان یک افسانه است.

به گفته وی، از جمله کسانی که در این حوزه سرشناس هستند و فیلم می‌سازند می‌توان به فتح‌الله امیری اشاره کرد، او موجوداتی را در منطقه‌های ممنوعه یا حفاظت‌شده پیدا می‌کند.

تقریبا ۱۰ یا ۱۲ سال پیش عکاسی متوجه وجود پرنده‌ «هما» می‌شود

آزاد اظهار کرد: البته باید بگویم که تقریبا ۱۰ یا ۱۲ سال پیش یکی از دوستان محیط‌زیستی که عکاس هم است متوجه وجود پرنده‌ «هما» می‌شود. او لاشه اسبی را با خود به جایی می‌برد و چندین روز در چاله‌ای در انتظار «هما» می‌ماند تا اینکه پس از رفت و آمد حیوانات مختلف، تصویری از «هما» شکار می‌کند؛ این تنها عکس موجود بود که در روزنامه همشهری منتشر شد.

کارگردان مستند «حاجی فیروز» درباره ضعف مستندسازی ایران در ساخت آثار محیط‌زیستی گفت: ما در حوزه فیلم‌های محیط‌زیست مستندهای شاخصی نداریم که درباره زندگی یک گرگ یا پلنگ یا هر حیوان دیگری ساخته شده باشد، اصولا تمام مستندهای ساخته شده کاملا در محدوده پارک‌های حفاظتی بوده است که اطلاعات خاصی از آن به دست نمی‌آید. در بحث پرندگان نیز هیچ منطقه محافظت شده‌ای وجود ندارد چون آسمان است و حصاری وجود ندارد پس ماجرا را سخت‌تر می‌کند.

او درباره مذاکره برای ساخت مستند «هما» بیان کرد: با مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دیگر دوستان برای ساخت این اثر مذاکره کردیم اما دغدغه فیلمسازی آن‌ها چیزهای دیگری است که باعث آزار من شد. باید بگویم که درحال حاضر چندین سرمایه‌گذار خارجی برای ساخت این مستند به من پیشنهاد همکاری داده‌اند که خیلی بد است؛ چرا باید ساخت مستندی درباره یک پرنده اسطوره‌ای ایرانی در جای دیگری نمایش یا سرمایه‌گذاری شود؟

این عضو انجمن صنفی تهیه‌کنندگان سینمای مستند عنوان کرد: یکی از دغدغه‌های من این است که چرا باید در مرکز گسترش و شبکه چهار سیما فقط روی ساخت مستندهایی درباره شخصیت‌ها مانور دهیم و باعث شود دیگر مسائل را فراموش کنیم؟ ما مشکلات محیط‌زیستی بسیاری داریم که مردم و مسئولان باید فیلم‌های آن را ببینند. ما به طور گسترده و متمرکز فیلم‌هایی را تولید می‌کنیم که به عنوان مثال درباره یک شخصیت مذهبی، سیاسی یا هر چیز دیگری است که این مستندها درباره تاریخ ماست و می‌تواند در یک قالب یک کتاب هم قرار گیرند. درحال حاضر مسائل پیچیده‌تری مثل آب و خاک در کشور وجود دارد که رو به نابودی‌ست و باید به آن‌ها هم بپردازیم. مثلا درباره پرنده‌ای مثل «هما» سندی در ایران وجود ندارد و رویت آن هم مشکل است اما یک بنای تاریخی را می‌توان باز هم دید و به آن پرداخت.

آزاد تاکید کرد: تصورات‌ این است که «هما» را در قالب یک فیلم داستانی بسازیم که خیلی اتفاق بدی‌ست. مستند براساس اسنادی ساخته می‌شود ولی وقتی نمی‌توانیم این اسناد را پیدا کنیم و درباره وجوه مختلف آن چیزی بسازیم، مسیر ساخت اثر آن به سمت قصه و داستانی می‌رود که «هما» کم‌تر دیده شود.

کارگردان مستند «تا اول مهر» در پایان درباره نمایش این اثر تصریح کرد: تا آخر سال ۱۴۰۰ تولید «هما» را به پایان می‌رسانیم. هر فیلمسازی دوست دارد پس از ساخت، فیلمش را به نمایش بگذارد اما اگر قرار باشد با این ترفندها و نبود حمایت‌ها و نادیده گرفته شدن بسیاری از مسائل توسط مسئولان جلو رویم، مطمئنا «هما» را در ایران نمایش نخواهم داد چراکه وقتی من برای هویت و تاریخ مملکتم تقلا می‌کنم، افرادی هم که مسئول هستند باید ما را حمایت کنند نه اینکه کس دیگری به حمایت از ما بپردازد.

عوامل این مستند عبارتند از مدیر فیلمبرداری: محمد سلطانی، تهیه‌کننده: هادی آزاد، نویسنده و برنامه ریز: راحیل ایلکا، عکاس: کریم محمدی، صدابردار: احمد شجاعی، مدیر تولید: امیرصادقی، محمدعلی بیک.

عکس از کریم محمدی است.

انتهای پیام/