مجید فدایی نویسنده کتاب «تاریخ سینمای سیار در ایران» در گفتگو با خبرنگار ادبیات صبا درباره ایده نگارش این کتاب گفت: ایده اصلی شکل‌گیری این کار پژوهشی، خاطرات کودکی و نوجوانی من از نمایش فیلم به صورت سیار در دوران مدرسه، مراکز فرهنگی مثل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مکان‌های دیگر است. هنوز برخی تصاویر فیلم‌های انیمیشن آموزشی در دوران دبستان (اواخر دهه ۵۰ و اوایل دهه ۶۰) را در ذهن دارم البته خاطرات فیلم‌هایی که در دهه ۶۰ دیده‌ام پررنگ‌تر است. علاقه به دیدن فیلم و بعدا نمایش فیلم برای دیگران باعث شد که در دوران دبیرستان طی سال‌های ۱۳۶۴- ۱۳۶۸ در طرح کار دبیرستان‌ها کاری را مربوط به نمایش فیلم در آموزش و پرورش انتخاب کنم. بدین ترتیب هفته‌ای یک روز در مراکز مختلف با دستگاه‌های نمایش فیلم ۱۶ میلی‌متری فیلم‌های آموزشی پخش می‌کردم و این سابقه باعث شد که به دنبال تاریخ نمایش فیلم به صورت سیار در ایران بروم.

او درباره سینمای سیار توضیح داد: نمایش فیلم به صورت دوره‌گرد یا سیار، اصطلاحا سینمای سیار نامیده می‌شود. در این شیوه برخلاف نمایش فیلم در سالن‌های دایمی که مردم برای دیدن فیلم باید به این سالن‌ها مراجعه کنند.امکانات نمایش فیلم به صورت سیار یا دوره‌گرد در هر فضا و مکانی که امکان حضور دسته جمعی مردم وجود داشته باشد، مستقر شده و تماشای فیلم را برای آن‌ها فراهم می‌کند.

این نویسنده افزود: واقعیت این است که سینما خود را با نمایش‌های سیار در کافه‌ها، تماشاخانه‌ها، پارک‌ها، سیرک‌ها و خلاصه هر جا که مردم اجتماع داشتند به مردم معرفی کرد یعنی سینما با نمایش سیار فیلم معرفی شد و به تدریج که مردم با سینما آشنا شدند و آن را به عنوان یک سرگرمی و تفریح جذاب پذیرفتند، کم‌کم سالن‌های ثابت نمایش فیلم یا سالن‌های دایمی سینما شکل گرفت.

فدایی با توجه دادن به تاثیرگذاری فراوان سینما بر اذهان بسیاری از کشورها که باعث شد از همان ابتدا از سینمای سیار برای کارهای فرهنگی، آموزشی و به‌ویژه تبلیغات سیاسی استفاده کنند، بیان کرد: درباره استفاده از کارکرد تبلیغاتی سینمای سیار می‌توان دولت شوروی سابق را پیشگام این موضوع در تاریخ سینما معرفی کرد. زمامداران بلشویک برای امور تبلیغاتی خود و آگاه کردن مردم از ایدئولوژی و اهداف خود از سینمای سیار به عنوان یک وسیله تبلیغاتی و آموزشی بسیار موثر استفاده کردند که بعدها این تجربیات توسط این کشور و سایر کشورهای استعمارگر چون انگلیس، آلمان، فرانسه و آمریکا برای اثرگذاری فرهنگی بر سایر کشورها مخصوصا کشورهای اصطلاحا جهان سوم استفاده شد. ایران یکی از معدود کشورهای جهان است که سینمای سیار استعمارگرانی چون روسیه، انگلیس (به طور مشترک و همزمان) و آمریکا (بعد از حذف انگلیس و روسیه) در آن فعالیت داشته‌اند که به تفضیل در کتاب تاریخ سینمای سیار در ایران به آن پرداخته شده است.

این پژوهشگر درباره کارکرد سینمای سیار بعد از انقلاب اسلامی ایران بیان کرد: بعد از انقلاب اسلامی شبکه سینمای سیار ایران که از دهه سی توسط اصل چهار ترومن ایجاد شده بود و در دهه چهل اداره آن توسط آمریکایی‌ها به ایرانی‌ها سپرده می‌شد کار خود را ادامه داد با این تفاوت که فیلم‌ها و محتوای آن‌ها متفاوت با فیلم‌های قبل از انقلاب بود و خوراک نمایشی این دوره به طور عمده از آثار سینمایی ایرانی تولید شده بعد از انقلاب و گاه فیلم‌های مذهبی خارجی همچون «محمد رسول الله»، «عمر مختار»، «نبرد الجزایر» و … تامین می‌شد. در این دوران علاوه بر متولی اصلی سینمای سیار کشور یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش، نهادهای انقلابی چون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، کمیته انقلاب اسلامی، جهاد سازندگی، سازمان تبلیغات اسلامی کار نمایش فیلم به‌صورت سیار را در مناطق مختلف انجام می‌دادند که البته این کار نقش مهمی در انتقال اخبار از طریق فیلم‌های مستند در نقاط محروم و فاقد رسانه داشت. علاوه بر این سینمای سیار با حضور در جبهه‌ها با نمایش فیلم‌های دفاع مقدس و مناسبِ رزمندگان ضمن پرکردن اوقات فراغت آن‌ها در تقویت روحیه رزمندگان برای مبارزه با دشمن و همچنین آموزش نظامی نقش مهمی ایفا کرد.

او افزود: بدین ترتیب بعد از انقلاب اسلامی ایران سینمای سیار تا اوایل دهه ۷۰ همچنان به فعالیت خود ادامه داد و به تدریج با مهاجرت روستاییان به شهرها و توسعه شهرها و شبکه‌های تلویزیونی ضرورت استفاده از سینمای سیار کم‌تر احساس شد تا به امروز که کارکرد سینمای سیار بیشتر برای سرگرمی‌سازی است تا کارکرد تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی.

این نویسنده درباره استفاده از سینمای سیار در سال‌های اخیر خاطرنشان کرد: هنوز می‌توان استفاده از شیوه نمایش سیار فیلم را در ایران دید به طور مثال در سال ۱۳۹۵ سازمان سینمایی برای جبران کمبود سالن سینما در کشور با نمونه‌سازی از دستگاه‌های نمایش سیار چینی، تعدادی دستگاه نمایش سیار فیلم نمونه‌سازی و در اختیار متقاضیان نمایش فیلم در مناطق محروم و فاقد سینما قرار داد. این اتفاق امکان این را فراهم می‌کرد تا در مناطقی که سالن سینما وجود نداشت و در کشور ما متاسفانه این نقاط بسیار زیادند، امکان نمایش فیلم به‌صورت موقت و اصطلاحا سیار امکان‌پذیر شود و بعدا مدیریت این حرکت را برعهده انجمن سینمای جوانان گذاشت. بدین ترتیب دستگاه‌های سیار نمایش فیلم در فضاها و مکان‌هایی که شرایط حضور عموم وجود دارد، می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. البته هر چند که این نوع نمایش نمی‌تواند جای نمایش در سالن‌های اختصاصی سینما را پر کند اما به هر حال می‌تواند تا حدی پاسخگوی نیاز مردم محروم از سالن سینما در کشور باشد.

فدایی در پایان اظهار کرد: واقعیت این است هر چند که شکل‌های جدید و نوین نمایش فیلم دیجیتال مثل VOD شاید نیاز استفاده از این شیوه را به حداقل رسانده باشد اما هنوز بسیاری دوست دارند که فیلم را به صورت جمعی یا در جمع ببینند. بنابراین نه مثل گذشته، اما هنوز شاید سینمای سیار در میان نسل‌های ۵۰ و ۶۰ طرفدارانی داشته باشد.

ندا زنگینه

انتهای پیام/