بهروز غریب‌پور پژوهشگر، کاگردان، نویسنده و خالق اپراهای ملی در گفتگو با خبرنگار موسیقی صبا از تجربیات خود در باب کارگردانی اپرای «عاشورا» که حدود ۱۴ سال است که در ایران و خارج از ایران اجرا می‌شود و اکنون نیز مجددا از تاریخ نوزدهم تا بیست‌و‌دوم مردادماه ۱۴۰۱ در ساعت ۲۱:۰۰ توسط گروه تئاتر «آران» در تالار وحدت به صحنه می رود٬ گفت: ما اجرای «اپرای عاشورا» را در کشورهایی نظیر فرانسه٬ ایتالیا و لهستان به اجرا درآوردیم و برخلاف تصور عامه مردم به لحاظ اینکه مخاطبان خارجی چندان آشنایی با فرهنگ ایرانی-اسلامی ندارند٬ استقبال و بازخوردی که ما از بینندگان خارجی خود دریافت کردیم فوق‌العاده بود.

او و علت اصلی استقبال را اینگونه تشریح کرد: هنگامی که یک اجرا مبتنی بر تصویر و موسیقی باشد قطعا ارتباط برقرار کردن با مخاطب بهتر و عمیق‌تر صورت می‌گیرد، برعکس اگر تماشاچی به تماشای تئاتری که صرفا بر مبنای دیالوگ باشد٬ بنشیند و اگر از جزئیات و محتوای اصلی خبر نداشته باشد قطعا برایش ملال‌آور خواهد بود ولی اجرا وقتی با موسیقی و تصویر تلفیق شده باشد از مرز زبان و آن فرهنگ مادر عبور کرده و قطعا به یک اجرای جهانی تبدیل می‌شود و از این رو مخاطب و یا بیننده را با موضوع اصلی پیوند می‌دهد و یک ارتباط قوی شکل می‌گیرد و همچنین هنگامی که حالات عاطفی و یا دراماتیک در این اجرا بیشتر به چشم بخورد٬ شیوه برقراری ارتباط بهتر و این رشته و پیوند ایجاد شده قوی‌تر خواهد بود.

این پژوهشگر تئاتر افزود: «اپرای عاشورا» تمامی این ویژگی‌ها را در خود دارد٬ چراکه بارها نیز بیان کرده‌ام که در طی این سالیانی که در خارج از کشور اجرا داشتیم٬ با وجود اینکه بعضا آشنایی با تاریخ اسلام در اذهان مخاطبان وجود نداشت٬ با این وجود تماشاگران تماما تحت تاثیر قرار گرفته بودند و به یاد دارم که خانم مسنی بعد از اجرا با گریه از من می‌پرسید که «حسین کیست؟».

وی افزود: در آن مقطع زمانی ما هنوز بروشوری را که حاوی اطلاعت مربوط به واقعه عاشورا و به طور کلی مرتبط با جهان اسلام باشد٬ تهیه نکرده بودیم اما با این وجود هنگامی که برای این خانم توضیح دادیم که اصلا عاشورا چیست و هدف از تدارک این اجرا چه بوده است٬ ایشان به ما گفت «این نمایش ضد جنگ و پیام‌آور صلح است». در اکثر اجراهایی که در خارج از کشور صورت گرفت٬ تعداد بینندگان خارجی بسیار بیشتر از تعداد مخاطبان ایرانی بود به طوری که می‌توانم بگویم که شمار تماشاگران ایرانی که در سالن حضور داشتند حتی به تعداد انگشتان دست هم نمی‌رسید البته ناگفته نماند که اگر امروزه تعزیه به عنوان یک اثر دراماتیک ایرانی شناخته شده است٬ غربی‌ها نیز در این زمینه بسیار تلاش و بسیاری از آثار و متون تعزیه را به زبان لاتین بازگردانی کرده‌اند.

غریب‌پور در پاسخ به این پرسش که چرا متن اجرا در طول این ۱۴ سال دچار تغییر نشده است٬ توضیح داد: نمایش اپرا به شکل پلی‌بک اجرا می‌شود به این معنا که متن نمایشی و یا لیبرتو باید به صورت بسیار دقیق به همراه موسیقی و خوانندگان در قالب یک قطعه یکپارچه ضبط شود و این قطعه ضبط شده باید به قدری دقیق باشد که در طی سالیان دراز نیازی به ایجاد تغییر و یا ویرایش نداشته باشد. ضمن اینکه متن «اپرای عاشورا» حاصل چندین دهه پژوهش و زحماتیست که از سوی بنده صورت گرفته است٬ به طوری که من از سال ۱۳۴۹ با مطالعه نسخ متفاوت از تعزیه٬ سفر به شهرهای مختلف ایران و بازدید از بسیاری از اجراهای تعزیه٬ توانستم تمامی این تجربیات را در قالب یک اثر جمع‌آوری کرده و به نمایش درآورم. با این حال در این گونه از اجرا متن همیشه ثابت و یکسان است اما عروسک‌ها٬ صحنه و بسیاری از عوامل دیگر ممکن است که دچار دگرگونی شود و گاهی این تغییر حداقلی است و می‌تواند صرفا شامل تغییر دکور و صحنه باشد و گاهی نیز این تغییرات حداکثری هستند مانند همین اجرای ما که حضور بازیگران روی صحنه و عروسک‌ها توامان دچار تغییر شده‌ است. از این رو نمایش اپرا یک اجرای کاملا مدرن و بسیار هیجان‌انگیز برای شخص بنده است.

این کارگردان با بیان اینکه تجربه زیاد نمی‌تواند نقشی در کاستن دشواری‌های موجود داشته باشد٬ تشریح کرد: کار کردن با یک تیم انسانی یعنی سروکار داشتن با انواع سلیقه‌ها٬ تفاوت تجربه‌ها٬ ارتباطات گوناگون و در واقع نمی‌توان گفت که هدایت یک تیم بزرگ انسانی می‌تواند راحت باشد که البته با این وجود من تمام تلاشم را به کار می‌گیرم تا دوستان هنرمندم به رغم تمامی تفاوت‌های آشکار و پنهانی که از جهات مختلف وجود دارد٬ در حول و محور یک اجرای صمیمانه و عاشقانه کنار هم باشند که خوشبختانه تاکنون همه چیز به همین روال پیش رفته است. با این حال کار کردن با گروهی انسانی به دلایل مختلف دشواری‌های مخصوص به خود را دارد اما چیزی که در این میان برای من بسیار مهم است و همیشه حرف اول را ‌می‌زند٬ وجود سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی درست و بانظم است و با همین شیوه همیشه سعی کردم که این سلسله مراتب رعایت شود تا بتوانیم حرکتی رو به جلو برای ترتیب نیروهای علاقه‌مند داشته باشیم.

او درباب موکول شدن اجرای «اپرای عاشورا» بیان کرد: برای داشتن یک اجرا با کیفیت مناسب و مطلوب نیاز به زمان مناسبی برای تمرین داریم و از این رو این اتفاق خود دلیلی برای به تعویق افتادن کارها است. همچنین برنامه اولیه ما برای اجرا طبق تمامی این ۱۴سال٬ به این صورت بود که در تالار فردوسی به اجرا بپردازیم اما سالن آمادگی لازم را نداشت از این رو به پیشنهاد آقای مجید زین‌العابدین مدیرعامل بنیاد فرهنگی هنری رودکی قرار شد که این اجرا در تالار وحدت ‌صورت بگیرد.

این کارگردان تئاتر و سینما در پایان از اجرای جدید خود اینگونه خبر داد: اجرایی با نام «همای همایون» را که برگرفته از اندیشه٬ تفکر و شاعرانگی خواجوی کرمانی است طی سال‌ها غیبت روی صحنه٬ به همراهی بهزاد عبدی٬ سالار عقیلی٬ مهدی جابر٬ حسین علیشاپور و بسیاری از هنرمندان و بازیگران دیگر ضبط کردیم که امیدوارم با حمایت بنیاد فرهنگی هنری رودکی برای اجرا روی صحنه برود.

عکس‌ها از احسان نقابت است.

پریسا مقیلان

انتهای پیام/