به گزارش خبرنگار تئاتر صبا، شاهین چگینی بازیگر، نویسنده، کارگردان و مدرس تئاتر و همچنین رییس انجمن صنفی تماشاخانه های ایران است از این‌رو گفتگویی با او درباره وضعیت تماشاخانه های خصوصی و توان انجام اقدامات سلبی و ایجابی از سوی خانه تئاتر و صنف انجمن صنفی تماشاخانه های خصوصی ایران انجام دادیم تا به کم و کیف ماجرا پی ببریم.

شاهین چگینی در گفتگو با خبرنگار صبا از برگزاری جلسه با اعضای هیات مدیره خانه تئاتر برای پیگیری وقایع رخ داده در عمارت سیمرغ برای نمایش «داش آکُل به روایت نوچه کاکارستم» حامد شیخی خبر داد و گفت: بله، از فردای روز واقعه، ۱۵ مرداد ماه این موضوع را پیگیری کردم و با بازیگران و عوامل اثر و برخی از شاهدان گفتگو کردم. همچنین، ۲۷ مرداد ماه جلسه ای با اعضای هیات مدیره انجمن صنفی تماشاخانه های ایران با محوریت چنین شرایطی برگزار شد. ۲۲ مرداد ماه نیز با هیات مدیره خانه تئاتر جلسه ای دراین باره داشتیم. در حال حاضر هم خانه تئاتر و هم صنف به این قضیه معترضیم ولی از نظر قانونی هیچ اختیاری نداریم و آن بنگاه اقتصادی و دستگاه قانونگذار امکان شکایت علیه ما را دارند. باید حکم دادگاهی راجع به ممنوع الکار شدن فرد خاطی یا تعطیل شدن آن بنگاه اقتصادی وجود داشته باشد که طبق آن بتوانیم اقدام کنیم.

این فعال صنفی به لزوم برون سپاری برخی مسئولیت های اداره کل هنرهای نمایشی اشاره و عنوان کرد: از دلیل های وجودی و ماهیتی تشکیل انجمن های صنفی این است که بتوانند برخی وظایف نهادهای دولتی را برعهده بگیرند و طبق اصل ۴۴ قانون اساسی انجام دهند؛ اتفاقی که به شکل صحه گذاشتن کلامی به این موضوع ها روی می‌دهد ولی عملی نمی‌شود. هنوز بخشنامه یا آیین نامه ای در این باره تصویب و این موضوع تعیین تکلیف نشده است و اختیارهای صنفی انجمن ها به رییس هیات مدیره یک صنف اجازه نمی‌دهد جلوی فعالیت یک مجموعه متخلف را بگیرد.

او افزود: اداره کل هنرهای نمایشی هم توان مدیریت این موضوع را ندارد و یا از روی دوش خودش برمی‌دارد. از سوی دیگر به انجمن های صنفی هم اختیارهای لازم داده نمی‌شود. در برهه کنونی، مهمترین درخواست انجمن صنفی تماشاخانه های ایران این است که حدود وظیفه و اختیارهای قانونی این صنف مشخص و به طور صریح اعلام شود تا براساس آن بتوان اقدام کرد. در نخستین مرحله اینکه تمدید فعالیت یک تماشاخانه یا فرآیند صدور مجوز فعالیت سالن های تئاتر جدید با نظر کارشناسی این انجمن صنفی صورت بگیرد. همینک برای تمدید یا صدور مجوز فعالیت تماشاخانه ها هیچ وقت نظرهای کارشناسی صنف درباره مسائل مختلف را جویا نمی‌شوند که منجر به بروز چنین وقایعی می‌شود.

کارگردان نمایش «بلافیگورا» راجع به سرنوشت کسانی که آغازگر راه تئاتر خصوصی بودند، خاطرنشان کرد: من جزو نخستین کسانی بودم که در آن دوره اقدام به تاسیس تئاتر خصوصی کردم و متاسفانه، تمام کسانی که با من این مسیر را آغاز کردند، قریب به اتفاق آنها یا دیگر در این حوزه فعالیتی ندارند یا اینکه تماشاخانه های کوچکی را که در ابتدا داشتند به تماشاخانه بزرگتری تبدیل کردند.

برخی همیشه روی صحنه بودند و بعضی دیگر چند سال یکبار می‌توانستند لذت روی صحنه رفتن را بچشند

کارگردان نمایش «خدای کشتار» نیازی را که منجر به ایجاد تئاتر خصوصی در دهه ۹۰ هجری شمسی شد اینگونه تشریح کرد: ما به عنوان تئاتری هایی که نمایش روی صحنه می‌بردیم، همیشه با مساله نداشتن سالن تئاتر برای اجرا مواجه بودیم و تماشاخانه های دولتی به مجموعه تئاتر شهر، مرکز تئاتر مولوی و تماشاخانه سنگلج محدود می‌شد. همچنین، هنوز تماشاخانه ایرانشهری تاسیس نشده بود. طبیعی بود با توجه به میزان تقاضا برای اجرایی که وجود داشت، امکان بروز استعدادها برای بخش عظیمی از هنرمندان در زمینه های گوناگون هنری وجود نداشت. برخی همیشه روی صحنه بودند و بعضی دیگر چند سال یکبار می‌توانستند لذت روی صحنه رفتن را بچشند. این نیازی بود که منجر به تشکیل تئاتر خصوصی شد.

وی تاسیس پلاتوهای تمرین را نخستین اقدام در روند تشکیل تئاتر خصوصی برشمرد و گفت: پلاتوهای تمرین در اداره تئاتر قرار داشت که آن هم به همه گروه های نمایشی تعلق نمی‌گرفت. از آنجا که حتی داشتن پلاتوهای تمرین برای تمرین کردن گروه های نمایشی هم مساله بود، تاسیس پلاتوهای تمرین سنگ بنای آغازین تماشاخانه های خصوصی شد. به مرور، متوجه ظرفیت اجرایی پلاتوهای تمرین به عنوان یک سالن تئاتر کوچک شدند و خیام وقارکاشانی یکی از پلاتوهای تمرین را که به نسبت ابعاد بزرگی داشت، به سالن تئاتر تبدیل کرد و اجرا روی صحنه برد. این اتفاق به دلیل نیاز صورت گرفت و با گذر زمان، ادامه دار شد. تماشاخانه سه نقطه سالن تئاتر بعدی را تاسیس کرد و در نهایت، من تماشاخانه استاد جمشید مشایخی را در موقعیت کنونی ایجاد کردم. سپس با بازتر شدن فضا، اشخاص دیگری به سمت تاسیس تماشاخانه های خصوصی رفتند. تماشاخانه هایی که در دوره جدید شکل گرفتند، برخی تماشاخانه های پیشگام در این حوزه همچون تماشاخانه دراما را که امکان رقابت نداشتند از دور خارج کردند یا باعث تغییر کاربری آنها شدند.

کارگردان نمایش «لابیرنت» درباره مشکل هایی که تئاتر خصوصی را تهدید می کند، نقبی به ماهیت تئاتر خصوصی زد که برای این تشکیل شد تا هنرمندانی که نمی‌توانستند در سالن های تئاتر دولتی اجرا بروند، مامنی داشته باشند و عنوان کرد: قرار بود فضای تمرین و اجرا برای هنرمندانی فراهم شود که نمایش های آنها پشت در تئاتر دولتی مانده‌ بود و فضاهای تجربی و نوگرایی داشتند. این علت اصلی تاسیس تئاتر خصوصی است. اگر در حال حاضر این علت وجودی دیگر محلی از اعراب ندارد، می توان از منحرف شدن تئاتر خصوصی از مسیرش حرف زد کمااینکه این اتفاق افتاده است.

تئاتر خصوصی در قریب به اتفاق تماشاخانه ها به سمت فضای تجاری گرایش پیدا کرده است

طراح نمایش «خیر نبینی سعیده» اذعان کرد: تئاتر خصوصی در قریب به اتفاق تماشاخانه ها به سمت فضای تجاری گرایش پیدا کرده است چون سالن های تئاتر بزرگتر و با ظرفیت بیشتری افتتاح شده‌اند که نیاز به هزینه‌کرد مبالغ گزافی برای اداره کردن آنها وجود دارد. این موضوع باعث می شود آنها برای تامین هزینه ها فقط نگاه اقتصادی به تئاتر داشته باشند. هم اکنون، نگاه اقتصادی جایگزین دیدگاه ایجاد بستر مناسب برای هنرمندان تئاتری فعال در عرصه های تئاتر تجربی، نوگرا و اندیشه محور در بدو تاسیس تئاتر خصوصی شده است. با این وضعیت، تماشاخانه های خصوصی خودشان به یک آسیب تبدیل می‌شوند. مقتضیات اجرایی که در برخی سالن های تئاتر خصوصی وجود دارد شامل استفاده از بازیگران چهره تئاتری و سینمایی، چند اجرایی بودن، فاصله کم زمانی بین دو اجرا، نبود امکان نصب دکورهای بزرگ و رفتن به سمت تئاتر بی‌چیز از همین روند ناشی می‌شود.

شاهین چگینی به قابل پیش بینی بودن این آسیب با توجه به روندی که تئاتر خصوصی در پیش گرفته بود، اشاره و بیان کرد: در نتیجه، فضاهایی که قرار بود تئاتر خصوصی پذیرای آنها باشد، دیگر فرصتی برای ارائه پیدا نمی‌کنند که در تضاد با ماهیت وجودی شان است. این آسیب از ابتدا قابل پیش بینی بود و زمانی که من با مدیرکل های وقت هنرهای نمایشی گفتگو داشتم به آنها متذکر می‌شدم «بترسید از روزی که تئاتر خصوصی از بین برود زیرا با چند سالن تئاتر خصوصی مواجه می‌شوید که فقط نگاه اقتصادی به تئاتر دارند و دارند با تئاتر تجارت می‌کنند.»

این بازیگر وجود تفاوت در ممیزی ها در تئاتر خصوصی و تئاتر دولتی را با استناد به قانون های شورای عالی انقلاب فرهنگی از اساس نادرست خواند و توضیح داد: ممیزی ها به شکل آیین نامه ای واحد از قانون های شورای عالی انقلاب فرهنگی استخراج شده است که به قانون تبدیل شده است و ناظر بر همه فعالیت های نمایشی در کل کشور است از این‌رو طبق قانون نباید تفاوتی بین ممیزی ها در تماشاخانه های دولتی و خصوصی وجود داشته باشد.

مدیر تماشاخانه استاد جمشید مشایخی راجع به تماشاخانه های دولتی یادآور شد: تماشاخانه های دولتی با شرایط ویژه ای به وجود آمده‌اند بنابراین طبیعی است که مناسبات آن شکل گرفته باشد و طبق آن پیش برود. در بخش خصوصی با توجه به اینکه نوپا است و یک دهه قدمت دارد، گاهی دچار برخوردهای سلیقه ای می‌شود. هرچند طبق قانون باید دیدی یکسان نسبت به هر دو بخش وجود داشته باشد.

کارگردان نمایش «اسپانیایی» (از تپش افتاده) از پررنگ شدن نقش تبلیغات با توجه به ازدحام اجراها در شهر تهران، افزایش هزینه های تبلیغات، لزوم داشتن سیاست در زمینه تبلیغات برای مدیران هر سالن تئاتر، نیازمند بودن گروه های نمایشی به بهره بردن از این تبلیغات و نقش آن در موفق یک نمایش در فروش گیشه سخن گفت و راجع به تفاوت بخش خصوصی و دولتی در بحث تبلیغات نمایش ها عنوان کرد: تئاتر دولتی در بحث تبلیغات از نظر هزینه کرد دست بازتری دارد و شاید حتی چاپخانه هایی در اختیار داشته باشند. همچنین، با طیف گسترده تری از اصحاب رسانه در ارتباط هستند از این‌رو اخباری که منتشر می‌کنند به سرعت در همه رسانه بازنشر می‌شود در صورتی که چنین امکانی در بخش خصوصی وجود ندارد و مدیران تماشاخانه های خصوصی باید با اصحاب رسانه ارتباط بگیرند تا آنها این بحث انتشار خبر را برایشان انجام بدهند.

عمده مسئولیت اجرایی تئاتر روی دوش تئاتر خصوصی است

این مدرس تئاتر با نگاهی به آمار انتشاریافته اداره کل هنرهای نمایشی درباره اجرای نمایش ها در بخش های دولتی و خصوصی بیان کرد: با توجه به آنچه که اداره کل هنرهای نمایشی دراین باره منتشر کرده است، می توان گفت بیش از ۵۰ درصد نمایش ها در تماشاخانه های خصوصی روی صحنه می‌رود و عمده مسئولیت اجرایی تئاتر روی دوش تئاتر خصوصی است. در نتیجه، به شدت نیازمند سیاستگذاری مناسب است با علم به اینکه یک دهه عمر دارد.

او ادامه داد: تئاتر خصوصی مثل همه پدیده های جدید در ایران پس از اینکه به وجود آمدند، نیاز به تدوین قانون و مصوبه برای آنها احساس شد. هنوز هم فرصت هست تا با کارشناسی و داشتن دیدی مناسب نسبت به این موضوع این حوزه از به انحراف کشیده شدن آن جلوگیری کرد. اتفاقی که در طول این ۱۰ ساله و با جابه جایی هفت مدیرکل هنرهای نمایشی هنوز نیفتاده است.

شاهین چگینی در سخنان پایانی از رپرتوآر نمایشنامه خوانی تئاتر مان به عنوان زمینه ای برای ایجاد فرصت برای جوانان هنرمند و بااستعداد دانشگاهی نام برد و گفت: سعی کرده‌ام هر ساله چند اثر را با حضور دانشجویان دانشگاهی روی صحنه ببرم. در حال حاضر هم مشغول تمرین اثری هستیم که اجرای آن در فصل پاییز برنامه ریزی شده است. از آنجا که این جوانان نیاز به تجربه اجرای صحنه ای دارند و مسیر دشواری است بنابراین این رپرتوآر نمایشنامه خوانی ترتیب داده شد تا آنها پیش از کارگردانی یک اجرای صحنه ای و عموم، خودشان را با یک اجرای نمایشنامه خوانی محک بزنند.

فرزاد جمشیددانایی

انتهای پیام/