صادق دهقانی فیلمساز و نویسنده که با سه اثر «هزار و یک شب بلدیه»، «معشوق من کویر» و «ستار الکلاسیکو» به‌عنوان نویسنده در هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» حضور دارد در گفت‌وگو با خبرنگار سینما صبا درباره نویسندگی آثار مستند گفت: از آنجایی که مستندسازی هستم که در دانشگاه، ادبیات نمایشی خوانده‌ام، سال‌هاست که به‌عنوان نویسنده نیز در سینما مشغول به کار هستم، همچنین به تازگی مشغول نوشتن کتابی درباره «درام در سینمای مستند» شده‌ام به همین دلیل بسیار پیش می‌آید که مستندسازان روایت فیلم‌های‌شان را به من می‌سپارند. نزدیک به ۴۰ مستند را تاکنون نویسندگی کرده‌ و سعی داشته‌ام که تفاوت درام در سینمای داستانی و مستند را در کارهایم رعایت کنم چراکه ساختن قصه برای یک فیلم مستند را خیانت به آن می‌دانم چراکه دراماتورژ مستند، کسی است که قصه را از دل واقعیت بیرون می‌کشد.

او درباره سختی نویسندگی آثار مستند بیان کرد: آنچه که کار روایت و نوشتن سینمای مستند را سخت می‌کند، نبودن یک ساختار روایی منسجم از سوی فیلمساز است. نکته خیلی مهمی که همیشه مد نظرم بوده، این است که با کارگردان درباره مساله ساختار فیلم به نتیجه برسم مثلا فیلم «هزار و یک شب بلدیه» روایت تاریخی و سفارش‌‌دهنده دولتی یعنی شهرداری یزد دارد بنابراین ما باید لحن را جذاب کنیم تا مخاطب از دل این تصاویر آرشیوی چیزهایی را برای اطلاعات و آگاهی خود در‌آورد و همچنان خسته نشود؛ وقتی داشتم ساختار و روایت این فیلم را می‌نوشتم با کارگردان به این نتیجه رسیدیم که «هزار و یک شب بلدیه» باید روایت سوم شخص داشته باشد.

این نویسنده تاکید کرد: سال‌هاست که با احمد صراف‌یزد کارگردان این اثر همکاری می‌کنم و ساختار و گفتار متن بیش از هشت یا ۹ فیلم او را نوشته‌ام اما می‌خواهم بگویم برای سینمای مستند خطرناک است که شخص دیگری جز کارگردان ساختار فیلم را بنویسد. برخی فیلمسازان به نویسنده مراجعه می‌کنند، هارد را تحویل می‌دهند و همه چیز را به او واگذار می‌کنند و گاهی این اتفاق پیش از تدوین می‌افتد درصورتی که برای نوشتن گفتار متن به فیلمنامه دوم یعنی فیلمنامه پس از مرحله فیلمبرداری نیاز داریم.

دهقانی درباره نویسندگی مستند «ستار الکلاسیکو» نیز اظهار کرد: از آنجایی که ساخت این مستند پنج سال طول کشید، من پیش از آغاز فیلمبرداری به لوکیشن ترکمن‌صحرا رفته بودم و با شخصیت برخورد داشتم، در این فیلم هادی شریعتی کارگردان، فیلمبرداری‌اش را انجام داد سپس با ساختار پیشنهادی کارگردان، درباره نوع روایت بحث کردیم و متن نوشته شد. همچنین در فیلم «معشوق من کویر» همراه با محسن عسکری‌زاده کارگردان، ساختار فیلم را بستیم.

کارگردان «تالان» تصریح کرد: در برخی از فیلم‌ها مثل «هزار و یک شب بلدیه» ساختار فیلم را هم نویسنده می‌نویسد با این کار طعم و لحن فیلم و هر آنچه که سخن و زبان فیلمساز است، دست کس دیگری‌ست. البته دوستی دیرینه من با احمد صراف و تعدد کارهایی که کردیم باعث شده است که با زبان، لحن و ریتم دلخواه او آشنا باشم و او نیز به قلم من اعتماد کامل داشته باشد اما برای کسانی که برای اولین بار ساختار روایی مستندشان را به نویسنده گفتار متن می‌سپرند باید گفت که آن‌ها دیگر مستندساز نیستند. به نظر من بهتر است فیلمساز بعد از فراگیری شیوه‌های نگارش روایت کار نوشتن گفتار متن را خود انجام دهد تا لحن و شکل گفتار متن با جهان فکری خودش همسو باشد.

دهقانی تاکید کرد: همیشه تاکید دارم که مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی به‌عنوان متولی جشنواره «سینماحقیقت» برنامه‌ای را برای توجه به متن در سینمای مستند برگزار کند، متن صرفا گفتار متن نیست. در سینمای مستند سه نوع متن داریم؛ طرح و پیش‌نویس فیلمنامه، فیلمنامه و گفتار متن که چه خوب می‌شود کارگاه‌ها و مقالاتی در این باب برای فیلمسازها برگزار و نوشته شود تا مرزهای روایی و کارکردهای نویسندگی مستند را بیشتر بشناسند.

این نویسنده و فیلمساز در پایان و در پاسخ به این پرسش که لازمه نوشتن گفتار متن مستند چیست، خاطرنشان کرد: لازمه نوشتن گفتار متن مستند این نیست که شما حتما ادبیات خوانده باشید بلکه این است که درباره مساله‌ای که فیلم می‌سازید، تحقیقات کامل کارگردان را مطالعه کرده باشید و بتوانید به بهترین شکل آنچه را که فیلمساز می‌خواهد شنیده شود، بنویسید.